Buxgaiteriya hisobining tashkilotlar bilan

materiallami olish, hamda y ig ‘ma moliyaviy hisobotni manfaatdor 
tashkil ot~yuqori m a’muriy idoralar, soliq qo'mitasi, statistika 
idoralari, moliyaviy tashkilotlar va boshqalarga berishdan iboratdir. 
ShKda olingan buxgalteriya hisobotlarining shakllarini yuqori 
idoralarga taqdim etish qonunlashtirilgan. Bu tashkilotlarga ax­
borotlami magnitli manbalar va aloqa kanallari bo‘yicha topshirish 
haqidagi masalalar hal qilinmoqda.
Banklar bilan aloqa uchun «M ijoz-Вапк» tizimi bo‘yicha 
axborotlami maishnalararo almashtirish ko zd a tutiknoqda.
Tashkilotning hisob-kitob schyotiga xizmat ko‘rsatuvchi bank 
hisob-kitob schyotlarini tezkor boshqarish bo‘yicha xizmatlami 
to‘g ‘ridan-to‘g ‘ri taklif qiladi. «M ijoz-Вапк» dasturi to‘lov 
topshiriqnomalami yaratish, ulami bankka modem bo‘yicha uzatish, 
ShKda hisob-kitob raqamlaridan ko‘chirmalar olishga imkon beradi. 
Bunday axborotlaming himoyalanishini ta’minlash uchun elektron 
imzodan (usiz uzatilayotgan hujjatlar haqiqiy emas) hamda 
axborotlami shifrlashning maxsus tizimida
n
foydalanilaai. Tizim 
g ‘oyatda qulay, vaqtni tejaydi va turli mijozlardan nullami hisob- 
kitob raqamiga kelishi haqida axborotlami olishga imkon beradi va 
shu tariqa ularga xizmat ko‘rsatishni tezlashtiradi. Bundan tashqari 
«M ijoz-Вапк» tizimi to‘lovlami amalga oshirish uchun bankka 
borishdan tashkilotni ozod qiladi.
Hisobxona ichidagi va tashqarisidagi turli bo‘linmalarda 
vujudga keluvchi ko‘plab boshlang‘ ich hujjatlaming katta hajmi 
hamda me’yoriy m a’lumotnomaviy hujjatlardan keng foydalanish 
bilan ta’riflanuvchi buxgalteriya hisobi axborot ta’minlanishining 
ba'zi xususiyatlari haqida to‘xtab o‘tamiz.
Barcha xo‘jalik opeiatsiyalari boshlang‘ich buxgalteriya hujjati
- xo‘jalik operatsiyasi sodir boMganligi haqidagi to iiq va ishonchli 
yozma guvohnomada qayd etiladi. Hujjat yuridik kuchga ega. Ulami 
shakllantirish va qo'llash bo‘yicha umumiy uslubiy rahbarlik 
()‘zbekiston Respublikasi M oliya vazirligi va Davlat statistika 
qo‘mitasi tomonidan amalga oshiriladi. Ular hujjatlar haqidagi 
qoidalami nashr qiladi, boshlang‘ich hujjatlaming namimaviy 
shakllarini ishlab chiqadi, yo‘riqnomaviy va uslubiy materiallami 
nashr etadi.
427

Namunaviy buxgaiteriya hujjatlari sohalararo va sohaviyga 
bo‘ linadi. Sohalararo huyatlar barcha korxona va tashkilotlarda 
qo‘ l)anish uchun yagona bo'ladi. Ularga asosiy vositalaming hisobi 
bo‘yicha hujjatlar, kassa va to‘ lov hujjatlari, hisob beruvclvi shaxslar 
bilan hisob-kitoblar uchun hujjatlar kiradi.
Kichik korxonalarda buxgaiteriya hisobini olib borish va yagona 
hisob registrlarini qo‘llash bo‘yicha tavsiyalar ishlab chiqilgan.
Sohaviy shakllar tavsiyanomaviy xarakterga ega. Ular asosida 
har bir soha ushbu soha hisobining o‘ziga xosligini e’tiborga olgan 
holda o‘z hujjatlarining shakllarini ishlab chiqishlari rrmmkin. 
Hujjatlaming sohaviy shakllari mehnat va ish haqi hisobi, 
materiaiiar hisobi, tayyor mahsulotlar hisobi uchastkalarida 
qa‘Ilaniladi.
Buxgaiteriya hujjatlarining katta qismi murakkab (farmoyish 
beravchi-ijroiya)dir, masalan, kreditga farmoyish beruvchilar 
tomonidan imzolangan ish xaqini to iash qaydnomasi xazinagar 
uchun farmoyish beruvchi hujjat bo‘ladi, ish haqi berilib bo‘lgandan 
keyin qaydnoma ijroiya (oklovchi) hujjat maqomini oladi.
Yagona birlamchi hujjat bitta xo‘jalik operatsiyasi bo‘yicha 
axborotlar manbai, y ig ‘ma esa vaqtning belgilangan qismi (kun, 
hafta, oyjdagi bir turli xo 'jalik operatsiyalarini butun majmuasi 
haqidagi axborotlar manbai bo‘ladi.
Hisob hujjatlarini rasmiylashtirish (qo‘ lda yoki kompioterlarda) 
texnikasi korxonaning buxgaiteriya xizmati, uning ishlab chiqish va 
vazifaviy bo‘linmalarini kompjmterlar bilan texnik jihozlanish 
darajasiga 
bog‘liq. 
Ammo 
ayrim 
xo‘jalik
operatsiyalarini 
rasmiylasbtirishning amaldagi qoidalari bir qator hollarda hujjatlami 
qo‘lda tuzishni ko‘zda tutadi.
Tasniflagichiar va kodlardan ajratilgan guruhlovchi (bir yoki bir 
necha) alomat, masalan, bo‘3inmalar, tsexlar, brigadalar bo‘yicha 
ishlovchilar asosida buxgaiteriya hisoblari, ma’lumotlar va guruhlar 
tuzish uchun foydalaniladi. Buxgaiteriya vazifalarini kompyuter- 
lashtirishda tasniflagichlarning har xil turlari: 

Download 14,92 Mb.