Hank
tizimining
asosiy
komponentiari
(
A x b o ro t te x n o lo g iy a la r i
p ort felt
B a n k n i a t o i n a t l a s M i r M i
q o ' n i i t u M ( H A Q )
18.1 -rasm. Bank tfeimklagi ajcbtmrt ;u*xiti>kturvisiniii» asosiy
kwnponeirtiarini fu/ilishi.
Axborot texnologiyalari portfeli - kompyuterlar, dasturiy
ta’minot, tarmoq va tizim quwatlovchilariga inqyestitsiyalar haqida
eng samarali yechimlami qabul qilish instrumentlarini va shu bilan
birga tashkilot-muassasa darajasidagi texnlogiyalar uchun nazorat-
kuzatuv va samarali ijroiy rahbarlik uchun talab qilinadigan,
jamlangan tabiiy mavjud axborotlami, xulosalami o‘z ichiga oladi.
Bank tizimi axborot arxitekturasining asosiy vazifalarini
quyidagi 18.2.-rasmdan ko‘rishimiz mumkin.
Ushbu rasmda ко‘rib turganimizdek agrobank tizimi axborot
arxitekturasining asosiy vazifalari - bankni yanada rivojlantirish
uchun axborotlashtirish strategik va taktik rejalarini ko‘rib chiqish,
xozirgi bozor isloxotlariga mos ravishda bankni ATga qiladigan
investitsiya masalalarini ko‘rib chiqish va bu qo‘yilgan maqsadlarga
erishish uchun bank axborot resurslarini ко ‘rib chiqish, boshqarish
va ulardan foydalanib ulami yanada rivojlantirish hamda ushbu
tadbiq etish jarayonlari standartlari bo‘yicha qarorlar tayyorlash,
tasdiqlash va shunga o‘xshash masalalami ko‘rib chiqishdan iborat
ekan. 0 ‘z navbatida shuni aytib o‘tish lozimki, axborot
441
trMu>K>f'iyalarini lash k iliy toniondan boshqarish lim itlar, sm etalar
li/mu, rcylin g va baholash k o ‘rsatkichlari orqali ham am alga
nshiriladi.
Btmfcnt axborotlashtirish-strafegjk va faktik rejatenai fco'nb chiqtsh
I kmkni ATga qiladigan mvestitsiya rnasalateritu ko‘rib chiqish
Bank axborot resurskrmi ko'rib chiqish
Bank axborot resurslarini boshqarish
Bank axborot texi'iologivaiaritten foydaianish va rivojlantmsh
f adbiq etish ja m onlari stajidartlari bo'yicha qarorlar layyorlash,
usvlnjtash va masalalami ко Tib chiqish
JS .t.-rasm .
Bank <Ы»»Мй
axlHetrilsunirtg asosiy va/Jfitlari.
Bankni boshqa aktivlari kabi axborot texnologiyalarini bosh-
qarishga va umumiy tavsiflariga “Axborot texnologiyalari portfeli”
(ATP) deb ataladi.
Axborot texnologiyalari portfelining asosiy komponentlarini
shartli ravishda to‘rtta asosiy toifalarga bo‘lib qarash mumkin:
1. Bankda biznes faoliyatini ta’minlashning asosiy tizimlarida -
asosiy bir yoki bir nechta biznes jarayonlar lokal banklararo
operatsiyalarini qo‘llab tumvchi tizim tushuniladi. Aloxida bank
yoki uni bo‘linmalari, filiallari tizimi doirasida oiingan lokal
resurslari: bank operatsiya kunida dasturlar majmuasi, plastik
kartochkalami qo‘llagan holda chakana elektron hisoblar lokal
tizimi, iqtisodiy, tijorat lokal resurslar.
2. Banklararo resurslarda - davlat ichidagi elektron to‘lovlar
tizimi, SWIFT davlatlararo va banklararo elektron to‘lov tizimi,
plastik kartochkalami qo‘llagan holda chakana elektron hisoblar
banklararo tizimi.
442
3. Korxona umumiy faoliyatini quvvatlovchi tizimlar y a ’ni
muvofiqlashtirilgan tizimlar - odatda ular qatoriga oylik maosh,
inson resurslarini boshqarish tizimlari kiradi y a ’ni, bevosita asosiy
biznes faoliyatiga bog‘liq bo‘lmagan menedjerlik axborot tizimlari,
moliyaviy resurslami boshqarish va buxgalteriya hisobi, xujjatlar
aylanishini boshqarish va boshqalar.
4. Bank infratuzilmasiga ta’luqli tizimlar - apparat ta’minoti,
dasturiy ta’minot, ma’lumotlar bazasi, tarmoqlar, axborotlami
saqlash tizimlari va kommunikatsiya imkoniyatlarini ta’minlashga
imkoniyat beradigan ivestitsiyalami o‘z ichiga oladi.
Axborot texnologiyalari portfeli bankning ichki va tashqi
maqsadlari uchun ham birdek foydalanilishi mumkin. Bunda
strategik muhim axborotlar masalan kirim va chiqimlar, egalik
qilish, yetkazib berish, sotib olish (vositalar, uskunalar va boshqalar)
keng tashqi kirib chiqishlarga mo‘ljallangan taqdim etiluvchi,
axborot texnologiyalari portfeliga tegishli material lardan o‘chirib
tashlanishi
lozim degan qoidaga amal qilishi kerak. Uning
ahamiyatliyligini maksimallashtirishda bank uchun muhim bo‘ lgan
joriy va rejalashtirilayotgan axborot texnologiyalari investitsiyalami
o‘z ichiga olishi lozim.
Bank o‘z faoliyatida quyidagilami e’tiborga olishi kerak:
- ahamiyatliylik omili;
-b yu d jet xarajatlari smetasi;
- mijozlarga ta’sir;
-b u tu n bank tizimi doirasidagi operatsiyalarga butunlay ta’sir
qilish;
- tashkiliy tayyorgarlik va tashkiliy ta’sir qilish;
- texnologiyalami q o ilash va
ishlab chiqarishga xarajatlar
darajasi (umumiy xarajatlar, mehnat).
Har bir loyiha bo‘yicha axborotlami taqdim etish bankka
maksimal hajmdagi portfel yaratishga yordam berish yo‘nalishida
amalga oshirilib, boshqarayotgan ijroiy rahbariyat uchun bankning
ahamiyatga ega resursi sifatida axborot texnologiyalari portfelining
ahamiyati va maqsadi yoritilib berilishi lozim.
Quyidagilami e’tiborga olgan holda bank asosiy ish faoliyati
masalalari va maqsadlari yoritilib berilishi kerak:
1. Bank ish faoliyatining asosiy yo ‘nalishi qanday.
443
2. Rank uchun qanday asosiy qonuniy me’yoriy xujjatlar
mavjud.
;
3. Bankning asosiy vazifasini ta’minlash uchun bankning
kclajakdagi rejalari qanday. Bunda axborot texnologiyalari
faoliyatini bank strategik rejalari bilan bog‘lash nihoyatda zarur.
Infratuzilma sharxi deganda quyidagilar e ’tiborga olinadi:
1. Axborot texnologiyalariga joriy investitsiyalami, apparat
ta’minoti,
dasturiy ta’minot,
tarmoq va asosiy ilovalarga
(foydalaniluvchi dasturlar) yuqori darajali, keng (bank tizimi)
doirasida qarash.
2. Sxematik axborot texnologiyalari tarkiblari (uzellarning
joylashuvi, jismoniy moslama apparaturalari, tarmoqlari).
3. Tabiiy holda ishni kim bajaradi (bankdagi ishlovchilar yoki
chetdan jalb qilinganlar) va qanday qilib (axborot texnologiyalari
bo‘malari tarkiblari nusxalari, masalan, markazlashtirilgan yoki
markazlashtirilmagan) savollari.
Axborot
texnologiyalari
portfelidagi
“infratuzilma”
va
“loyihalar (investitsiyalar)” bo‘limalardagi ma’ lumotlar, personal
texnologiya toifalari bo‘yicha resurslar ichki baholash natijalari
kombinatsiyasida yuqori darajada ko‘rib chiqiladi. Toifalar hamda
funksional bloklarda joriy va mo‘ljallangan (loyihalashtirilgan)
resurslaming joylashuv munosabatlarini (sonli, foiz yoki grafik
ko‘rinishlarda) tasaw ur qilish zarur hisoblanadi, masalan ilovalar,
infratuzilmalar, asosiy tizimlami ishlab chiqish (rivojlantirish), bank
biznes modeli hamda tuzilishini aks ettimvchi quwatlash qiymati va
funksional farqlari kabi xususiyatlarni.
Bankning axborot texnologiyalarini rivojlantirish strategik
rejalariga bag‘ishlangan axborotlar portfeli bo‘limi bankning
istiqboldagi
rivojlantirilishi
bilan
axborot
texnologiyalariga
qo‘yilayotgan joriy va kutilayotgan investitsiyalami mosligini
aniqlashga yordam berishi va bevosita bankning faoliyat
jarayonlarini qo‘llab-quwatlashi lozim. Bu bo‘lim ma’lum davrda
daromad va xarajatlar smetalarini tuzish bo‘yicha yuritilayotgan
bank instruksiyalari bilan mos holda tuzilishi lozim (ko‘rsatilgan
bo‘limda shunga o‘xshash ko‘rsatmalar yo‘q bo‘lgan holda bank
rahbariyatining ko‘rib chiqishiga asosan eng yaxshi va chet el
tajriblaridan foydalangan holda turli yo‘llar bilan tuzilishi mumkin).
444
Axborotlar portfeli tizimining bu bo‘limi bankda axborot
texnologiyalaridan foydalanib boshqarish va rejalashtirishga m a’sul
bo‘lgan rahbarlarga qulay va kerakli bo‘lgan m a’lumotlami taqdim
etishi lozim.
Axborot texnologiyalari uchun joriy va rejalashtirilayotgan
xarajatlar jadvalda va savollarda ko'rsatilganlariga javob berishi
lozim.
|
