Axborot texnologiyalari maʼlumotlarni boshqarish va qayta
ishlash texnologiyalaridir. Odatda bu atama ostida kompyuter texnologiyalari
tushuniladi. Axborot texnologiyalari sohasida turli axborotni EHM va kompyuter
tarmoqlari orqali yigʻish, saqlash, himoyalash, qayta ishlash, uzatish kabi amallar
ustida ishlar olib boriladi. Axborot texnologiyasi asosiy texnik vositalari sifatida
hisoblash- tashkiliy texnikadan tashqari aloqa vositalari – telefon, teletayp, telefaks
va boshqalar qo’llaniladi. Axborot texnologiyasi insoniyat taraqqiyotining turli
bosqichlarida ham mavjud bo’lgan bo'lsa-da, xozirgi zamon axborotlashgan
jamiyatining o'ziga xos xususiyati shundaki, sivilizatsiya tarixida birinchi marta
bilimlarga erishish va ishlab chiqarishga sarflanadigan kuch energiya, xomashyo,
materiallar va moddiy iste’mol buyumlariga sarflanadigan xarajatlardan ustunlik
qilmoqda, ya’ni axborot texnologiyalari mavjud yangi texnologiyalar orasida
yetakchi o'rinni egallamoqda.
Axborot texnologiyalari industriyasi majmuini kompyuter, aloqa tizimi,
ma’lumotlar ombori, bilimlar ombori va u bilan boglik faoliyat soxalari tashkil
kiladi. Bugungi kunda axborot texnologiyasini shartli ravishda "saqlovchi,
ratsionallashtiruvchi, yaratuvchi" turlarga ajratish mumkin. Birinchi turdagi
texnologiyalar mehnatni, moddiy resurslarni, vaqtni tejaydi. Ratsionallashtiruvchi
axborot texnologiyalariga chiptalar buyurtma qilish, mexmonxona xisob-kitoblari
tizimlari misol bo’ladi.
Yaratuvchi (ijodiy) axborot taxnologiyalari axborotni ishlab chiqaradigan, undan
foydalanadigan va insonni tarkibiy qism sifatida o'z ichiga oladigan tizimlardan
iborat. Axborot texnologiyalarining xozirgi zamon taraqqiyoti hamda yutuqlari fan
va inson faoliyatining barcha soxalarini axborotlashtirish zarurligini
ko’rsatmoqda. Jamiyatni axborotlashtirish deganda, axborotdan iqtisodni
rivojlantirish, mamlakat fan-taxnika taraqqiyotini, jamiyatni demokratlashtirish va
intellektuallashtirish jarayonlarini jadallashtirishni ta’minlaydigan jamiyat boyligi
sifatidafoydalanish tushuniladi. Darxaqiqat, jamiyatni axborotlashtirish—inson
xayotining barcha jabxalarida intellektual faoliyatning rolini oshirish bilan boglik
ob’ektiv jarayon xisoblanadi. Jamiyatni axborotlashtirish respublikamiz xalqi
turmush darajasining yaxshilanishiga, ijtimoiy yextiyojlarning kondirilishiga,
iqtisodning usishi hamda fan-texnika tarakkiyotining jadallashishiga xizmat kiladi.
Jamiyatni axborotlashtirish jaraenini 5 asosiy yunalishga ajratish mumkin:
Mexnat, texnologik va ishlab chiqarish jaraeni vositalarini kompleks
avtomatlashtirish.
Ilmiy tadkikotlar, loyixalash va ishlab chiqarish axborotlashtirish.
Tashkiliy- iktisodiy boshkarishni avtomatlashtirish.
Axoliga xizmat ko’rsatish soxasini axborotlashtirish.
Talim va kadrlar tayerlash jaraenini axborotlashtirish.
Ushbu standart Xalqaro standartlashtirish tashkiloti (ISO) va Xalqaro
elektrotexnika komissiyasi (IEC) tomonidan birgalikda ishlab chiqilgan. Standart
ISHBni yaratish, rivojlantirish va unga xizmat ko'rsatish uchun axborot xavfsizligi
talablarini o'z ichiga oladi. ISO 27001 tashkilotning axborot aktivlarini himoya
qilish qobiliyatini namoyish etish uchun ISMS talablarini belgilaydi. Xalqaro
standart "axborotni muhofaza qilish" tushunchasidan foydalanadi va axborotning
maxfiyligi, yaxlitligi va mavjudligini ta'minlash sifatida talqin etiladi. Axborot
xavfini boshqarish tizimi standartning asosini tashkil etadi. Ushbu standart
manfaatdor ichki va tashqi tomonlarning muvofiqligini baholash uchun ham
ishlatilishi mumkin.
Ushbu standart axborot xavfsizligini boshqarish tizimini (ISHM) yaratish, joriy
etish, boshqarish, doimiy ravishda monitoring qilish, tahlil qilish, saqlash va
takomillashtirish bo'yicha jarayon yondashuvini qabul qiladi. Bu tashkilot ichidagi
jarayonlar tizimini, shu jarayonlarni aniqlash va o'zaro aloqasi hamda ularni
boshqarish bilan birgalikda qo'llashdan iborat.
Xalqaro standart Plan-Do-Check-Act (PDCA) modelini qabul qiladi, u Shevart-
Deming tsikli deb ham ataladi. Ushbu tsikl barcha ISMS jarayonlarini tuzish uchun
ishlatiladi
Rejalashtirish - bu AXBT yaratish, aktivlar zaxirasini yaratish, xatarlarni baholash
va choralarni tanlash bosqichi.
Shakl 2. AXBT jarayonlariga qo'llaniladigan PDCA modeli
Amalga oshirish - tegishli tadbirlarni amalga oshirish va amalga oshirish bosqichi.
Ko'rib chiqish - bu AXBT samaradorligi va samaradorligini baholash bosqichi.
Odatda ichki auditorlar tomonidan amalga oshiriladi.
Harakatlar - profilaktika va tuzatish choralarini ko'rish.
|
