|
Axborot xavfsizligi
|
| bet | 6/10 | | Sana | 24.11.2023 | | Hajmi | 132,59 Kb. | | #105090 |
Bog'liq Axborot xavfsizligini ta\'minlashning zamonaviy texnik vositalari ab 1, jurnal2023-2024, Тез is, 64073, Speaking Part2, g‘oziyev e. umumiy psixologiya. 1-kitob, SHAMOL ENERGETIKASI, Amir Temur buyuk davlat arbobi, Absolyut qora jismning nurlanishdagi qonuniyatlar. Kirxgof qonuni. Stefan-Boltsman qonuni. Vinning siljish qonuni. Relay-Jins formulasi. Nurlanishning elementar kvant, Sun’iy intellekt tizimlarining rivojlanish tarixi. Asosiy tushun, ishsizlikni tabiiy darajasi, 2.06-геометрия-ФД-2018, ‘l texnikumi “Temir yo\'l transportida intellektual axborot tizml, oliy matematika mustaqil ishMavjudligi
Ushbu prinsipga ko‘ra, ma’lumotlar kerak bo‘lganda vakolatli shaxslarga taqdim etilishi lozim. Axborot tizimlarining mavjudligiga ta’sir qiluvchi asosiy omillar bu DoS-hujumlar (xizmatni rad etish Denial of Servicedan Andoza:Tr ), to‘lov dasturi hujumlari va sabotaj. Bundan tashqari, nazorat yoki kasbiy tayyorgarlikning yetishmasligi tufayli tasodifan yuzaga keladigan inson xatolari foydalanish imkoniyatiga xavf soluvchi tahdidlar manbai hisoblanadi va quyidagi oqibatlarni
yuzaga keltiradi: ma’lumotlar bazalaridagi fayllar yoki yozuvlarning tasodifiy o‘chirilishi, noto‘g‘ri tizim sozlamalari; ruxsat etilgan quvvatdan oshib ketishi yoki uskunalar resurslarining etishmasligi, shuningdek, aloqa tarmoqlarining ishdan chiqishi natijasida xizmat ko‘rsatishni rad etish; apparat yoki dasturiy ta’minotni yangilashning muvaffaqiyatsizligi; elektr ta’minotidagi uzilishlar tufayli tizimlarning yopilishi. Tabiiy ofatlar: zilzilalar, tornadolar, bo‘ronlar, yong‘inlar, toshqinlar va boshqalar ham foydalanish imkoniyatini buzishda muhim rol o‘ynaydi. Barcha holatlarda oxirgi foydalanuvchi o‘z faoliyati uchun zarur bo‘lgan ma’lumotlarga kirish huquqini yo‘qotib, majburiy ishlamay qoladi. Tizimning foydalanuvchi uchun muhimligi va uning butun tashkilotning omon qolishi uchun ahamiyati ishlamay qolish vaqtining ta’sirini aniqlaydi. Noto‘g‘ri xavfsizlik choralari zararli dasturlar, ma’lumotlarni yo‘q qilish, bosqinchilik yoki DoS hujumlari xavfini oshiradi. Bunday hodisalar tizimlarni oddiy foydalanuvchilar uchun imkonsiz holga keltirishi mumkin [58].
„Rad etmaslik“ atamasi (inglizcha: Non-Repudiation, ba’zan birgalikda Nonrepudiation tarzida ishlatiladi) birinchi marta 1988–yilda „Ochiq tizimlar o‘zaro aloqasi xavfsizligi“ (ISO 7498-2) xalqaro standartida paydo bo‘lgan. Odatda anglo-sakson qonunining ikki asosiy talqinga ega bo‘lgan ,,rad etish” atamasiga qarama-qarshi ma’noda tushuniladi. Bunda masalan, qog‘oz hujjatdagi imzo soxta bo‘lsa yoki asl imzo noqonuniy (firibgarlik yo‘li bilan) ravishda olingan bo‘lsa, qonuniy asosdagi bitim bo‘yicha majburiyatlarni bajarishni rad etish tushunchasi taraflarning asosiy huquqini anglatadi [59]. Shu bilan birga, imzoning haqiqiyligini isbotlash yuki unga tayangan tomon zimmasiga tushadi [60]. Boshqa bir talqin – majburiyatlardan nohaq voz kechish. Kompyuter xavfsizligi nuqtai nazaridan, bu, masalan, tomonlardan birining elektron xabarni jo‘natish, qabul qilish, mualliflik qilish yoki mazmunini rad etishi bo‘lishi mumkin. Axborot xavfsizligi kontekstida „rad etmaslik“ deyilganda ma’lumotlarning yaxlitligi va asl kelib chiqishini tasdiqlash tushuniladi, soxtalashtirish ehtimoli bundan mustasno. Uchinchi shaxslar tomonidan istalgan vaqtda tasdiqlanishi yoki identifikatsiya natijasida uni yuqori darajadagi ishonchlilik bilan haqiqiy deb hisoblash mumkin va uni rad etib bo‘lmaydi [60].
|
| |
