|
Bajardi: Akramov Ulug`bek Tekshirdi
|
| bet | 3/4 | | Sana | 23.05.2023 | | Hajmi | 134.66 Kb. | | #63704 |
Bog'liq komp maruza Tuzuvchilar V. Jo`Rayev, labor3 Axborotning strukturaviy birliklari axborot hajmini baholash va uni qayta ishlash jarayonini tartibga solish uchun ishlatiladi. Bitta bit axborot birligi sifatida qabul qilinadi.
Bit ikkita muqobil holatdan biri ta'kidlangan ma'lumot miqdorini belgilaydi. Bitta bitda 0 va 1 raqamlaridan foydalanib, mos ravishda "yolg‘on" yoki "rost" qiymatlarni qabul qiladigan raqamning bitta ikkilik raqami yoki bitta mantiqiy o'zgaruvchini ko'rsatish mumkin.
Muayyan ma'noga ega bo'lgan bitlar ketma-ketligi maydon deb ataladi.
Uzunligi 8 bit bo'lgan maydon bayt deb ataladi. Bayt, qoida tariqasida, kompyuter ishlaydigan axborotning minimal (bo'linmas) birligidir. Boshqa barcha axborot birliklari uning hosilalaridir .
Axborotning tarkibiy birliklari.
Kompyuter tomonidan qayta ishlanadigan axborotning asosiy tarkibiy birligi mashina kodi. Zamonaviy kompyuterlarda mashina so'zining uzunligi odatda ikki baytni tashkil qiladi. Qoidaga ko'ra, bitta raqam yoki bitta ko'rsatma bitta mashina so'zida ifodalanishi mumkin. Hisoblashning kerakli aniqligini ta'minlash va xotirani tejash uchun ko'pchilik kompyuterlar qo'sh so'z bilan ham ishlashi mumkin.
Bir xil ma'noga ega bo'lgan maydonlar, baytlar yoki so'zlar ketma-ketligi massivni tashkil qiladi.
Massivlar guruhini segmentga birlashtirish mumkin. Katta massivlardagi ma'lumotlarning miqdori baytlar sonining ikki kuchga ko'paytirilgan hosila birliklar yordamida baholanadi (1 kbayt = 1024 bayt = 210 bayt; 1 MB = 1 048 576 bayt = 220 bayt).
Kompyuterda raqamli ma'lumotlarni ko'rsatish uchun yozuvning tabiiy va normal shakllari qo'llaniladi. Hisoblashda butun sonni kasr nuqtasidan ajratish odatiy holdir. Bu holda nuqtaning butun va kasr qismlari orasidagi o'rni aniq belgilanganligi sababli, raqamlarning bunday ko'rinishi qo'zg'almas nuqtali tasvir deb ataladi .
Sanoq tizimlari
Sonlarni son belgilari (sonlar) yordamida ifodalash usuli sanoq sistemasi deyiladi. Raqamli hisoblashda foydalaniladigan sanoq sistemalarida raqamlarni yozish va ular ustida ishlash qoidalari raqamli EHMlarning arifmetik asoslarini belgilaydi.
Sanoq tizimining komponentlari:
1. Sanoq tizimining asosi sonni ifodalash uchun ishlatiladigan turli raqamlar (belgilar) sonidir.
2. Sanoq sistemasi alifbosi - sonning barcha raqamlarini yozish uchun ishlatiladigan belgilar va raqamlar.
3. Raqamlarni yozish va o'qish qoidalari.
Sanoq sistemalarining ikkita asosiy turi mavjud: nopozitsion va pozitsion.
Nopozitsion sanoq sistemalari.
Nopozitsion sanoq sistemalari raqamlar to‘plami bilan ifodalangan raqamning qiymati faqat raqamli belgilar konfiguratsiyasi bilan belgilanadi va ularning joylashishiga bog‘liq emasligi bilan tavsiflanadi. Pozitsiyali bo'lmagan tizimning klassik namunasi Rim raqamlari tizimidir. Masalan: XIX; XXIII.
Pozitsion sanoq sistemalari.
Eng keng tarqalgani pozitsion sanoq tizimlari bo'lib, ularda har qanday raqamning qiymati faqat uning belgisi konfiguratsiyasi bilan emas, balki raqamda egallagan joylashuvi (pozitsiyasi) bilan ham belgilanadi.
Pozitsion sistemalar orasida bir jinsli va aralash (bir hil bo'lmagan) sanoq sistemalari ajralib turadi.
Bir hil tizimlarda raqamning barcha pozitsiyalari (raqamlari) uchun haqiqiy raqamlar soni bir xil bo'ladi. Bir jinsli pozitsion sistema umumiy qabul qilingan oʻnlik sanoq sistemasi (q = 10) boʻlib, u sonlarni yozish uchun 0 dan 9 gacha boʻlgan oʻnta raqamdan foydalanadi.
Aralash sanoq sistemasiga misol sifatida vaqt ma’lumotnoma tizimi misol bo‘la oladi, bunda soniya va daqiqalar raqamlarida 60 ta, soat raqamlarida esa 24 ta gradatsiyadan foydalaniladi va hokazo.
Bir jinsli pozitsion tizimda yozilgan har qanday A soni darajalar qatorining yig'indisi sifatida ifodalanishi mumkin:
bu yerda q sanoq tizimining asosi; a i - sanoq tizimining q asosli raqamlari; i - raqamning o'rni (raqami) raqami (og'irligi).
Cheksiz ko'p turli xil sanoq sistemalarini amalga oshirish mumkin. Raqamli kompyuterlarda asosan bir jinsli pozitsion tizimlardan foydalaniladi. Kompyuterlarda oʻnlik sanoq sistemasidan tashqari 2 ning darajasi boʻlgan asosi q boʻlgan sistemalar, xususan: ikkilik, sakkizlik, oʻn oltilik sanoq sistemalari keng qoʻllaniladi.
Turli sanoq sistemalarini birgalikda ishlatganda, raqamni yozib bo'lgach, tizimning asosini ko'rsatish mumkin, masalan: 347,42 10; 1101 2 ; 235 8 va boshqalar.
|
| |
