|
Bajardi: Toshent-2024 Mavzu
|
| bet | 2/3 | | Sana | 15.01.2024 | | Hajmi | 33,66 Kb. | | #138128 |
Bog'liq Kompyuter tashkil etish mustaqil ish WDH96eRmcmL2ZWFtkAUPkT9A8JFdC8EEuyGb8M2w, OtMFUGqei60n39rsStiamD0zwY0LIVMGjxV4PdEi, elsthrough-reading, 1, CRYPTO LECTURE, Dasturlash Mustaqill ish, 1651730660, Мustaqil ishga namuna (2), Amaliy ish 1 Otabek, Amaliy, 61 65, 2, 1, 2-mustaqil ishikkilik kod
Raqamli texnologiyada ma'lumotlarni (raqamlar, so'zlar va boshqalar) 0 va 1 sifatida belgilanishi mumkin bo'lgan ikkita belgi birikmasi sifatida ko'rsatish usuli. DC ning belgilari yoki birliklari bit deb ataladi.
DC dan foydalanishning asoslaridan biri har qanday tashuvchida ma'lumotlarning faqat ikkita jismoniy holatining kombinatsiyasi shaklida, masalan, magnitning o'zgarishi yoki doimiyligi shaklida to'planishining soddaligi va ishonchliligidir. magnit yozish tashuvchisining berilgan xujayrasidagi oqim.
Ikkilik kodda ifodalanishi mumkin bo'lgan eng katta raqam ishlatiladigan bitlar soniga bog'liq, ya'ni. raqamni ifodalovchi kombinatsiyadagi bitlar soni bo'yicha. Masalan, 0 dan 7 gacha bo'lgan sonli qiymatlarni ifodalash uchun 3 bitli yoki 3 bitli kodga ega bo'lish kifoya:
Barcha mavjud tillar kabi sonlar tili ham mavjud bo‘lib, u ham o‘z alifbosiga ega. Mazkur alifbo hozir jahonda qo‘llanilayotgan 0 dan 9 gacha bo‘lgan o‘nta arab raqamlaridir, ya’ni: 0,1,2,3,4,5,6,7,8,9. Bu tilda o‘nta belgi (raqam) bo‘lganligi uchun ham, bu til o‘nlik sanoq sistemasi deb ataladi.
Bizning kundalik hayotimizda qo‘llanilayotgan o‘nlik sanoq sistemasi hozirgidek yuqori ko‘rsatkichni tez egallamagan. Turli davrlarda turli xalqlar bir-biridan keskin farqlanuvchan sanoq sistemalaridan foydalanganlar.
Masalan, 12 lik sanoq sistemasi juda keng qo‘llanilgan. Uning kelib chiqishida albatta tabiiy hisoblash vositasi - qo‘limizning ahamiyati katta. Bosh barmog‘imizdan farqli qolgan to‘rttala barmog‘imizning har biri 3 tadan, ya’ni hammasi bo‘lib 12 ta bo‘g‘indan iboratdir. Mazkur sanoq sistema izlari hanuzgacha saqlanib qolgan. Masalan, inglizlarda
uzunlikni o‘lchash birligi:
1 fut = 12 dyum=30 sm,
pul birligi
1 shilling = 12 pens.
Qadimgi Bobilda ancha murakkab bo‘lgan sanoq sistemasi – 60lik sanoq sistemasi qo‘llanilgan. Bu sanoq sistemasining qoldiqlari hozir ham bor. Masalan:
1 soat = 60 minut
1 minut = 60 sekund
XVI – XVII asrlargacha Amerika qit’asining katta qismini egallagan atstek va mayyalarda 20 lik sanoq sistemasi qo‘llanilgan. Bunday misollarni ko‘plab keltirish mumkin.
Biz asosan o‘nlik sanoq sistemasidan foydalanamiz. Lekin, o‘nlik sanoq sistemasidan kichik sanoq sistemalarida sonlarni belgilash uchun arab raqami belgilaridan foydalaniladi. Masalan, beshlik sanoq sistemasida 0, 1, 2, 3, 4 raqamlari, yettilik sanoq sistemasida esa 0, 1, 2, 3, 4, 5, 6 raqamlaridan foydalaniladi.
Hisoblash texnikasida va dasturlashda asosi 2, 8 va 16 ga teng bo‘lgan sanoq sistemalari qo‘llaniladi.
O‘n ikkilik, o‘n oltilik sanoq sistemalarida qanday belgilardan foydalaniladi?- degan savolga javob aniq: raqamlardan keyin lotin alifbosidagi bosh harflardan foydalaniladi.
Shunday qilib, o‘n ikkilik sanoq sistemasida raqamlar 0, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, A, B kabi; o‘n oltilik sanoq sistemasida esa 0, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, A, B, C, D, E, F kabi yoziladi.
Kompyuterlarda boshqa sanoq sistemalaridan quyidagi imkoniyatlari bilan farqlanuvchi ikkilik sanoq sistemasidan foydalaniladi:
· uni ishlashini tashkil etish uchun ikki turg‘un holatli qurilmalar zarur ( tok bor – tok yo‘q, magnitlangan yoki magnitlanmagan);
· axborotni ikki holat orqali tasvirlash ishonchli va ta’sirlarga chidamli;
· ikkilikdagi arifmetika boshqalaridan sodda.
Ikkilik sanoq sistemasining asosiy kamchiligi – sonlardagi xona(razryad)larning juda tez ortib ketishidir. O‘nlik sanoq sistemasidan ikkilikka va teskari o‘tkazishlarni kompyuterning o‘zi bajaradi. Lekin kompyuterning imkoniyatlaridan oqilona foydalanish uchun uning tilini tushunish zarur bo‘ladi. Shular sababli sakkizlik va o‘n oltilik sanoq sistemalari ishlab chiqilgan.
Bu sistemalardagi sonlar o‘nlik sanoq sistemasi kabi oson o‘qiladi, lekin ikkilik sanoq sistemasidagi sondan 3 (sakkizlikda) va 4 (o‘n oltilikda) marta kam razryad talab qiladi, chunki 8 = 23 va 16 = 24.
Kodlash — bir kodning belgilarini yoki belgilar guruhini boshqa kod belgilariga yoki belgilar guruhiga keltirish. Biror aloqa kanaliga yoki qandaydir boshqa qurilmaga axborot shaklini moslashtirish talab etilganda amalga oshiriladi. Mas, harflar ketma-ketligi koʻrinishidagi axborotlar telegraf kodi yordamida maʼlum impulsi toklarga aylantiriladi. Boʻlarni hisoblash qurilmasiga kiritilganda oʻnli sistemadagi sonlar ikkilik sistemasiga oʻzgartiriladi va boshqa K.dan koʻp sohalarda foydalaniladi. Mas, informatsiyalar nazariyasila haddan tashqari koʻp (ortiqcha) xabarlarni ixchamlashtirish, xabarlarni aloqa kanali boʻyicha uzatishda ularni buzuvchi radioxalaqitlar taʼsirini kamaytirish maqsadida qoʻllaniladi. Shuning uchun, mas, telegraf kodida koʻp uchraydigan harflar oʻrniga ancha qisqa nuqta va tirelar uygʻunlashuvidan foydalaniladi.
O'nlik sistemadagi istalgan sonni ikkilik sistemaga qanday o'tkazish mumkin
O'nlik sonni ikkilik raqamga aylantirish zarurati faqat birinchi qarashda qo'rqinchli ko'rinadi. Aslida, bu juda oddiy - operatsiyani bajarish uchun onlayn xizmatlarni izlash ham shart emas.
Misol uchun, odatdagi o'nli shaklda yozilgan 156 raqamini olaylik va uni ikkilik shaklga o'tkazishga harakat qilaylik.
Algoritm shunday ko'rinadi - javobda bittasi qolguncha boshlang'ich raqamni ikkiga, keyin yana 2 ga va yana 2 ga bo'lish kerak bo'ladi.
Ikkilik kodga o'tkazish uchun bo'linishni amalga oshirayotganda, butun sonlar emas, balki qoldiqlar muhim ahamiyatga ega. Agar bo'lishda javob juft son bo'lib chiqsa, qolgan 0 raqami, agar toq bo'lsa, 1 raqami sifatida yoziladi.
Amalda, siz 156 raqami uchun qoldiqlarning dastlabki ikkilik seriyasi shunday ko'rinishiga osongina ishonch hosil qilishingiz mumkin - 00111001. Uni to'liq ikkilik kodga aylantirish uchun ushbu seriyani teskari tartibda yozish kerak bo'ladi - ya'ni 10011100.
Oddiy amal natijasida olingan 10011100 ikkilik soni 156 sonining ikkilik ifodasi bo'ladi.
|
| |
