Balmerning umumlashgan formulasi
deyiladi. Kvant soni n
ning ortishi bilan har bir seriyada spektral chiziqlarning chastotasi seriya chegarasi
deb ataluvchi R/
chegaraviy qiymatga intiladi. Layman seriyasidagi spektral
chiziqlarning katta to‘Iqin uzunligi n=2 bo‘lganda hosil bo‘ladi, ya’ni
=
121,56713nm. Bu to‘lqin uzunlikka tegishli bo‘lgan spektral chiziq vodorodning
rezonans chizig‘i deyiladi. Eng katta chastota n= bo‘lganda, (4.58 4.62) formulalar
yordamida hisoblanadi. Bu chastota seriya chegarasi deyiladi. Balmer seriyasida
seriya chegarasi
=
yoki
Seriya chegarasiga yaqinlashganda spektral chiziqlar zichlashadi, ular
orasidagi to‘lqin uzunliklari farqi assimptotik ravishda nolga intiladi, spektral
chiziqlar intensivligi ham nolga intiladi. Seriya chegarasidan tashqarida spektr
uzilmaydi, balki tutash bo‘ladi. Bunday qonuniyat faqat vodorod atomi spektridagina
emas, balki boshqa elementlar spektrida ham kuzatiladi. Bunda ham seriya chegarasi
mavjud bo‘lib, chegaradan tashqarida tutash spektr hosil bo‘ladi. Spektral
chiziqlaming joylashishini sxematik ko‘rinishda qaralsa va ularning intensivligini
chiziqlar ko‘rinishida tasvirlansa, spektral chiziqlar intensivligining nolga intilishini
ko‘rish mumkin.
Xulosa.
Balmerning umumlashgan formulasi ; Layman seriyasi, Pashen
seriyasi, Breket seriyasi, Pfund seriyasi kabi seriyalarni óz ichiga oladi. Seriya
chegarasiga yaqinlashganda spektral chiziqlar zichlashadi, ular orasidagi to‘lqin
uzunliklari farqi assimptotik ravishda nolga intiladi, spektral chiziqlar intensivligi
ham nolga intiladi. Seriya chegarasidan tashqarida spektr uzilmaydi, balki tutash
bo‘ladi. Bunday qonuniyat faqat vodorod atomi spektridagina emas, balki boshqa
elementlar spektrida ham kuzatiladi. Bunda ham seriya chegarasi mavjud bo‘lib,
chegaradan tashqarida tutash spektr hosil bo‘ladi.
Foydalanilgan adabiyotlar
1.
G. AXMEDOVA, O.K. MAMATULOV, I. XOLBAYEV Atom fizikasi
«ISTIQLOL» Tashkent — 2013
2.
Elektron ta’lim resurslari
3.
https://mathshistory.st-andrews.ac.uk/Biographies/Balmer.html
4.
https://www-history.mcs.st-andrews.ac.uk/Biographies/Balmer.html
|
