11
minimumi ko’rsatilgan. Bu tajribalar laboratoriya ishlari bilan birgalikda fizik
ta’limning eksperimental asosi bo’lib hizmat qiladi.
Demonstration eksperiment o’tkazishda quydagilarga asoslanish mumkin: u
yoki bu hodisani kuzatish, ilgari surilgan g’oyani tekshirish,
fizik qonuniyatlarini
aniqlash va ulardan kelib chiqadigan natijalarni tekshirish. muhum fizik
tushunchlarni shakllantiradigan, qonuniyatlarning, fizik g’oya va farazlarning
mohiyatini ochib beradigan natijalar alohida o’rin egallashi kerak. Masalan, Erested,
Faradey va boshqalarning klassik tajribalari shular jumlasidandir.
Demonstration tajribada eksperimental qurilmalarni tanlash va eksprementni
o’tkazish bu o’qituvchining ishi, o’quvchilar esa
eksprement natijalarni qayt
qiluvchi va qayta ishlovchi kuzatuvchilardir [3].
Kuzatish – o’quvchilar faoliyatining faol shaklidir. U vazifaning kuzatish
metodikasini aniq tushuntirishni, kuzatish natijalarini u yoki bu nazariya yordamida
tushuntiriladigan rasm, jadval, gravik, ta’rif shaklida qayd etishni talab qiladi.
O’quvchilar ko’pincha uzoqdan kuzatishlari, o’zlari
asboblar bilan
ishlamasliklari eksperimentlarning bu turining zaif tamoni hisoblanadi, shuning
uchun eksperementni qo’yishda o’quvchilar amaliy ko’nikmalarni egallamaydi.
Aytish mumkinki, amaliy ko’nikmalarni shakllantirish uchun o’quvchilarning
mustaqil eksperimentiga ajratiladigan vaqt asosiy omil bo’lib hisoblanadi. O’rta
umumta’lim maktab va kasb-hunar kollejlari dasturida laboratoriya ishlari soatlari
fanga ajratilgan soatning taxminan 15
foizini tashkil qilsa, akademik litseylar
dasturida umumiy soatning taxminan 40 foizini labratoriya ishlariga ajratiladi.
Asboblar bilan ishlash, qurilmalarni yig’ish, asbob ko’rsatishlarini qayd qilish
ko’nikmalarni singdirish usuli bo’lib laboratoriya ishlari xizmat qiladi. Laboratoriya
ishlarining turlaridan biri bo’lgan frontal laboratoriya ishlarini ikki kishi yoki shaxs
bajaradi. Bunda hamma eksperimentatorlar dars mavzusiga bog’liq bo’lgan bir xil
tajribaga bajaradi.
Fizika praktikum laboratoriya ishlari kursining u yoki bu qismi o’rganib
bo’lingandan so’ng o’tkaziladi, buning uchun alohida ishlar tanlab olinadi.
Praktikumda o’quvchilar avval olingan vazifalarni ikki kishi bo’lib to’liq mustaqil
12
bajaradi, bunda ular maxsus qo’llamalardan foydalanadilar. Praktikum ishlari
nisbatan murakkabroq, ular uchun asbob uskunalar
va qurilmalar bazi hollarda
texnikaviy bo’lib, ilmiy laboratoriyalarda va ishlab chiqarishda qo’llaniladi.
Sinifdan tashqari va uyda bajariladigan tajribalar uyda yoki maktab laboratoriyasida
yakka holda yoki jamo bo’lib qo’yiladi. Eksperimentning bu turi ko’pincha izlanish,
maktabni moddiy texnik jihatdan ta’minlash uchun zarur bo’lgan eksperimentlar
qurilmalarni loyihalashtirish xususiyatiga ega bo’ladi [4].
