|
Bir fazali o’zgaruvchan tok zanjirlarini hisoblash usullari
|
| bet | 1/2 | | Sana | 09.06.2023 | | Hajmi | 0.62 Mb. | | #71618 |
Bog'liq Elektronika 11 Sovitish tizimi, 4. Avt. kuzovi va kabinasini tozalash, chora tadbir rejasi ЗОХИДА, inf, Kompyuter tizimlari va tarmоqlari1, Она тили ва адабиёт фани (2), 15-Mavzu. O’SMIRLAR BILAN O’TILADIGAN TRENINGLAR, na taj, AMALIYOT HISOBOTI, 1. Transformatorlar haqida tushuncha Liniya va transformator par, psixika ong KRASSVORD, Kurs ishi mavzu “O‘qish darslarida she’r o‘tish uslubiyoti”-fayllar.org, Individual loyiha 1(Axmedov Abror), kompyuter tizimlari O’zgaruvchan tok zanjirida chastotani va fazalar farqini o’lchash.
Oʻzgaruvchan tok — tok kuchi (kuch lanish) va yoʻnalishi vaqt oʻtishi bilan davriy ravishda oʻzgaradigan elektr toki; keng maʼnoda — vaqt boʻyicha oʻzgaradigan har qanday elektr toki. Oʻzgaruvchan tokni oʻzgartirish, mas, uzoq masofaga uzatish, toʻgʻrilash, chastotasini oʻzgartirish kabi amallarning bajarilishi nisbatan oddiyligi uning afzalligi hisoblanadi. Asosiy koʻrsatkichlari: chastotasi va tok kuchining taʼsir etuvchi qiymati. Sanoatda foydalaniladigan oʻzgaruvchan elektr tarmoqlarida tok kuchi va kuchlanish garmonik tarzda 50 Gs chastota bilan oʻzgaradi. Zanjir uchlaridagi oʻzgaruvchan kuchlanishni elektr styalardagi generatorlar vujudga keltiradi. Tok kuchining taʼsir etuvchi qiymati deganda maʼlum vaqt ichida oʻtkazgichdan Oʻzgaruvchan tok oʻtganda ajraladigan issiqlik miqdoriga teng issiqlik ajratadigan tok kuchi tushuniladi. Tok kuchi va kuchlanishning taʼsir etuvchi qiymatlari Oʻzgaruvchan tok zanjiriga ulangan ampermetr va voltmetr bilan oʻlchanadi.
Shunga o’xshash butun elektr va magnit miqdorlarni o’lchash uchun Om va
volt etolonlari kifoya. Ammo, Om va volt etolonlarini vaqt, uzunlik va massa
birliklaridan etolonlari bilan taqqoslab bo’lmaydi. Shuning uchun yana induktivlik
etoloni va amper tarozisi ishlatiladi.
Kundalik elektr o’lchashlarda elektr miqdorining o’lchamlari ishlatiladi.
Buning o’lchamlari tarozi toshlari (qadoq toshlar) singari turli miqdorlarni
taqqoslash uchun ishlatiladi. Turli elekt va magnit miqdorlarni o’lchaydigan
asboblardan ishni kontrol qilish va tekshirish ishlarida shunday o’lchamlarga
asoslaniladi. Elektr yurituvchi kuchning o’lchami tarzida normal elementlar,
qarshilik o’lchash uchun namuna qarshilik g’altaklari, noreaktiv karshilik
g’altaklari va qarshiliklar magazinlari ishlatiladi. Havo kondensatorlari, slyudali
kondensatorlar, sig’im magazini sig’im o’lchamlari sifatida ishlatiladi. Induktivlik
o’lchash g’altaklari induktivlik o’lchami sifatida ishlatiladi.
Sanoat, transport, qishloq va suv xo‘jaligi, kimyoviy texnologiya va boshqa sohalardagi ishlab chiqarishning barcha bosqichlarida texnologik, agrokimyoviy va biologik nazorat bilan birga turli o'lchash ishlari ham olib boriladi. Shuning uchun ishlab chiqarilayotgan mahsulotning sifati boshqarishda qo‘llanilayotgan nazorat va o'lchash vositalariga bevosita bog'liq. Har bir yetuk mutaxassis o'z ish joyida texnologik jarayon parametrlarini, ularning o'lchash usullarini, o'lchash asbobiari va qurilmalarining texnik xarakteristikalarini bilishi kerak. Bakalavriatni tugatgan har bir kishi o'lchash asbobiari bilan ishlashda o'lchash
sxemalari va asboblarini ishlatish bilan bog'liq bo'lgan bilim va malakaga ega bo'lishi, elektr, magnit, noelektrik kattaliklami bilishi, ularni o'lchashi, nazorat qilishi, o'lchash asboblarini to'g'ri tanlay olishi, xatoliklaming sababini aniqlashi lozim.
Davriy va nodavriy o ‘zgaruvchan kuchlanish va toklar. chastota deb ataladi. U ning o ‘lchov birligi G ers (Hz). A xborot tizim lari elektr tarm og‘i kuchlanishi standart chastotasi /= 5 0 tf z g a teng boMib, kuchlanishning har T =0,02 .sda bir davr o ‘zgarishiga m os keladi. Davri r = io _'i = l/«fct(mikrosekund) boMgan signal chastotasi /=1 MHz (m egogers) boMadi.
Elektr o’lchash asboblari. Umumiy ma’lumotlar va elektr o’lchashlar. Elektr
o’lchash haqida tushunchalar, namuna asboblari. Absolyut xatoliklar to’g’risida
umumiy ma’lumotlar. Elektr o’lchov asboblari va ularning shartli belgilari,
asboblarning ishlash printsipi, o’lchash vaqtidagi vaziyatlari, guruhlari, o’lchanishi
lozim bo’lgan kattalik turlari, o’lchanadigan tok, kuchlanish va qarshiliklar
kattaliklari bo’yicha klassifikatsiyalanish to’g’risidagi ma’lumotlar.
Magnitoelektrik, elektromagnit, elektrodinamik, ferrodinamik va induktsion tizimli
asboblari. Elektrodinamik vattmetr, uning ulanish sxemasi. Detektorli va
termoelektrik asboblar. Bir yarim davrli va ikki yarim davrli detektorli asboblarning sxematik tuzilishlari. Magnitelektrik Ommetr. Logometr va
Fazometr.
Hozirgi kunda sanoat va kundalik turmushda foydalaniladigan tok sinusoidal qonun buyicha o’zgaruvchan tok hisoblanadi. Sinusoidal qonun buyicha o’zgaradigan EYUK, kuchlanish va toklar sinusoidal kattaliklar hisoblanadi.
Sinusoidal kattaliklarning ixtiyoriy vaqt lahzasidagi qiymatlari oniy qiymatlar deb ataladi va lotin alifbosining kichik e, u, i va p harflari bilan belgilanadi. Shu oniy qiymatlarning o’zgarish davri ichidagi eng katta qiymati maksimal yoki amplituda qiymati deyiladi va Em, Um, Im va Pm harflari bilan belgilanadi. Maksimal qiymat-oniy qiymatning xususiy xolidir.
Tashqi maydon boʻlmaganda oʻz-oʻzidan qutblanish qobiliyatiga ega boʻlgan dielektriklar guruhi ham mavjud. Ular segneto-elektriklar deb ataladi. Ularning dielektrik kirituvchanligi bir necha mingga yetishi mumkin. Segnetoelektriklarda deformatsiya vaqtida qutblanishi kuzatiladi. Bu hodisa pyezoelektrik effekt deb yuritiladi.
Dielektriklar qattiq (organik, anorganik), suyuq va gazsimon xillarga boʻlinadi. Qattiq organik dielektriklarga sellyuloza, kauchuk, qat-ron, bitumlar, parafinlar, mum, yogʻoch, qogʻoz, plastmassalar, lok boʻyoqlar v.b kiradi. Bular kuch, signal kabellarini izolyatsiyalashda, kondensatorlar, gʻaltaklar, qistirmalar tayyorlashda, elektr apparaturalar simlari va chulgʻamlarining izolyasiyalariga shimdirishda ishlatiladi.
|
| |
