|
Norasmiy bandlikning shakllanishi va uning paydo bo'lish sabablari
|
| bet | 67/79 | | Sana | 15.12.2023 | | Hajmi | 2,21 Mb. | | #119547 |
Bog'liq Biznesni tashkil etish va yuritishNorasmiy bandlikning shakllanishi va uning paydo bo'lish sabablari
Prof taklif etgan komponentli yondashuv. Bygkov V.G., ularga tegishli: 1. Mehnat bozori sub'ektlari o'rtasidagi ijtimoiy-iqtisodiy munosabatlar. 2. Ish kuchiga talab va taklifning shakllanishi. 3. Mehnat narxlarining shakllanishi. 4. Mehnat bozori infratuzilmasi. norasmiy bandlikning o'ziga xos xususiyatlarini aniqlash va tadqiq qilishda eng muvaffaqiyatli uslubiy yondashuv. Komponentli yondashuvdan foydalanib, ushbu ijtimoiy-iqtisodiy hodisaning mohiyati va xususiyatini tavsiflovchi norasmiy bandlik ta'rifi shakllantirildi.
Norasmiy bandlikning shakllanishi va keyingi rivojlanishi, birinchi navbatda, mehnat talabining shakllanishi jarayoniga ta'sir qiladi. Darhaqiqat, maxsus xususiyatlarga ega yangi ish joylari tashkil etiladigan xizmat ko'rsatish sohasining rivojlanishi norasmiy bandlikka ta'sir qiladi. Norasmiy faoliyatni rivojlanishiga turtki beradigan omillar orasida xususiy xizmatlarga o'sib borayotgan talabni, yangi texnologiyalar (ayniqsa aloqa sohasida) tarqalishini alohida ta'kidlash mumkin.
Norasmiy iqtisodiyotda ish bilan ta'minlash aholining barcha toifalarini jalb qilish chegaralarini kengaytiradi. Norasmiy ish birlashtirilgan kasbiy tayyorgarlikka ega bo'lgan yoki quyi malaka talablariga rozi bo'lgan shaxslar uchun ish taklifi bilan ta'minlanishi mumkin. Ish bilan ta'minlanish norasmiy daromad olish imkoniyatini oshiradigan "engil texnologiyalar" tarqalishi jarayonida ham shakllanadi. Mehnat narxlarini shakllantirish muhim element hisoblanadi. Mehnat narxini shakllantirishning bozor mexanizmlari buzilgan sharoitda, xodimni qo'shimcha ish joyi, o'zini o'zi ish bilan ta'minlash yoki norasmiy sektorga turli norasmiy printsiplarga qo'shilishi asosida norasmiy ish bilan ta'minlashga ob'ektiv ehtiyoj paydo bo'ladi.
Norasmiy bandlikning shakllanishiga ta'sir qiladigan mehnat bozorining navbatdagi tarkibiy qismi mehnat bozori sub'ektlari o'rtasidagi munosabatlardir. Mehnat bozori ishtirokchilari o'rtasidagi norasmiy mehnat munosabatlarini tahlil qilishda ular kimning manfaatlariga mos kelishini hisobga olish kerak.
Mehnat bozorining tarkibiy qismlari norasmiy bandlikning shakllanishiga qay darajada va qanday ta'sir ko'rsatishini baholash kerak. Haqiqiy norasmiy bandlikni shakllantirish uchun asos bo'lgan norasmiy bandlikning tarkibiy qismini aniqlash kerak.
17-mavzu:Ish izlash texnologiyasi (LinkedIn, Headhunter, Freelance)
Shaxsiy hujjatlar (rezyumelar) tayyorlash, taqdim etish va ishga yollashga oid hujjatlar bilan ishlash texnologiyasi
Reja:
Ish izlash
O'zini -o'zi band qilish
Ishsizlarni kasbga tayyorlash
Shaxsiy hujjatlar bilan ishlashni tashkil etish xususiyatlari
mehnat bozorini tartibga solish siyosati quyidagi maqsadlarga erishishni nazarda tutadi:
ishchi kuchiga talab va taklif o’rtasida muvozanatga erishish;
ishsizlarni mehnatga yo’naltirishni rag’batlantirish;
ishbilanbandbo’lmaganfuqarolarningishizlashdakasbiyharakatchanliginioshirish;
ish izlayotgan har bir kishini ish bilan ta’minlamoq.
Davlat ish bilan bandlik siyosati doirasida ish bilan bandlikka ko’maklashish ikki yo’nalishda, passiv va faol ish bilan bandlik siyosati ko’rinishlarida amalga oshiriladi.
Ish bilan bandlikning passiv siyosati davlat ish bilan bandlik xizmati orqali ishsizlarga nafaqalar to’lash, ishsizlarni kasblarga qayta o’qitish va jamoat ishlarini tashkil etish kabi faoliyatlarni o’z ichiga oladi. Ish bilan bandlik siyosatining bu varianti davlatning amalga oshiradigan joriy xarajatlari nuqtai-nazaridan bir muncha tejamlidir. Biroq, ish bilan bandlikning passiv siyosati iqtisodiyotning yuksalishi davrida mehnat bozorining yuqori egiluvchanligi va ishchi kuchining kasbiy harakatchanligi, iqtisodiyotning istiqbolli mustaqil ish izlash uchun bir muncha keng shart-sharoitlari mavjud bo’lgandagina o’zini oqlashi mumkin. Qolgan holatlarda passiv siyosat ishsizlik uzoq muddat davom etishini qisqartirish, ish bilan band bo’lmagan aholini ish bilan bandligini rag’batlantirishni kuchaytirish omili bo’lib hisoblanadi.
Iqtisodiyotning yuksalish davrida ish bilan bandlik xizmati nafaqat yangi turdagi faoliyatlarga ishchi kuchini joylashtirish, balki mehnat resurslaridan maksimal darajada foydalanish, ishsizlarni qayta o’qitishni turli dasturlarini ishlab chiqish, zarur malakaga ega ishchilarni tanlab olish usullari va ishchi kuchiga talabni oshirish imkoniyatlari hamda shart-sharoitlariga ega bo’ladi. Iqtisodiyotning tanazzuli davrida, ish bilan bandlik xizmati organlari mehnat bozorining kan’yukturasidan kelib chiqqan holda aholining ish bilan bandligi muammolarining yechimi to’g’risida maqbul takliflarni berishi mumkin. Mehnat bozorini tahlil qilishda ish bilan bandlikka ko’maklashish doirasidagi yo’nalishlar muhim ahamiyatga ega bo’lib, nafaqat ish bilan bandlik xizmatining samarali faoliyatini baholash, ish bilan bandlik siyosati yo’nalishlarini ishlab chiqish, balki ish bilan bandlik muammolari bo’yicha yangi yechimlarni taklif qilish imkoniyatlari yuzaga keladi.
Ishga joylashtirishda bo’sh ish o’rinlari yarmarkalarining o’tkazilishi samarali usullardan biri hisoblanadi.
Ishsizlarni kasbga tayyorlash va qayta tayyorlash tizimida yangi yo’nalish bo’lib, ish beruvchilarning talablariga muvofiq maqsadli o’qitish va konkret ish o’rinlari bo’yicha alohida kasblarga o’qitish hisoblanadi. Bunda korxonalarga kerakli mutaxassislarni tayyorlashda kasbga o’qitish xizmati oldida buyurtmachi sifatida chiqadilar. Shuningdek, buyurtmachi korxonalar o’zlarining ishchi-xodimlari uchun o’quv dasturlari tayyorlash, qayta tayyorlash kurslarini o’tish, maqsadli o’qitishni tashkil etish, malaka oshirish maqsadlarida buyurtmalar berishlari mumkin.
Aholini ish bilan bandligini ta’minlashda bu yo’nalish bo’yicha quyidagi tadbirlarni amalga oshirish zarur: davlat ish bilan bandlik xizmati tarkibida xodimlarni kasbga yo’naltirish va psixologik qo’llab-quvvatlash bo’limlarini tashkil etish; kasbga yo’naltirishni psixologik jihatdan qo’llab-quvvatlash bo’yicha ilmiy asoslangan dasturlarni ishlab chiqish; bu yo’nalish bo’yicha yetuk mutaxassislar va psixologlarni jalb etish; ishsizlarni kasbga yo’naltirish bo’yicha psixologlar maslahatini berish va boshqalar.
Mehnat bozori oqilona shakllanishini asosiy va hal qiluvchi sharti-mehnat resurslari bilan ish joylari o’rtasidagi o’zaro mutanosiblikni ta’minlashdir.
Mamlakatimizda mehnatga layoqatli aholini ish bilan ta’minlash qancha dolzarbligini to’la tasavvur qilish uchun demografik vaziyatga bir nazar tashlaylik. Bizda aholining tabiiy o’sishi keyingi yillarda bir oz sekinlashganiga qaramasdan, hamdo’stlik mamlakatlari orasida eng yuqoriligicha saqlanib turibdi. Keyingi yillarda, respublikamizda aholining o’sishi o’rtacha 1,5% ni tashkil etmoqda. Bu esa, mehnat resurslarini mutanosib ravishda o’sishiga olib kelmoqda.
Kirish hujjatlari bilan ishlash
· Qabul qilinmoqda
Kiruvchi hujjatlarni pochta bo'limida, kurerlik pochtasida, to'g'ridan-to'g'ri messenjerda va hokazolarda qabul qilish, olingan yozishmalarning manzil ma'lumotlari va ularning miqdori batafsil tekshirilgandan so'ng amalga oshiriladi.
Agar kerak bo'lsa, yukning og'irligi va muhrlarning xavfsizligi tekshiriladi. Xabarlar qabul qilingan daftarga imzo chekish bilan, qabul qilingan barcha hujjatlar uchun inventarizatsiya registrini berish bilan qabul qilinadi.
Tekshirilgan va hujjatlashtirilgan pochta bloklangan portfelga (sumka va boshqalar) joylashtirilgan va muhrlangan (muhrlangan). Kiruvchi hujjatlarni etkazib berish, qoida tariqasida, tashkilotning transport vositalarida amalga oshiriladi.
Belgilangan manzilga etkazilgan kiruvchi hujjatlar dastlabki ishlov berish tartibini, shu jumladan ochish, schyot-faktura va saralashni amalga oshiradi. Texnik aloqa vositalariga (telefon, telegraf, telefaks, shuningdek elektron pochta) kirish hujjatlarini qabul qilish kotib tomonidan bevosita idorada amalga oshiriladi.
Ayniqsa yoqilgan muhim hujjatlar (xabarlar) ko'rsatilgan aloqa kanallari orqali olingan, tasdiqlash talab qilinadi. Tasdiqlashdan oldin ushbu hujjatlarning mazmuni menejerga xabar berilmaydi.
· Belgilanish
barcha qabul qilingan xabarlar va hujjatlar to'g'risidagi ma'lumotlar kotib tomonidan maxsus jurnallarda qayd etiladi. Ushbu jarayon kiruvchi hujjatlarni dastlabki hisobga olish (ro'yxatdan o'tkazish) deb nomlanadi.
Ro'yxatga olish kiruvchi hujjatlar tafsilotlarini tekshirishni, ularning tarkibidagi hujjatlarni ilova varaqalariga (harflar) muvofiqligini va ro'yxatga olish jurnaliga - kiruvchi hujjatlarni hisobga olish jurnaliga birlamchi buxgalteriya ma'lumotlarini kiritishni o'z ichiga oladi.
Amaliyot shuni ko'rsatadiki, zamonaviy tashkilotning ishlashi sharoitida hujjatlarni ro'yxatga olishning markazlashtirilgan tizimi eng yaxshi ekanligini isbotladi, unga muvofiq hujjatlar bilan barcha zarur operatsiyalar bir joyda - qoida tariqasida, rahbar idorasida yoki korxonaning buxgalteriya hisobi bo'limida amalga oshiriladi.
Bunday tizim quyidagilarni ta'minlaydi:
hujjatlarni rasmiylashtirishning yagona tartibi;
ma'lumot olish va arxiv ma'lumotnomalarini tezkor boshqarish;
hujjatlarning bajarilishini samarali nazorat qilish.
Tashkilotda ro'yxatdan o'tgan barcha hujjatlar shaxsiy identifikatsiya raqamiga ega bo'lishi kerak, unda ro'yxatga olish jurnalining seriya raqami va tashkilot ishlarining tasdiqlangan nomenklaturasiga muvofiq ro'yxatga olish jurnalining raqami bo'lishi kerak, masalan, 3004/5, bu erda 3004 - yozuvning seriya raqami, 5 - jurnal raqami. .
Ko'rib chiqish tartibi
Menejer tomonidan qabul qilingan hujjatlar unga, qoida tariqasida, ko'rib chiqish uchun taqdim etiladi
tushumlar.
Biroq, umumiy qabul qilingan amaliyotga asoslanib, ko'pincha rahbarga hujjatlar, masalan kadrlar xizmatitashkilot rahbari tomonidan ko'rib chiqilgandan keyin keladi (tegishli qaror bilan).
Kotib qabul qilingan ish yozishmalarini rahbarga hisobot uchun tayyorlaydi, shu jumladan:
|
| |
