|
Amaliyot o’tash davomida Kiberxavfsizlik markazida olib borilgan ishlar
|
| bet | 5/14 | | Sana | 20.05.2024 | | Hajmi | 2,62 Mb. | | #244779 |
Bog'liq xisobot anig\'i
1.3 Amaliyot o’tash davomida Kiberxavfsizlik markazida olib borilgan ishlar
Men markazda ko’plab ma’lumotlarga ega bo’ldim nazariy olgan bilimlarimni amaliyotda mustahkamladim . Amaliyot o’tash uchun kelganimizda boshlang’ich kunlarda markazdagi texnik xavfsizlik qoidalari , markazning ichki qoydalari bilan tanishib chiqdik .
Shuningdek axborot xavfsizligiga tahdidlar. Axborot xavfsizligiga potentsial tahdidlar, ularning paydo bo'lish xususiyatiga ko'ra, ikki turga bo'linadi: tabiiy (ob'ektiv) va sun'iy (sub'ektiv).
1.2-rasm. Kiberxavfsizlik markazidagi amaliyot o’tash jarayoni
Axborot xavfsizligiga tahdidlarning quyidagi turlari mavjud:
1. Maxfiylikni buzish tahdidlari: qasddan va qasddan ma'lumotlarni o'g'irlash (sizib chiqish, ushlab qolish, olib tashlash), yo'qotish (bexosdan yo'qotish), oshkor qilish;
2. Axborotning yaxlitligini buzish tahdidlari: ma'lumotni o'zgartirish (buzish), ma'lumotlarning haqiqiyligini rad etish, yolg'on ma'lumotlarni yuklash;
3. Axborot mavjudligini buzish tahdidlari: axborotni blokirovka qilish, axborotni va uni qayta ishlash va saqlash vositalarini yo'q qilish.
Ham sub'ektlar (shaxsiyat), ham ob'ektiv ko'rinishlar tahdid manbai bo'lishi mumkin. Tahdid manbalari axborot ob'ektining ichida ham - ichki, ham uning tashqarisida - tashqi joylashishi mumkin.
Barcha tahdid manbalari tahdid tashuvchisi (tahdid manbai) turiga qarab sinflarga bo'linadi:
qasddan yoki tasodifiy huquqbuzarlik deb tasniflanishi mumkin bo'lgan sub'ektning harakatlari (inson omili) natijasida yuzaga keladigan tahdid manbalari;
texnik vositalardan kelib chiqadigan va insonning texnokratik faoliyati bilan belgilanadigan texnogen xavf manbalari;
tabiat hodisalaridan kelib chiqadigan, oldindan aytib bo'lmaydigan yoki oldindan aytib bo'lmaydigan, lekin insoniyat bilimi va imkoniyatlarining hozirgi darajasi bilan oldini olish mumkin bo'lmagan tahdidlarning o'z-o'zidan paydo bo'ladigan manbalari.
“Axborot xavfsizligini buzuvchilar” bo‘limida axborot xavfsizligini buzuvchilar tasnifi keltirilgan. Axborot xavfsizligini buzuvchilar mansubligiga ko‘ra ikki guruhga bo‘linadi: ichki va tashqi.
Ichki potentsial qoidabuzarlar deganda axborotlashtirish ob'ektlari hududiga kirish huquqiga ega bo'lgan tashkilot xodimlari tushuniladi.
Tashqi potentsial qoidabuzarlar deganda barcha boshqa shaxslar tushuniladi.
VPN (Virtual Private Network) va Wi-Fi haqida tushunchalar quyidagicha:
VPN: Virtual Private Network, yoki VPN, internet orqali amalga oshiriladigan xavfsizlik protokolining bir xil turi hisoblanadi. VPN, foydalanuvchilar uchun maxfiylik va xavfsizlikni ta'minlash maqsadida foydalaniladi. VPN, o‘z foydalanuvchilari uchun shifrlangan bir bog‘lanish yaratadi va ularga internet orqali ma'lumotlarni yuborish va qabul qilish imkoniyatini beradi.
VPN, foydalanuvchilarning internetga ulanish jarayonida o‘z ma'lumotlarini himoya qilish uchun foydalaniladi. Uning asosiy vazifalari quyidagilardir:
1. Xavfsizlik: VPN foydalanuvchilarning internet trafikini shifrlab, ma'lumotlarni yopish va qo‘llab-quvvatlash imkoniyatini beradi. Ushbu shifrlash,
foydalanuvchilarning internet faoliyatini nazorat qilishni va ma'lumotlarni olishni qiyinchilikka aylantiradi.
2. Maxfiylik: VPN foydalanuvchilarga anonimlik hissini beradi. Uning orqali foydalanuvchilar o‘z IP manzillarini va geolokatsiyalarini yashirishadi, shuningdek, internet xizmat ko‘rsatuvchilari va boshqa tashkilotlar foydalanuvchining internet faoliyatini kuzatib borishini qiyinchilikka aylantiradi.
3. Engelni o‘tish: VPN orqali foydalanuvchilar engellangan veb-saytlarga yoki tashkilotlar tomonidan bloklangan xizmatlarga kirish imkoniyatiga ega bo‘ladi. VPN tashkilotlarga yoki mamlakatlar bilan internet orqali maxfiylik va xavfsizlik bo‘yicha bog‘lanishni ta'minlash uchun ham ishlatiladi.
4. Wi-Fi, kompyuterlar, smartfonlar, planshetlar va boshqa texnik qurilmalar orasidagi bezvosiz tarmoqning bir xil turi hisoblanadi. Ushbu tarmoq orqali qurilmalar moslashtirilgan Wi-Fi bezosizlik protokollari orqali bog‘lanishni o‘rnatish orqali internetga ulanish imkoniyatiga ega bo‘ladi.
Wi-Fi tarmoqlarining asosiy xususiyatlari quyidagilardir:
1. Bezvosiz bog‘lanish: Wi-Fi orqali foydalanuvchilar bezosiz tarzda internetga ulanish imkoniyatiga ega bo‘ladi. Bu, qurilmalar va tarmoqlar orasidagi fizikaviy bog‘lanishni talqin qilishdan ozod qiladi.
2. Mobillik: Wi-Fi, qurilmalar uchun bevosita kabelga muhtoj bo‘lmagani uchun foydalanuvchilarga tez va oson o‘rnatish va ulanish imkoniyatini beradi. Bu foydalanuvchilarga har qachon, har qayerda internetga ulanish imkoniyatini beradi.
3. Bog‘lanishning cheklanishi: Wi-Fi tarmoqlarida qurilmalarning qarama qarshilikka o‘tish va bog‘lanish imkoniyatini cheklash uchun parol bilan himoyalangan yoki boshqa cheklash protokollari bilan himoya qilinadi. Bu foydalanuvchilarga tarmoq xavfsizligini ta'minlash imkoniyatini beradi.
Shunday qilib, VPN va Wi-Fi bir-biridan farqli xizmatlardir. VPN, foydalanuvchilarning maxfiylik va xavfsizlikni ta'minlashVPN (Virtual Private Network) va Wi-Fi haqida tushunchalar quyidagicha: VPN: Virtual Private Network yoki VPN, bir tarmoq yoki internet orqali o‘zning foydalanuvchilari orasida maxfiy bog‘lanish yaratuvchi xavfsizlik protokolining bir xil turi hisoblanadi. VPN, foydalanuvchilarga internetga ulanishda xavfsizlik va maxfiylik ta'minlash uchun foydalaniladi. U VPN orqali foydalanuvchilar internetga ulanishda shifrlangan bir bog‘lanish yaratishadi, bu saytdagi ma'lumotlarni himoya qilish va foydalanuvchilar orasidagi bog‘lanishni maxfiylik bilan ta'minlash imkoniyatini beradi.
VPN, foydalanuvchilarning internet trafikini shifrlab yuborish, IP manzillarini yashirish, geolokatsiyani o‘zgartirish va internet faoliyatini nazorat qilishdan himoya qilish imkonini beradi. U foydalanuvchilarga engellangan veb saytlarga kirish imkoniyatini beradi va foydalanuvchilarning internet faoliyatini maxfiylik bilan amalga oshirishga yordam beradi.
Wi-Fi, bezosiz tarmoq orqali kabellik bog‘lanmadan elektron qurilmalar orasida axborot almashinuvi imkoniyatini beradi. Wi-Fi, radioloyixaning 2.4 GHz va 5 GHz chastotalarida ishlaydigan bezosiz tarmoq protokollari orqali bog‘lanishni ta'minlaydi.
Wi-Fi, internetga ulanish uchun foydalanuvchilarga kabellik bog‘lanmadan tarmoq orqali internetga kirish imkoniyatini beradi. Bu, kompyuterlar, smartfonlar, planshetlar va boshqa texnik qurilmalar uchun keng doirada ishlatiladi. Foydalanuvchilar Wi-Fi orqali internetga ulanish uchun uyda, ofisda, kafe yoki boshqa joylarda bezosiz tarzda qo‘llanish imkoniyatiga egalar.
Wi-Fi tarmoqlari boshqa qurilmalar va tarmoqlar bilan fizikaviy bog‘lanish talqin qilishga muhtoj bo‘lmaydigan va har qachon, har qayerda ulanish imkoniyatini beradi. Ushbu tarmoqlar boshqaruvchi tomonidan cheklanishi mumkin va foydalanuvchilarga parol orqali kirish imkoniyatini beradi.
Bundan tashqari, Wi-Fi tarmoqlari cheklanishi va tarmoqdagi bog‘lanishning xavfsizligini ta'minlash uchun parol bilan himoyalangan va boshqa xavfsizlik protokollari bilan himoya qilinishi mumkin.
|
| |
