|
Bolalarpsixologiyasivapsixodiagnostikasifanidan “A. N. Leontivningfaoliyatnazariyasi”
|
| bet | 1/4 | | Sana | 22.01.2024 | | Hajmi | 192 Kb. | | #142940 |
Bog'liq A. N. Leontivning faoliyat nazariyasi” mavzusida tayyorlagan 12, Киберпреступность, Kompyuter tarmoqlari o\'quv amaliyotishchi dastur, 1 2 sinf o’quvchilarining o’qish malakalarini takomillashtirish , Oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi abdulla qodiriy nomidagi j-www.hozir.org, 88 (9), sirtqi topshiriq, Sirtqi amaliyot topshiriq, 9-sinf-informatika-testlar-2, 10-sinf-informatika-testlar, 1. Э.М.Ремарка-WPS Office
QARSHI DAVLAT UNIVERSITETI
“Pedagogikafakulteti”, “Maktabgachata’lim” yo’nalishi
020-15 guruhtalabasining
Bolalarpsixologiyasivapsixodiagnostikasifanidan
“A. N. Leontivningfaoliyatnazariyasi” mavzusidatayyorlagan
MUSTAQIL ISH
Bajardi: Yangiboyeva B.
Qabulqildi: Islamova S.
Qarshi 2023 y.
REJA:
A.N.Leontevningfaoliyatnazariyasi
Leontivningfaoliyatnazariyasi: asosiynazariyqoidalari
Bola psixiktaraqqiyotida biologikvaijtimoiyomillar
A. N. Leontevningfaoliyatnazariyasi
A.N.Leontev (1903-1979) – mashhurruspsixologiyafaoliyatnazariyasiningasoschilaridanbiri. Faoliyatnazariyasiongvafaoliyatbirligitamoyilibilanbog’liq. Ushbunazariyagako’ra, faoliyat sub’ektningpredmetliolambilanbo’lganta’sirlashishijarayonibo’lib, bujarayonungao’zehtiyojlariniqondirishiuchunimkoniyatberadi.
Faoliyat – bufaolmaqsadgayo’naltirilganjarayondir. Predmetlilikfaoliyatbilanbogliqehtiyoj – individdantashqaridabo’lgan, ammo individ normal hayotkechirishishaxsningrivojlanishiuchunkerakbo’lgannarsalarganisbatanzaruratni his etishxolati. Motivextiyojningnamoyonbulishshakliinsonnifaoliyatgaundaydigansababya’nifaoliyatningnimauchunamalgaoshirilayotganligidir. U yokibumotivinsonnimuayyanmaqsadniqo’yishgaundaydi. Maqsad - faoliyatningkutilayotgannatijasi. Faoliyatquyidagidarajalargaegabo’ladi: 1. Maxsusfaoliyatturlaridarajasi; 2. Harakatlardarajasi; Z. Operatsiyalardarajasi; 4. Psixofiziologikfunksiyalardarajasi.
Har qandayfaoliyatma’lumxarakatlarketma-ketligishaklidaamalgaoshadi. Harakat – onglimaqsadgaerishishuchunyo’naltirilganfaollik, faoliyatningasosiytarkibiybirligidir. U sharoitgabog’liqravishdaturliusullarbilanamalgaoshiriladi. Harakatniamalgaoshirishusullarioperatsiyalar deb ataladi. Operatsiyalar - avtomatlashgan, odatdaaniqlanmaydiganharakatlardir. Faoliyato’zmotiviniyo’qotishvaharakatgaaylanishi, harakat esamaqsadio’zgarishibilanoperatsiyagaaylanishimumkin. Muayyansharoitdaharakatdanko’zlanganmaqsadbutunfaoliyatmaqsadidanmuhimroqahamiyatkasbetishivanatijadamaqsadmotivgaaylanibqolishikuzatiladi. Faoliyatnazariyasinuqtainazaridanfaolinsonongishakllanishiningshartivaomiliongfaolliginingshaklidir. A.N.Leontevo’zizlanishlaridafaoliyatningbalataraqqiyotigata’sirimuammosini ham chuquro’rgangan.
Tadqiqotnatijasidafaoliyatnazariyasidoirasida «yetakchifaoliyat» tushunchasishakllandi. Yetakchifaoliyatdegandataraqqiyotningmuayyandavrida bola shaxsidagiasosiypsixologiko’zgarishlargasababbo’luvchifaoliyattushuniladi. Maktabgachayoshdavridayetakchifaoliyato’yinfaoliyatidir. Bir yoshdavridanikkinchisigao’tishdayetakchifaoliyatturio’zgaradi, bunda bola faoliyatidamaqsadiningmotivgaaylanishi, A.N. Leontevta’biribilanaytganda «motivningmaqsadgako’chishi» kuzatiladi. Yangifaoliyatturiyangimotivlarpaydobo’lgach, vujudgakeladi. A.N.Leontevfikrichashaxsikkimartatug’iladi. Shaxsningbirinchitug’ilishimaktabgachayoshdavrigato’g’rikeladi. Bu hodisainsonningo’zimpulsivxatti-xarakatlariniijtimoiyme’yorlargabo’ysundirishga ilk bora urinishi, motivlaro’rtasidaierarxikmunosabatlarningtarkibtopaboshlashibilanbog’liqbo’ladi. Shaxsningikkinchitug’ilishio’smirlikdavridayuzberadi. Bu xodisainsonningo’zmotivlarinivaintilishlarinianglashivaularnibo’ysundirishibilanbog’liqdir. Har birtirikorganizmningfaolligiuningehtiyojlariniqondirishgaqaratilganbo‘ladi. Anglabbo‘ladiganvaanglabbo‘lmaydigan, tabiiyyokimadaniy, moddiyyokima’naviy, shaxsiyyokiijtimoiy-shaxsiyehtiyojlarodamlar har turlifaolliktug‘diradi. Agar hayvonlarnixatti-harakatlaribevositatevarak-atrofdagimuhitbilanbelgilansaodamningfaolligiesa ilk yoshlikdavridanboshlaboqbutuninsonningtajribasivajamiyattalabibilanboshqariladi. Xatti-harakatningbu tipi shunchaliko‘zigaxoski, uniatashuchunpsixologiyada «faoliyat» deganmaxsusterminqabulqilingan. Faoliyat deb, shaxsningo‘zehtiyojlariniqondirishuchunko‘rsatadiganjismoniyvapsixik (ruhiy) faolligigaaytiladi. Faoliyat – birtomondan, shaxsningrivojlanishivasifatlariningnamoyonbo‘lishsharoiti, ikkinchitomondanshufaoliyatsub’ektibo‘lganshaxsningtaraqqiyotdarajasigabag‘liqdir. Insonfaolliginingo‘zigaxosxususiyatishundaniboratki, faoliyatnimazmuni, anashufaoliyatniyuzagakeltirganehtiyojningbiro‘zibilanginabelgilanmaydi. Agar ehtiyojfaoliyatgamotivsifatidamadadberib, unirag‘batlantiribtursa, faoliyatningshaklivamazmuniijtimoiysharoitlar, ijtimoiytalablarhamdatajribalarbilanbelgilanadi.
Odamniishlashgamajburqiluvchimotivuningovqatlanishehtiyojibo‘lishimumkin. Biroqodam, masalan, dastgohniochlikehtiyojiniqondirishuchunboshqarmaydi. Insonfaoliyatiningmazmunijamiyat talab qiladiganbironmahsulotnitayyorlashmaqsadibilanbelgilanadi. Faollikningmanbaibo‘lganfaoliyatfaollikniyaxshianglabolinganmaqsadbilanbelgilanadi.
Yuqoridagijadvaldainsonfaoliyatibilanhayvonlarxatti- harakatio‘rtasidagifarqdaaksettirilgan. Faoliyatfaollikniyaxshianglabolinganmaqsadbilanboshqariladi. Faoliyatnianglashqandaydarajadabo‘lmasin, maqsadnianglashhammavaqt ham zaruriybelgisifatidaqolaveradi.
Insonfaoliyatijudaxilma-xildir: mehnat, pedagogik, badiiy- ijod, ilmiy-tadqiqotfaoliyatlarinikiritishmumkin. Insonfaoliyatitarkibinitahlilqilish.
Shuniko‘rsatadiki, faoliyattashqionglidunyonionglipsixikaksettirishidanamoyonbo‘ladi. "har qandayfaoliyatdainsono‘zharakatlarinimaqsadinianglaydi, kutiladigannatijanitasavvurqiladi, sharoitniidrokqiladivabaholaydi, bajariladigan harakat tartibinio‘ylaydi, irodaviyzo‘rberadi, faoliyatningborishinikuzatadi, muvaffaqiyatvamag‘lubiyatnio‘ylaydi.
Maqsad – insonfaoliyatiso‘ngginatijasiningobrazisifatidanamoyonbo‘ladivaehtiyojlarniamalgaoshirilishidir. Motiv – kishinifaoliyatgaundaydivaungamazmunbaxshetadi. Ish-harakat – galdagibittaoddiyvazifanibajarishgaqaratilgannisbatantugallanganfaoliyatningtarkibi. Faoliyatgaqaratilganmaqsadozmi-ko‘pmiuzoqyokiyaqinbo‘lishimumkin. Shuninguchunbumaqsadgaerishishodamtomonidananashumaqsad sari harakat qilishdavomidauningoldidatug’iladiganqatorjuz’iymaqsadlarizchillikbilanhosilqilishdaniboratbo‘ladi. Tashqiolamdaginarsalarningholatinivaxossalarinio‘zgartirishgaqaratilganharakatlarnish-harakat (sa’i-harakat) deb yuritiladi. Narsalarbilanqilinadiganistaganbirishmakonvazamonbilanbog‘liqbo‘lganma’lumharakatlardantashkiltopadi. Masalan, "A", "I" harflariniyozishdagiharakatlarbir-biridanfarqqiladi. Odamningnarsalarbilanqiladiganharakatlaritahlilishuniko‘rsatadiki, buharakatlartashqijihatdanjudako‘pva rang-barangdir. Shundaybo‘lsa ham, odatdaularuchtasoddaelementlardantashkiltopgandir: "olmoq", "joyinio‘zgartirmoq", "qo‘yibyubormoq", buharakatlarodamningtanasi, oyoqlarivaboshibilanqilinadiganyordamchiharakatlarbilanbirgalikdaamalgaoshiriladi. Narsalarbilanqilinadiganish-harakatdantashqari, odamningfaoliyatinibadanningma’lumvaziyatinivaqiyofasinisaqlabturishita’minlaydiganharakatlar, (turish, o‘tirish) organizmningbirjoydanikkinchijoygao‘rinalmashtirishi (yugurish, sakrash), kommunikatsiyanita’minlaydiganharakatlar, ifodaliharakatlar (mimikavapantomimika) vanutqharakatlarimavjud. Narsalarbilanqilinadiganishlarnibajarishma’lumtizimdagiharakatlarniamalgaoshirishdaniborat. Harakatlartizimivamaqsadibilan, bumaqsadyo‘naltirilgannarsalarxususiyativaishsharoitibilanbog’liqdir. Masalan, stakanvaqalamniolish, piyodavachang’idayurish, og‘irvayengilnarsaniboshqajoygaolibqo‘yish, maydavakattamixniqoqish, gantelvashtanganiko‘tarishharakatlaribir-biridanfarqqiladi.
Shundayqilib, A.N.Leon’tevningilmiyqarashlarijahonpsixologifanitaraqqiyotigaulkanxissabo’libqo’shildi, ularbolalarpsixologiyasisoxasidagiko’plabnazariyvaamaliymuammolarnihaletishuchun ham zaminbulibxizmatqilibkelmoqda.
|
| |
