• Kalit so’zlar
  • Bug’ turbinalari umarov Ikromjon Baxromjon o'g'l




    Download 0,55 Mb.
    Pdf ko'rish
    bet1/2
    Sana07.06.2024
    Hajmi0,55 Mb.
    #261135
      1   2
    Bog'liq
    Umarov Ikromjon Baxromjon o\'g\'l (1)



    Международный научный журнал № 1(100), часть 1 
    «Научный Фокус» май, 2023 
    1764 
    BUG’ TURBINALARI
    Umarov Ikromjon Baxromjon o'g'l
    T.D.T.U. ni ( I.E) yo'nalishida assistant 
     
    Annotatsiya:
    Ushbu maqolada bug’ turbinasi, uning ishlash prinsipi, yaratilish 
    tarixi, keying davrda uning takomillashuvi haqida so’z boradi. 
    Kalit so’zlar:
    D.Branko, issiqlik, elektr, Parsons, rotor, Loval, aktiv turbina, kinetic 
    energiya, D. Vat, quvvat, Amerika, arra quvvati, val, disk, soplo. 
    Bug‘ning issiqlik energiyasini bosqichma-bosqich mexanik energiyaga aylantirib 
    beruvchi issiqlik mashinasi bug‘ turbinasi deyiladi. Hozirgi paytda bug‘ turbinasi 
    zamonaviy yirik elektr stantsiyalarining yagona dvigateli hisoblanadi. 
    Italiyalik olim D.Branko bug‘ turbinasi modeliga hos bo‘lgan bug‘ g‘ildiragini 1629 
    yilda yaratgan, unda bug‘ oqimining kinetik energiyasi uyg‘otgan impulps kurakli 
    gildirakni aylantirishga sarflangan. Quvvati 4,4 kVt bo‘lgan birinchi bug‘ turbinasini 
    (reaktiv turbina) 1885 yili ingliz muxandisi Parsons yaratdi, 1913 yilda esa , 
    turbinaning kuvvati 25 MVt gacha yetkazildi. Keyinchalik bug‘ turbinalarining nominal 
    kuvvati 60 MVt, bosimi 12,8 MPa ga yetkazildi, u kupchilik issiqlik elektr 
    stantsiyalarida qo‘llanilib kelinmokda. Zamonaviy turbinalarning kuvvati 1200 MVt 
    dan ortib ketgan. Turbina rotorining aylanishlar soni esa 2000-50000 ayl/min 
    oralig‘ida. Suv bug‘ining kinetik energiyasini mexanik energiyaga aylantirish 
    mumkinligini shved muxandisi Loval 1888 yilda (aktiv turbina) isbotladi. 
    Bug'ning potentsial energiyasidan va xususan uning elastikligidan foydalangan 
    holda ishni bajaradigan bug 'dvigatelidan farqli o'laroq, bug 'turbinasi bug' oqimining 
    kinetik energiyasidan foydalanadi va uni milning aylanish energiyasiga aylantiradi. Suv 
    bug'ining eng muhim xususiyati, hatto nisbatan kichik bosim pasayishi bilan ham, bir 
    muhitdan ikkinchisiga oqib chiqishning yuqori tezligidir. Shunday qilib, 5 kgf / m2 
    bosim ostida idishdan atmosferaga oqib chiqadigan bug 'jeti taxminan 450 m / s 
    tezlikka ega. 1950-yillarda bu aniqlandi samarali foydalanish bug'ning kinetik 
    energiyasi, periferiyadagi turbina qanotlarining aylana tezligi puflash tezligining 
    kamida yarmi bo'lishi kerak, shuning uchun turbina pichoqlarining radiusi 1 m 
    bo'lganida, taxminan aylanish tezligini saqlab turish kerak. 4300 aylanish tezligi. 19-
    asrning birinchi yarmi texnologiyasi uzoq vaqt davomida bunday tezlikka bardosh 
    bera oladigan rulmanlarni bilmas edi. O'zingizga tayanib amaliy tajriba, D. Vatt 
    shunday deb hisobladi yuqori tezliklar Mashina elementlarining harakatiga printsipial 
    jihatdan erishib bo'lmaydi va turbinaning o'zi ixtiro qilgan bug 'dvigateli uchun 
    yaratishi mumkin bo'lgan tahdid haqidagi ogohlantirishga javoban u shunday javob 
    berdi: "Agar ularsiz qanday raqobat haqida gapirish mumkin. Xudoning yordami bilan 
    ishlaydigan qismlarni sekundiga 1000 fut tezlikda harakatlantirish mumkin emasmi? 


    Международный научный журнал № 1(100), часть 1 
    «Научный Фокус» май, 2023 
    1765 
    Biroq, vaqt o'tdi, texnologiya yaxshilandi va bug 'turbinasidan amaliy foydalanish 
    soati urdi. Ibtidoiy bug 'turbinalari birinchi marta 1883-1885 yillarda AQShning 
    sharqiy qismidagi arra tegirmonlarida ishlatilgan. dumaloq arralarni haydash uchun. 
    Bug 'eksa orqali etkazib berildi va keyin kengayib, quvurlar orqali radial yo'nalishda 
    yo'naltirildi. Quvurlarning har biri kavisli uchi bilan tugadi. Shunday qilib, dizayn 
    nuqtai nazaridan, tasvirlangan qurilma Heron turbinasiga juda yaqin edi, juda past 
    samaradorlikka ega edi, lekin yuqori tezlikda arra haydash uchun ko'proq mos edi. 
    bug' mashinasi uning o'zaro piston harakati bilan. Bundan tashqari, o'sha paytdagi 
    tushunchalarga ko'ra, chiqindi yoqilg'i bug'ni isitish uchun ishlatilgan - arra fabrikasi 
    chiqindilari. 
    Biroq, bu birinchi Amerika bug 'turbinalari keng qo'llanilmadi. Ularning 
    texnologiyaning keyingi tarixiga ta'siri deyarli yo'q. Bugungi kunda har qanday 
    dvigatel muhandisiga nomi ma'lum bo'lgan frantsuz de Laval shved ixtirolari haqida 
    nima deyish mumkin emas. 
    Shunday kilib, bug‘ turbinasi yaratilgandan so‘ng, uni takomillashtirish 
    tadqiqotlari davom etdi. Natijada bir, ikki va ko‘p bosqichli bug‘ turbinalari yaratildi. 
    Turbinadagi ish jarayoni ketma-ket kechadigan ikki bosqichdan tashkil topgan: 
    bug‘ning potentsial energiyasini kinetik energiyaga aylanishi va bug‘ning energiyasini 
    turbina valining aylanma energiyasiga aylanishi. 
    Turbinaning ishlash tarzi sodda. Turbinaning oqib o‘tish qismi ikkita asosiy 
    qismdan: soplo apparati 4 va turbinaning vali 1 ga o‘rnatilgan disk 2 dan tashkil 
    topgan. Diskning aylanasi bo‘ylab ishchi kuraklar 3 maxkamlangan, ular kanallar hosil 
    kiladi. 
    Turbinaning ishlash tarzi. 
    1-val; 
    2-disk; 
    3-ishchi kuraklar; 
    4-soplo 
    Bosimi yuqori bo‘lgan va odatda temperaturasi ham yukori bo‘lgan ishchi jism 
    (bug‘, gaz, suyuklik) soplo apparatiga kiradi. Soplolarda bug‘ kengayadi, uning bosimi 
    pasayadi va tegishlicha tezligi ortadi, ya’ni soplo apparatida bug‘ning ichki energiyasi 
    kinetik energiga aylanadi. Ikkinchi bosqich ishchi kuraklar hosil qilgan kanallarda 
    sodir bo‘ladi, bu yerda bug‘ning kinetik energiyasi diskning va u bilan bog‘langan 
    turbina valining harakatlantiradigan mexanik ishiga aylanadi.Turbina bosqichlariga 
    bug‘ qo‘zg‘almas va aylanuvchan kanallar tizimi bo‘yicha o‘tadi. Shuning uchun harakat 
    turiga ko‘ra bug‘ning uch xil tezligi bo‘ladi: C – absolyut tezlik; I – ko‘chma harakat 
    tezligi, u turbina diskining aylanma tezligiga teng; w – nisbiy tezlik. Bug‘ning soploga 
    kirish oldidagi, soplodan keyingi va kuraklardan keyingi parametrlari tegishlicha 0,1,2 
    indekslar bilan belgilanadi. Ishchi kuraklar mahkamlangan bitta diskli soplo apparati 
    turbinaning bosqichini hosil qiladi. Bittta bosqichdan iborat bo‘lgan turbina bir 


    Международный научный журнал № 1(100), часть 1 
    «Научный Фокус» май, 2023 
    1766 
    bosqichli turbina deyiladi. Bir necha bosqichdan iborat bo‘lgan turbinalar ko‘p 
    bosqichli turbinalar deyiladi. 
    Bug 'turbinasi - bug 'dvigatelining bir turi, unda rotor pichoqlariga ta'sir qiluvchi 
    bug' oqimi uning aylanishiga olib keladi. Hozirgi vaqtda bug 'turbinalari fotoalbom 
    yoqilg'ida ishlaydigan qozonlar yoki elektr stantsiyalari va yirik kemalar va 
    kemalardagi yadro reaktorlari bilan birgalikda qo'llaniladi. Bug 'turbinalari ko'p yillar 
    davomida sanoat kogeneratsiya zavodlarida asosiy harakatlantiruvchi sifatida 
    ishlatilgan. Bug 'qozonida hosil bo'lgan bug' kengayib, turbin pichoqlari orqali yuqori 
    bosim ostida o'tadi. Turbina aylanadi va generator tomonidan elektr energiyasini 
    ishlab chiqarish uchun ishlatiladigan mexanik energiya ishlab chiqaradi.> Tizimning 
    elektr quvvati turbinaning kirish va chiqish joylarida bug'ning bosimining pasayishi 
    qanchalik kattaligiga bog'liq. 
    Uchun samarali ish bug 'turbinaga yuqori bosim va haroratda (42 bar / 400 ° C 
    yoki 63 bar / 480 ° C), (Sovet K-800-240 kondensatsiya turbinalari, nominal quvvati 
    800 MVt, dastlabki bosim 240 bar, 540 °) berilishi kerak. C). Bunday sharoitlar qozon 
    uskunalariga talablarni oshiradi, bu esa kapital xarajatlar va texnik xizmat ko'rsatish 
    xarajatlarining progressiv o'sishiga olib keladi. Texnologiyaning afzalligi qozonxonada 
    yoqilg'ining eng keng assortimentini, shu jumladan qattiq yoqilg'idan foydalanish 
    imkoniyatidir. Biroq, og'ir neft fraksiyalaridan foydalanish va qattiq yoqilg'i qozondan 
    chiqadigan yonish mahsulotlarining tarkibi bilan belgilanadigan tizimning ekologik 
    ko'rsatkichlarini pasaytiradi. Odatiy bo'lib, bug 'turbinalari elektr energiyasidan ko'ra 
    ko'proq issiqlik ishlab chiqaradi, bu esa o'rnatilgan quvvat uchun yuqori xarajatlarga 
    olib keladi. 

    Download 0,55 Mb.
      1   2




    Download 0,55 Mb.
    Pdf ko'rish

    Bosh sahifa
    Aloqalar

        Bosh sahifa



    Bug’ turbinalari umarov Ikromjon Baxromjon o'g'l

    Download 0,55 Mb.
    Pdf ko'rish