Schyotlar aloqasi
D
|
К
|
1
|
Ajratilgan grant va subsidiyalar yuzasidan mablag'lar- ning olinishi schyotlarda quyidagicha aks ettiriladi
|
5000,
5100,
5200,
1000,
0100,
0400
|
8810
|
2
|
Grant va subsidiyalami ajratilganligi haqida xabamoma olindi
|
4890
|
8810
9390
|
У
|
Grant hisobiga ustav kapitali summasi oshdi
|
8810
8320
8330
|
8310
|
4
|
Grant hisobidan xarajatlar qilindi
|
8810
|
6710
6520
6510
6010
6990
|
Kelgusida sarflar va toiovlaming zaxiralari ishlab chiqarish va muomala xarajatlariga bir maromda ishchilaming ta’til vaqtini va asosiy vositalaming joriy va kapital ta’miri xarajatlarini qo'shish maqsadida zaxiraga ajratilgan mablag'lardir. Bu zaxira summalari passiv 8910 schyotida hisobga olinadi.
Zaxiralaming tashkil qilinishi va mablag‘laming /oydalanishi vaqti- vaqti bilan (yilning oxirida albatta) me’yor, hisoblar va boshqalarga asosan tekshirib turiladi. Zarurat tug'ilganda korrektura qilinadi.
Bulami biz quyidagi xo'jalik muomalalarida ko'rishimiz mumkin:
t/r
|
Muomalalar mazmiini
|
Schyotlar aloqasi
|
D
|
К
|
1
|
Ishlab chiqarish-xarajatlari hisobidan kelgusi sarflar
|
2010
|
|
|
zaxirasini tashkil qilish uchun mablag' ajratildi
|
2310
|
|
|
|
2510
|
8910
|
2
|
Kelgusi sarflar zaxirasi hisobidan xarajatlar hisobga
|
|
6710
|
|
olindi
|
|
2310
|
|
|
8910
|
2510
|
|
|
|
6810-
|
|
|
|
-6890
|
|
|
|
6010
|
|
|
|
2710
|
3
|
Foydalanilmay qolgan zaxira summalarining korxona
|
|
|
|
daromadiga o'tkazilishi
|
8910
|
9390
|
MOLIYAVIY NATIJALARNING HISOBGA OLINISHI
Moliyaviy natijalaming shakllanishi va ulardan foydalanish taitibi «Mahsulot (ish, xizmat) tannarxiga qo‘shiladigan ishlab chiqarish va mahsulot (ish, xizmatlami) sotish bo'yicha xarajatlar tarkibi va moliyaviy natijalaming shakllanishi to‘g‘risidagi Nizom» hamda 2, 3, 4-sonli BXMS lari bilan tartibga solinadi.
Oxirgi moliyaviy natija hisobot davrida buxgalteriya hisobida ham- ma xo'jalik faoliyatidan hisobga olingan daromad va xarajatlar o'rtasidagi farq asosida aniqlanadi. Hamma daromad summalarining hamma xarajat summalaridan yuqoriligi foyda summasini aksincha zarar summasini anglatadi.
«Xarajatlar tarkibi to‘g‘risidagi Nizom»ga muvofiq korxona faoliyati moliyaviy natijasi quyidagicha foyda ko'rsatkichlari bilan tavsiflanadi:
Mahsulot sotishdan olingan foyda (zarar) - mahsulot sotishdan olingan sof tushum bilan sotilgan mahsulot tannarxi o'rtasidagi farq sifatida aniqlanadi.
Yalpi foyda schyotidan olingan sof tushum - sotilgan mahsulot tannarxi.
9010-9030-schyotlarining kredit tomonidan jamlangan sof tushum summasidan 9110-9130-schyotlarining debet tomonidan sotilgan mah- sulotning tannarxim ayirib aniqlanadi. Ijobiy farq foydani, salbiy farq zarami ko‘rsatadi.
Asosiy faoliyatdan olingan foyda (zarar) - mahsulot sotishdan olingan boshqa daromad yoki zarami qo‘shish yoxud ayirish yo‘li bilan aniqlanadi.
Asosiy faoliyatdan olingan foyda = mahsulot sotishdan olingan yalpi foyda, boshqa daromadlar (zararlar) 9310-9390 schyotlarining kredit summalari - davr xarajatlari 9410,9420,9430,9440-schyotlarining debetida jamlangan summalar ijobiy summa foydani, salbiy esa zarami ko'rsatadi.
Umumxo‘jalik faoliyatidan olingan foyda (zarar) - asosiy faoliyatdan olingan foydaga dividendlar bo'yicha daromad qo‘shiladi, chet el valutasi muomalalari bilan bog'liq daromad yoki zararlar qo‘shib yoxud ayriladi va foizlar bo'yicha xarajatlar olib tashlanadi.
Umumxo'jalik faoliyati foydasi = asosiy faoliyat foydasi + 9510- 9590-schyotlarining kredit jamlanmasiga moliyaviy faoliyatdan olingan daromadlar - 9610-9690-schyotlarining debet oboroti moliyaviy faoliyati bo'yicha sarflar, ijobiy farq foydani, salbiy farq esa zarami ko'rsatadi.
Soliq to'langunga qadar foyda (zarar) - umumxo'jalik faoliyatidan olingan foyda + 9710 schyotning kreditida jamlangan favquloddagi foyda - 9720-schyotining debetida jamlangan favquloddagi zarar, ijobiy farq foydani, salbiy farq zarami bildiradi.
Yilning sof foydasi (zarari) - soliqlar to'langandan keyin korxona ixtiyorida qoladigan ko'rsatkichdir. Soliqlar to'langungacha foydadan (daromaddan) soliqlar va boshqa biror yerda hisobga olinmagan soliq hamda to'lovlar chiqarib tashlanadi.
Yilning sof foydasi = soliq to'langunga qadar foyda - 9810-9830- schyotlaming debetida jamlangan foydadan soliq, obodonlashtirish uchun va ijtimoiy infrastrukturani rivojlantirish uchun ajratmalar farqidan iborat.
Shunday qilib yilning sof foydasi (zarari) - mahsulotni sotishdan olingan daromad (9010-9030) - sotilgan mahsulotning tannarxi (9110— 9130) + boshqa daromadlar (9310-9390) - davr xarajatlari (9410-9430) + moliyaviy faoliyatdan olingan daromadlar (9510-9590) - moliyaviy faoliyat bo'yicha sarflar (9610-9690) ± favquloddagi foydalar va zararlar (9710-9720) - foydadan soliqlar (9810-9830). Bu foyda yoki zarar 9900-schyotning debet aylanmasi bilan kredit aylanmasidan iboratdir va moliyaviy faoliyat bo'yicha hisobotning oxirgi qatorida aks ettiriladi.
Yilning oxirida daromadlar va sarflami hisobga oluvchi vaqtinchalik schyotlar (9010-9030; 9110-9130, 9310-9390, 9410-9440, 9510-9590, 9610-9690,9710-9720,9810-9830) yopiladi va natijalari 9900-schyotga o‘tkaziladi. Uning qoldig’i hisobot davridagi taqsimlanmagan foyda (qoplanmagan zarar) 8710-schyotiga o’tkaziladi.
Yakuniy moliyaviy natijalaming sintetik hisobi aloqasi quyidagicha aks ettiriladi: '
t/r
|
Muomalalar mazmiinl
|
Schyotlar aloqasi
|
D
|
К
|
1
|
Hisobot davri yakunida asosiy faoliyatdan olingan daromadlar yakuniy moliyaviy natijalarga o’tkazildi
|
9010
9030
|
9900
|
2
|
Hisobot davri yakunida asosiy faoliyatdan olingan boshqa daromadlar yakuniy moliyaviy natijaga o’tkazildi
|
9310
9390
|
9900
|
3
|
Hisobot davri yakunida sotilgan mahsulot tannarxi yakuniy moliyaviy natijaga o’tkazildi
|
9900
|
9110
-9140
|
4
|
Hisobot davri yakunida moliyaviy faoliyatdan olingan daromadlar yakuniy moliyaviy natijaga o’tkazildi
|
9510
9590
|
9900
|
5
|
Hisobot davri yakunida moliyaviy faoliyat bo'yicha sarflaming yakuni moliyaviy natijaga o’tkazildi
|
9900
|
9610
9690
|
6
|
Hisobot davri yakunida foydadan foydalanish yakuniy moliyaviy natijaga o’tkazildi
|
9900
|
9810
-9890
|
7
|
Hisobot yilining sof foydasi (zarari) summasi taqsimlanmagan foyda (zarar) hisobiga o’tkazildi
|
9900
8710
|
8710
9900
|
FOYDANING TAQSIMLANISH HISOBI
Foydaning taqsimlanishi avvaldan belgilangan normativlar asosida amalga oshiriladi va korxonaning, budjet, ta’sischilar va boshqalar bilan moliyaviy munosabatlari vujudga keladi.
Korxona foydasi quyidagicha taqsimlanadi:
Budjetga soliq to‘lovlari va boshqa to‘lovlar (foydadan soliq, renta to’lovlari va boshqalar).
Zaxira fondini tashkil qilish va oborot mablag’larmi to‘ldirish.
Maxsus maqsadlarga mo’ljallangan turli fondlanii tashkil qilish.
Daromadning bir qismidan dividend to‘lovlari ko’rinishida ta’sischilar va aksionerlar bilan hisob-kitob olib borish.
