“
COMPUTER SCIENCE AND ENGINEERING TECHNOLOGIES”
International scientific and technical conference on October 14-15, 2022.
Web:
http://journal.jbnuu.uz/
7
1-SHOʻBA
AXBOROT XAVFSIZLIGI
BUYUMLAR INTERNETI XAVFSIZLIGI SOHASIDA DOLZARB
TADQIQOT MAVZULARI
PhD, dots. Xudoykulov Zarif Turakulovich
Toshkent axborot texnologiyalari universiteti, O‘zbekiston
zarif.khudoykulov@tuit.uz
Annotatsiya: Ushbu maqolada Buyumlar Interneti
sohasida dolzarb ilmiy
tadqiqot yo‘nalishlari, xususan, axborot xavfsizlik sohasidagi
joriy ilmiy tadqiqot
sohalari haqida ma’lumotlar keltirilgan.
Kalit so‘zlar: Buyumlar Interneti (Internet of Things), axborot xavfsizligi, ilmiy
tadqiqot sohalari, xavfsizlik muammolari.
Buyumlar Interneti (Internet
of Things, IoT) atamasi dastlab 1999-yilda MIT
xodimi Kevin Eshton tomonidan RFID texnologiyasi ilgari surilganida paydo bo‘lgan.
Shundan so‘ng, IoT har bir fizik obyektni (ya’ni, buyumlarni) Internet tarmog‘idagi
tugunga
aylantirish, fizik
dunyo bilan mashinadan-odamga,
mashinadan-mashinaga
aloqasini osonlashtirishda istiqbolli texnologiya sifatida sezilarli suratga ega bo‘ldi.
Fizik va raqamli muhitlarni o‘zaro ulash va integratsiyalash orqali IoT aqlli shaharlar,
aqlli uylar, Sanoat 4.0 va Jamiyat 5.0 kabi qiziqarli ilova hamda xizmatlarni butunlay
yangi sinfini taqdim etmoqda [1].
So‘ngi 20 yillikda, xususan, oxirgi 10 yillikda IoT eng salmoqli ilmiy tadqiqotlar
olib boriladigan sohaga aylandi. Microsoft Academic ma’lumotlariga ko‘ra 2000-yilda
IoT bo‘yicha atiga 26 ta nashr, 2009-yilda 160 ta nashr bo‘lgan bo‘lsa, so‘ngi yillarda
bu raqamlar jadallik bilan o‘sdi. Xususan, 2016-yilda 10 926 ta, 2017-yilda 15 765 ta,
2018-yilda 21 906 va 2019-yilda 26 885 ta IoT sohasiga oid ilmiy maqolalar va nashrlar
chop etilgan.
Ushbu
maqolada IoT sohasida, xususan, xavfsizlik
sohasida hozirda olib
borilayotgan dolzarb ilmiy tadqiqotlar yo‘nalishlari bilan yaqindan tanishib chiqiladi.
Tahlil qilingan ilmiy maqolalar va nashrlardan olingan ma’lumotlarga
asoslanib,
hozirda IoT sohasida dolzarb sanalgan ilmiy tadqiqot yo‘nalishlarining top 10 taligini
quyidagicha keltirish mumkin [3]:
