Computer science and engineering technologies

Download 0,54 Mb. Pdf ko'rish
bet	4/5
Sana	17.12.2023
Hajmi	0,54 Mb.
	#121877

1 2 3 4 5

Bog'liq
article202201103
Nano o’lchamli yupqa qatlamlarning tuzilishi va xossalari Shokir-fayllar.org, 4-tema, Топология локальной сети, Logoterapiya, Muloqatning ijtimoiy psixologik tavsifi va uning vazifalari, Chiziqli algebraik tenglamalar tizimini echish, usb-security-and-mechanism-to-ensure-itc, 2 5357415121243080515, 63, bekzod, akhadbe kl, terapiya amaliy, 9 sinf nazorat, 5-мавзу (6)

7. IoT tavsiyasi. IoT muhitida ma’lumotlarni keskin ortishi bilan IoT
qurilmalarini qidirish, ulardan foydalanish va ularga bog‘lanish har qachongidan ham
murakkab. Bu esa foydalanuvchidan talabiga mos IoT qurilmasini qidirish
mashaqqatini talab etadi. Ushbu paradigmaga ko‘ra esa, IoT tizimlarini o‘zi imkoniyati
va qayd ma’lumotlari asosida kerakli resursni o‘zi tavsiya etishi va yetkazib berishi
mumkin. Shu sababli, ushbu soha hozirda dolzarb tadqiqot yo‘nalishlaridan biriga
aylanmoqda.
8. Chetki hisoblash (Edge computing) va IoT. Chetki hisoblash taqsimlangan
hisoblash topologiyalarining bir qismi bo‘lib, u hisoblash va saqlashni qurilmalarga
yaqinlashtirishga asoslanadi. Bu qat’iy kechikmaslik talablari qo‘yilgan ilovalar uchun
juda foydali. Bunga ko‘ra ma’lumotlarni ishlashning aksariyat hajmi chetki vositalarda
amalga oshirilib, faqat talab etilgan kichik hajmdagi ma’lumot markaziy bulutga
yetkazilishi sababli o‘tkazish qobiliyatiga bo‘lgan talabni kamaytiradi, iqtisodiy va
resurs tomonidan tejamkor hisoblanadi. Bu esa, o‘z navbatida chetki hisoblashga
asoslangan IoT ilovalarini ishlab chiqish sohasi dolzarb ilmiy tadqiqot yo‘nalishi
ekanligini ko‘rsatadi.
9. Suhbatdosh IoT. Odamlar o‘rtasida ta’sir qilish odatda so‘zlar orqali amalga
oshiriladi. So‘ngi yillarda olib borilayotgan ilmiy izlanishlar texnologiyalarni ham
inson tabiiy tilidan foydalangan holda boshqarish mumkinligini ko‘rsatmoqda. Bularni
dastlabki amaliy natijalari aqlli uy ilovalarida qo‘llanilmoqda. Biroq, mazkur sohada
inson-mashina muloqotini ta’minlashda qator kamchiliklar, suhbat konteksidagi
kamchiliklar, suhbat dialogida mulohaza yurita olmaslik, murakkab gap birikmalarini
tahlil qila olmaslik, mavjudki, ularni bartaraf etish uchun ko‘p soni ilmiy tadqiqotlarni
olib borish talab etiladi.
10. IoT tizimida ma’lumotlarni xulosalash (Summarization in IoT). IoT rivoji
bilan sensorlardan olingan ma’lumotlar miqdorining ortishi va Internet
foydalanuvchilarining o‘sishi Internet orqali ma’lumotlarni siqish zaruriyatini keltirib
chiqaradi. Tabiiy tilda ma’lumotlarni ishlash nuqtai nazaridan, umumlashtirish
ma’lumotlarni siqishning samarali usuli bo‘lib, u bir yoki bitta matn to‘plamidan qisqa
va ixcham xulosa chiqarishga imkon beradi. Xuddi shunday, IoT tizimlari uchun ko‘p
sonli ma’lumotlarni siqish usulini ishlab chiqish dolzarb masalalardan biri [2].
Xususan, IoT tizimida axborot xavfsizligi masalasi dolzarb bo‘lib, unda quyidagi
ilmiy tadqiqot yo‘nalishlari bo‘yicha hozirda keng qamrovli ilmiy izlanishlar olib
borilmoqda:
-
IoT muammolarini yechishda blokcheyn texnologiyasidan foydalanish [4];

“COMPUTER SCIENCE AND ENGINEERING TECHNOLOGIES”
International scientific and technical conference on October 14-15, 2022.
Web:
http://journal.jbnuu.uz/

10
-
Sin’iy intellektga asoslangan xavfsizlik va ma’lumotlar xavfsizligi;
-
IoT-da shaxsiylik, ma’lumotlarni himoya qilish va xavfsizlik masalalari;
-
IoT-da shaxsiylik va xavfsizlik testlari, sertifikatlash va yorliqlash”;
-
Xavfsizlik va ma’lumotlarni himoyalashda riskni baholash va qarshi kurashish;
-
Identifikatsiya va autentifikatsiya muammolari;
-
IoT xavfsizligi uchun simsiz sensor tarmoqlar (WSN);
-
IoT da suqilib kirishlarni aniqlash;
-
IoT uchun kriptografiya, kalitlarni boshqarish, autentifikatsiya va avtorizatsiya;
-
IoT-da fizik, MAS va tarmoq hujumlaridan himoyalash;
-
IoT-da sathlararo hujumlarni oldini olish;
-
IoT-da QoS-ni optimallashtirish bilan xavfsizlik;
-
IoT-da shaxsiylikka asoslangan holda kanaldan foydalanish;
-
IoT kriminalistikasi;
-
IoT-da katta ma’lumotlar va ma’lumot yaxlitligi;
-
IoT-da aloqa xavfsizligi;
-
IoT-da xavfsizlik standartlari.
Buyumlar Interneti (IoT) yigirma yildan ko‘proq vaqt davomida tadqiqot va
ishlanmalarning juda faol sohasi bo‘lib kelmoqda. Garchi standartlashtirish, tijorat
ishlanmalari va tadqiqotlarni o‘z ichiga olgan juda ko‘p ilmiy izlanishlar olib borilgan
bo‘lsada, IoT qurilmalarining keng ko‘lamli va xilma-xilligi, IoT muhitining ochiqligi
hamda shaxsiylik va maxfiylik kamchiliklari tufayli hali ham ko‘plab muammolar
ochiqligicha qolmoqda. Ushbu maqolada IoT bo‘yicha 10 ta asosiy tadqiqot mavzulari,
xavfsizlik sohasida esa qator ilmiy izlanish yo‘nalishlari aniqlandi va ushbu sohada
keyingi ilmiy tadqiqotlarni olib borishga harakat qilinadi.

Download 0,54 Mb.

1 2 3 4 5

Download 0,54 Mb.

Pdf ko'rish