12
1.4 – rasm. Ma‘lumot uzatish tarmoqlarining tasniflanishi
Aloqa kanalida ohirgi qurilmaga (manba va ma‘lumotni qabul qiluvchi
qurilmaga) terminallarni to‗g‗ridan-to‗g‗ri bog‗lanishi – ma‘lumot uzatish
apparaturasi deyiladi. Ma‘lumot uzatish apparaturasiga modem xizmatini, adapter
terminallari, tarmoq kartasini misol qilishimiz mumkin. Ma‘lumot uzatish
qurilmasini ishlashi uzatishlarga javobgarlik, fizik tuzilishi tekislanishi va aloqa
liniyasining aniqligini ta‘minlab berishiga xizmat qiladi.
Bugungi kunga kelib telekommunikatsiya texnikasi axborotni 5 ta
ko‗rinishda uzatib kelmoqda:
matnli (tekstli);
ovozli;
grafikli;
videoli;
ma‘lumotli.
13
Masalan, biror bir hodisani tasvirlashda axborotni quyidagi usullaridan
foydalanish mumkin:
rang, xid va ta‘m orqali 2% dan 5% gacha
ifodalash mumkin;
matn (harf va raqamlar) orqali 7% gacha ifodalash mumkin;
ovoz (tovushning past-balandligi, intonatsiya va pauzalar) orqali 38% dan
45% gacha ifodalash mumkin;
xarakat va mimikalar orqali 35% dan 52% gacha ifodalash mumkin;
multimediya xizmati (xarakat va ovozning birgalikda mujassamlashgan
holda uzatish) orqali 95% dan 98% gacha uzatish mumkin.
Har bir xabar turlari uchun o‗tkazish yo‘lagi mavjud (1.2-jadval).
1.2-jadval.
Xizmat turlari
Xizmatlar
Interaktiv
Taqsimlanishi
Dialogli
Xabarlar almashishi
Ma‘lumot qidirish
Shaxsiy boshqarishsiz
foydalanish
tomoniga
Shaxsiy boshqarishdan foydalanish
tomoniga
Ma‘lumot uzatish xizmati 5 ta ko‗rinishdagi xabarlarni turli vositalar bilan
uzatishni amalga oshiradi. Ma‘lumot uzatish xizmati uchun texnik - qurilmalarni
tuzilishsini va telekommunikatsiyani asosiy tarmog‗idan operatorni ma‘lumot
uzatish xizmatidan foydalanishga ruxsat berishi va aloqani qabul qilishi lozimdir.
14
1.3 – jadval.
O‗tkazish yo‘lagining talabi uchun qo‗shimcha yo‘laklarni ajratish
Dialogli xizmat (1.4 - jadval) - shaxsiy kompyuter va foydalanuvchi orasida
uzatishdan foydalanish amaliy real masshtab vaqtida aniq xizmatlarni ko‗rsatadi.
Bu ma‘lumot oqimi simmetrik va simmetrik bo‗lmagan muhitlarda bo‗ladi. Sifatli
dialogli xizmatlarga telefon xizmati, ma‘lumot
uzatish xizmati va
videokonferensiyali aloqa xizmatlari misol bo‗la oladi.
