Dasturiy injiniring” kafedrasi 650-20 guruh talabasi mingboyev asadbekning dasturiy ta’minot qurilmasi va evolyutsiyasi fanidan

Download 88,02 Kb.
bet	1/5
Sana	09.01.2024
Hajmi	88,02 Kb.
	#132939

1 2 3 4 5

Bog'liq
evolyutsiya

Farg‘ona – 2023 y DASTURIY TA’MINOTNI KONSTRUKSIYALASHGA TAYYORLASH § 1.1. Dasturiy ta’minotni konstruksiyalash

O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI
RAQAMLI TEXNOLOGIYALAR VAZIRLIGI
MUHAMMAD AL-XORAZMIY NOMIDAGI
TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI FARG‘ONA FILIALI

“DI va RI” FAKULTETI

“DASTURIY INJINIRING” KAFEDRASI
650-20 GURUH TALABASI MINGBOYEV ASADBEKNING DASTURIY TA’MINOT QURILMASI VA EVOLYUTSIYASI FANIDAN
2-MUSTAQIL ISH

Bajardi: MINGBOYEV.A

Qabul qildi: AXUNDJANOV.U
Farg‘ona – 2023 y
DASTURIY TA’MINOTNI KONSTRUKSIYALASHGA TAYYORLASH

§ 1.1. Dasturiy ta’minotni konstruksiyalash tushunchasi

“Dasturiy ta’minot qurilmasi va evolyusiyasi” fanini o’qitishdan maqsad – talabalarga dasturiy ta’minotni konstruksiyalash bo’yicha bilimlarning nazariy asoslarini, dasturiy ta’minotni konstruksiyalashning tushunchalarini, dasturiy ta’minotni konstruksiyalash usullarini, dasturiy ta’minotni konstruksiyalash va rivojlantirish tamoyillarini o’rgatish hamda ularni amaliyotda tadbiq etish ko’nikmasini hosil qilishdan iborat.

“Dasturiy ta’minot qurilmasi va evolyusiyasi” fanining vazifasi – nazariy bilimlar, amaliy ko’nikmalar, dasturiy ta’minotni konstruksiyalash va rivojlantirish jarayonlariga uslubiy yondoshuv hamda ilmiy dunyoqarashni shakllantirish, dasturiy ta’minotni konstruksiyalashdagi metodlar va ularning mazmun-mohiyatini, dasturiy ta’minotni konstruksiyalashning o’rni va ahamiyatini ochib berish.
Dasturiy taʼminot (rus. Программное обеспачение, ingl. Software) — bu Kompyuterda maʼlum bir turdagi vazifani bajarish uchun ishlab chiqilgan vositadir. Aynan shu dasturiy taʼminotgina kompyuter — „quruq temir“ degan atamani yoʻqqa chiqargan. Dasturiy vositalar kompyuter tomonidan qoʻllaniladigan barcha dasturlar toʻplamidir. Dasturiy taʼminot 3 guruhga boʻlinadi:

Tizimli dasturiy ta’minot (unga turli yordamchi vazifalarni bajaruvchi dasturlar kiradi);
Amaliy (unga foydalanuvchiga aniq bir foydalanish sohasida maʼlumotlarga ishlov berish va qayta ishlashni amalga oshiruvchi dasturlar kiradi);
Uskunaviy dasturlar.

Dasturiy taʼminotni konstruktsiyalash atamasi kodlashtirish, tekshirish, modulli sinov, integratsiya tekshiruvi va nosozliklarni tuzatish kabi jarayonlardan iborat dasturiy tizimni batafsil ishlab chiqishni tavsiflaydi. Ushbu bilim sohasi boshqa sohalar bilan bog’liq. Eng kuchli bog’liqlik dasturiy ta’minotni konstruksiyalash (Software Design) va dasturiy ta’minotni sinash (Software Testing) sohalari bilan mavjud. Buning sababi, dasturiy ta’minotni konstruktsiyalash

jarayonining o’zi konstruksiyalash va sinov faoliyatining muhim jihatlariga tegishlidir. Bundan tashqari, konstruktsiyalash konstruksiyalash va sinov natijalariga asoslanadi. Loyihalash, konstruksiyalash va sinov o’rtasidagi chegaralarni aniqlash juda qiyin, chunki ularning barchasi hayot tsikli jarayonlarining yagona kompleksiga bog’langan.
Loyihalash jarayoni bu quyi darajadagi konstruksiyalash va kodlashni o’z ichiga olgan dasturiy ta’minotni ishlab chiqish jarayonidir. Quyi darajadagi konstruktsiyalash - bu dasturiy ta’minot arxitekturasini yanada batafsil ishlab chiqish: ob’ektga yo’naltirilgan dasturlashda sinflarni konstruksiyalash, ma’lumotlar bazasini boshqarish tizimida ma’lumotlar bazasi tuzilishini yaratish (ma’lumotlar bazasini boshqarish tizimi), Web dasturlari va tarkibiy qismlarini tashkil qilish va boshqalar.
Kodlash - bu dastur kodini yozish tartibi. Bu yuqori va quyi darajadagi konstruksiya arxitekturasi asosida dasturni ishlab chiqishdir. Ba’zi konstruksiyalarda, agar maqsadga muvofiq bo’lsa, konstruktsiyalash bosqichi konstruksiyalash jarayoni bilan birlashtiriladi. Konstruktsiyalash jarayoni va ishlab chiqish jarayonlari ishlab chiqilayotgan dasturlarning turli toifalari uchun farq qiladi, eng keng tarqalganlari orasida quyidagi ishlab chiqish turlari mavjud.
Ma’lumotlar bazasini yaratish. Ma’lumotlar bazalari dasturlarning alohida toifasi hisoblanadi. Ma’lumotlar bazasini ishlab chiqish ko’p hollarda ma’lumotlar bazasida saqlanadigan ma’lumotni boshqaradigan dastur turlaridan birini ishlab chiqish bilan bevosita bog’liqdir. Ma’lumotlar bazasini dasturlash bilan ko’pincha alohida dasturchilar guruhi shug’ullanadilar.
Strukturali dasturlash asosida dasturlarni ishlab chiqish. Strukturali dasturlash ma’lum bir dastur sinfi uchun bir qator dasturlash tillarida qo’llaniladi: qurilma drayverlari, operatsion tizimlar va boshqalar.
Ob’ektga yo’naltirilgan dasturlashga asoslangan dasturlarni ishlab chiqish. Ob’ektga yo’naltirilgan tillar ko’p sonli dasturlarda qo’llaniladi. Ushbu dasturlarni ishlab chiqishda asosiy vazifalardan biri bu sinf ierarxiyasini konstruksiyalashdir. Sinflarni konstruksiyalashda xatolar dasturni takomillashtirishga imkon bermaydi,
bu ishlab chiqish vaqtining kechikishiga, narxning oshishiga va boshqa salbiy oqibatlarga olib kelishi mumkin.
Web-ilovalarni ishlab chiqish. Web-ilovalar o’zlarining rivojlanish xususiyatlariga ega bo’lgan dasturiy mahsulotlarning yana bir katta toifasiga tegishli, masalan, web-brauzerlar (appletlar) uchun dasturlarni ishlab chiqish ushbu toifadagi dasturlar orasida juda keng tarqalgan.
Tegishli dasturiy fanlardan ushbu bilim sohasining eng yaqin va tabiiy aloqasi informatika fani bilan bog’liq. Odatda, ularda algoritmlarni qurish va ulardan foydalanish masalalari ko’rib chiqiladi. Va nihoyat, konstruktsiyalash konstruksiyani boshqarish faoliyatiga ham tegishlidir.
Dasturiy ta’minotni konstruksiyalash vositalariga dasturlash va konstruktsiyalash tillari, shuningdek dasturlash usullari va instrumental tizimlar (kompilyatorlar, MBBT, hisobot generatorlari, versiyalarni boshqarish tizimlari, konfiguratsiya, test va boshqalar) kiradi.
Dasturiy ta’minotni konstruktsiyalash (“Software Construction”) bilim sohasi quyidagi bo’limlarni o’z ichiga oladi:

murakkablikni kamaytirish (Reduction in Complexity),
uslubdan og’ishning oldini olish (Anticipation of Diversity),
sinovlarni tuzilmalashtirish (Structuring for Validation),
tashqi standartlardan foydalanish (Use of External Standards).

Murakkablikni kamaytirish - bu konstruktsiyalashdagi murakkablikni minimallashtirish va alohida qismlarga bo’lish. Murakkablikni minimallashtirish, ijrochilarning murakkab tuzilmalarni va uzoq vaqt davomida katta hajmdagi ma’lumotlarni qayta ishlash qobiliyatining cheklanganligi bilan belgilanadi.
Murakkablikni minimallashtirishga, xususan, konstruktsiyalash jarayonida modullar va boshqa sodda elementlardan foydalanish, shuningdek, standartlarning tavsiyalari yordamida erishiladi. Dasturiy ta’minot konstruktsiyalashning murakkabligini kamaytirish uchun oddiy va oson o’qiladigan kodni yaratish orqali erishiladi.

Dasturiy ta’minotni
konstruktsiyalash

Konstruktsiyalash ni boshqarish
Konstruktsiyalash asoslari
Amaliy mulohazalar

Murakkablikni kamaytirish

O’zgarishlarni kutish

Konstruktsiya- lashda tekshirish imkoniyati
Konstruktsiyalashda
standartlardan foydalanish
Konstruktsiya- lash modellari

Konstruktsiya- lashni rejalashtirish
Konstruktsiya- lashda o’lchovlar
Konstruktsiya- lashda rejalashtirish

Konstruktsiya- lash tillari

Dastur kodini yozish

Testlash

Qayta foydalanish

Sifat

Integratsiya

1.1-rasm. Dasturiy ta’minotni konstruksiyalash muhiti².

Bunda kodning samaradorligini oshirish, kodning sinov qulayligini ta’minlash, kodning ishlashi va belgilangan mezonlarga javob berishiga e’tibor beriladi. Bu konstruksiyaning funktsionalligi, xususiyatlari va cheklovlariga ta’sir

² Романов А.А. Конструирование программного обеспечения: учебное пособие. – Ульяновск: УлГТУ, 2016.

qiladi. Murakkablikni kamaytirish zarurati konstruktsiyalashning barcha jihatlariga ta’sir qiladi va ayniqsa dasturiy komponentlarning konstruktsiyalash natijalarini tekshirish va sinovdan o’tkazish uchun juda muhimdir.
Murakkablikni lokalizatsiya qilish - bu ob’ektga yo’naltirilgan yondashuvdan foydalangan holda konstruktsiyalashning usuli bo’lib, bu ob’ektlarning interfeysini cheklaydi, ularning o’zaro ta’sirini soddalashtiradi, shuningdek ob’ektlarning to’g’riligini va ular o’rtasidagi munosabatlarni tekshirishni soddalashtiradi. Lokallashtirish kodda aniqlangan xatolarga o’zgartirishlarni osonlashtiradi.

Download 88,02 Kb.

1 2 3 4 5

Download 88,02 Kb.