3-Rasm, Davlat qarzining dinamikasi.
Davlat qarzining so‘ngi yillardagi o‘sishi dinamikasiga qaramay, xalqaro me'yorlarga ko‘ra O‘zbekiston Respublikasi Davlat qarzi (YaIMga nisbatan 33,6 foiz), shu jumladan davlat tashqi qarzi (YaIMga nisbatan 23,8 foiz) mo‘'tadil darajada saqlanib qolmoqda.
Joriy yilning yanvar'-sentyabr' oylari davomida davlat ichki qarzi yil boshidan 830,8 mln. AQSh dollariga oshib, 2019 yil 1 oktyabr' holatiga qoldig‘i 5,6 mlrd. AQSh dollarini tashkil qildi. Xususan, O‘zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi tomonidan jami 1 550,0 mlrd. so‘mga teng davlat qimmatli qog‘ozlari auksion savdolarini o‘tkazish orqali joylashtirilishi natijasida 2019 yilning 1 oktyabr' holatiga jami joylashtirilgan davlat qimmatli qog‘ozlari qoldig‘I 1 947,1 mlrd. so‘mni tashkil etdi. Shu bilan birga, 2019 yilning 1 oktyabr' holatiga O‘zbekiston Respublikasi Hukumati kafolatlagan davlat ichki qarzi qoldig‘I 5 474,4 mln. AQSh dollariga (yoki YaIMga nisbatan 9,6 foiz) yetdi. O‘zbekiston Respublikasi Davlat ichki qarzining salmoqli ulushini (97 foizi) O‘zbekiston Respublikasining Tiklanish va taraqqiyot jamg‘armasi tomonidan davlat ulushiga ega korxonalarga ajratilgan hamda O‘zbekiston Respublikasi Hukumati tomonidan kafolatlangan xorijiy valyutadagi kreditlar tashkil etadi. Mazkur kreditlar iqtisodiyotni rivojlantirishning ustuvor yo‘nalishlarini, shu jumladan rivojlanish davlat dasturlarini moliyalashtirish uchun yo‘naltirilgan.
2018 yilning dekabr' oyida O‘zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi ilk bor muomala davri 6 oy, 1 yil va 3 yil bo‘lgan umumiy qiymati 597,1 mlrd. so‘m miqdoridagi davlat qimmatli qog‘ozlarini (DQQ) auksion savdolarini o‘tkazish orqali joylashtirdi. 2019 yilning ilk 9 oyi davomida o‘tkazilgan 15 ta elektron auksion orqali 1 550,0 mlrd. so‘mga teng davlat qimmatli qog‘ozlari joylashtirildi.6
4-Rasm Davlat ichki qarz qoldig’i. 01.07.2019
O‘zbekiston Respublikasi Davlat tashqi qarzi strategik ijtimoiyiqtisodiy ahamiyatga ega bo‘lgan loyihalarni amalga oshirish uchun tashqi manbalardan qarz mablag‘larini jalb qilinishi natijasida shakllangan bo‘lib, uning hajmi 2019 yilning 1 oktyabr' holatiga 13,6 mlrd. AQSh dollariga yoki YaIMga nisbatan 23,8 foizga yetdi: O‘zbekiston Respublikasi Hukumati nomidan jalb qilingan tashqi qarz – 9 625,2 mln. AQSh dollari ekvivalenti yoki jami davlat tashqi qarzining 70,8 foizi; O‘zbekiston Respublikasi Hukumatining kafolati ostida jalb qilingan tashqi qarz – 3 970,5 mln. AQSh dollari ekvivalenti yoki davlat tashqi qarzining 29,2 foizi.7Chet el manbalaridan (chet davlatlar, xalqaro tashkilotlardan, xalqaro moliya va iqtisodiy institutlardan, chet el hukumatlarining moliya tashkilotlari va O‘zbekiston Respublikasining boshqa norezidentlaridan) mablag‘larni jalb etish davlat tomonidan xorijdan mablag‘ jalb qilish bo‘lib, bu mablag‘ bo‘yicha O‘zbekiston Respublikasining qarz oluvchi yoki qarz oluvchirezidentlarning kreditlarini (qarzlarini) to‘lashga kafil sifatidagi majburiyatlari yuzaga keladi.
O‘zbekiston Respublikasi nomidan to‘g‘ridan-to‘g‘ri jalb qilingan qarzdorlik (9,6 mlrd. AQSh dollari) asosan, ta'lim, sog‘liqni saqlash, energetika, qishloq xo‘jaligini rivojlantirish, aholini ichimlik suvi bilan ta'minlash, qishloq joylarida namunaviy uy-joylar qurish kabi ijtimoiy va strategik ahamiyatga ega bo‘lgan loyihalarni moliyalashtirishga yo‘naltirilgan. Mazkur qarzdorliklar Davlat byudjeti hisobidan hamda qisman qarzdor korxonalarning mablag‘laridan qoplanadi. 2019 yil yanvar'-sentyabr' oylarida O‘zbekiston Respublikasi nomidan 13 ta tashqi qarz bitimlari imzolangan bo‘lib, mazkur bitimlar doirasida moliyalashtiriladigan loyihalar Samarqand va Toshkent viloyatlari aholisining ichimlik suvi bilan bog‘liq muammolarini hal etishga, ta'lim va ijtimoiy muhofazani rivojlantirish, qishloq joylarida tadbirkorlikni rivojlantirish va boshqalarni o‘z ichiga oladi (Jadval 8) O‘zbekiston Respublikasi kafolati ostida jalb qilingan tashqi qarzdorlik (4,0 mlrd. AQSh dollari) hisobidan energetika, transport va transport infratuzilmasi, kimyo sanoati va boshqa strategik sohalardagi yirik investision loyihalar moliyalashtirilgan bo‘lib, ushbu qarzdorliklarni so‘ndirish qarzdor korxonalar tomonidan amalga oshiriladi. 2019 yilning 1 iyul' holatiga O‘zbekiston Respublikasi Davlat tashqi qarzi portfeli valyuta tarkibining 60,1 foizi - AQSh dollari, 13,5 foizi - yapon ienasi, 10,9 foizi – SDR (maxsus qarz olish huquqlari), 5,3 foizi – yevro, 10,2 foizi - boshqa valyutalardagi tashqi qarz hissasiga to‘g‘ri keladi.
|
