Fikrlash, idrok va temperament turining o‘zaro bog‘liqligi

hamda algoritmlarni ishlab chiqish orqali kognitiv faoliyatni boshqarish va o‘zini-
o‘zi baholashni amalga oshirish mumkin. 
1-guruh. Izomeriyaning kelib chiqish sabablarini aniqlash. 
Kolba so‘zi doskaga yozib qo‘yilgan va Shu harflardan yana bitta so‘z yasash 
taklif etiladi. O‘quvchilar bokal kabi turli xil variantlarni taklif qilishadi. 
Muammo uchun savol: Molekulalarda bir-biriga bog‘langan atomlarning 
o‘rnini bir xil tarzda qayta tashkil etish orqali butunlay boshqa izomer moddalarni 
olish mumkinmi? 
O‘qituvchi: Siz oldingizda uchta raqamli probirka bor: ulardan birida yalpiz, 
qolgan ikkitasida zira bor. Men taklif qiladigan uchta raqamli probirkalarining qaysi 
birida yalpiz va zira ekanligini hid bilan aniqlashni istaganlarga taklif qilaman. 
Moddalar joylashgan joy topilgandan so‘ng, yalpiz va zira urug‘lari empirik 
formulasi S
10
N
14
O bo‘lgan kartochka ko‘rsatiladi va probirkalarda ikkita izomer 
moddasi borligi tushuntiriladi: 1 va 3 raqamlar ostida - mentol (yalpiz), 2-raqam 
ostida - karvol (zira) bir xil tarkibga ega, ammo ba'zi bir sabablarga ko‘ra turli xil 
xususiyatlarga ega. 
Muammoli savol: “Nima uchun bir xil tarkibdagi moddalar har xil 
xususiyatlarga ega?” 
Gipoteza: materiyaning bir xil tarkibi bilan, ehtimol, ular tuzilishi jihatidan 
Butlerovning tuzilish nazariyasiga mos keladigan atomlarning boshqa bog‘lanish 
tartibi bilan farq qilishi mumkin deb taxmin qilish mantiqan to‘g‘ri keladi.
Bu topshiriq orqali darsning kognitiv maqsadlariga erishiladi: 
izomeriya hodisasining sababini aniqlash, 
izomer formulalarini tuzishni o‘rganish, 
izomeriya turini strukturaviy formulalar bo‘yicha aniqlash, 
taklif qilingan moddalar orasida izomerlarning formulalarini ajratib olish. 
2-guruh. Laboratoriya: “Molekulalar modelini yasash” 
Topshiriq: Bizning ixtiyorimizda bitta rangdagi uglerodning 4 ta plastilin 
sharlar va boshqa rangdagi 10 ta vodorod sharlari mavjud bo‘lib, C
4
H
10
tarkibidagi 
moddaning mumkin bo‘lgan molekulalarining modellarini yasang. 
Olingan butan va izobutan modellarining strukturaviy formulalari yoziladi. 
A.Butlerov ushbu moddalarni sintez qilib, ularning fizikaviy va kimyoviy 
xossalari turlicha ekanligini aniqladi. Shunday qilib izobutanning qaynash harorati -
3,6 daraja, butan esa 4,3 daraja. 
Bizning farazimiz tasdiqlandi. 
Savol: “Ushbu izomerlarning farqi nimada?” 
Izomeriya hodisasi va izomer moddalar - izomerlarning ta'rifini 
shakllantirish. 

Izomeriya hodisalarni kundalik 
hayotda uchratish mumkin. Siz bir xil 
ingredientlardan 
ta'mi 
bo‘yicha 
mutlaqo 
boshqacha 
ovqatlarni 
tayyorlashingiz mumkin bo‘lgan 
faktlarni bilishingiz kerak, agar siz 
ularni 
boshqa 
ketma-ketlikda 
aralashtirsangiz, ya'ni turli xil 
texnologiyalarni qo‘llasangiz har xil 
masali ovqat hosil bo‘ladi. 
Uyga vazifa: Turli xil usulda 
guruch bo‘tqasini tayyorlang. Sizga 
kerak bo‘ladi: 100g guruch, 1 piyoz, 50 g sariyog '( yoki o‘simlik moyi), suv, guruch 
hajmidan 2-3 baravar ko‘p (200-250 ml). 
1-usul: maydalangan piyozni qovuring, issiq suv quying, guruchni qaynoq 
suvga soling va 20-25 daqiqa davomida pishiring, ta'bga ko‘ra tuz qoshing. 
2-usul: guruchni qaynatib oling va qaynoq suvga oldindan qovurilgan piyoz 
qo‘shing, 20 - 25 daqiqa davomida pishiring, ta'bga ko‘ra tuz qoshing. 
Boshqa variantlarni taklif qiling. Olingan bo‘tqalarning ta'mini solishtiring. 

Download 261,6 Kb.