|
Educational Research in Universal SciencesBog'liq 4-9Educational Research in Universal Sciences
ISSN: 2181-3515 VOLUME 2 | ISSUE 9 | 2023
https://t.me/Erus_uz Multidisciplinary Scientific Journal September, 2023
5
ko‘plab mahsulotlarni faqat elektron tijorat sotuvchilari shuningdek, elektron
sotuvchilar deb ataladigan va elektron tijorat imkoniyatlariga ega bo‘lgan do‘konlardan
onlayn xarid qilishlari mumkin. Misol tariqasida tijoratni oladigan bo‘lsak,
insonlarning hayotiga internet savdo kirib keldi. Bunda u bir qator afzalliklarni o‘zida
mujassam etdi:
Bozorga bormay turib o‘z ehtiyojlari uchun buyurtma berish;
Bozorlarga borish uchun vaqtni sarflamaslik;
Elektron tijoratning rivojlanish tarixiga qaraydigan bo‘lsak, uni internetdan
foydalanish ko‘rsatkichi ortishi bilan uzviy bog‘liqdir. Shu sababdan elektron tijorat
AQSh, YI mamlakatlarida dastlabki rivojlanish bosqichlarini o‘zlarida mujassam
etgan. Misol tariqasida AQSh (Amazon, walmart, apple, eBay) Buyuk Britaniya
(ASOS, Tesco) YI (Zalando, Cdiscount, Zara, Otto GmbH) elektron tijorat yaqqol
namoyondalari hisoblanadi. Shunga qaramasdan XXR elektron tijorat sohasida ham
butun dunyoda o‘z o‘rni egallash uchun bir qator ishlar olib bordi.
ADABIYOTLAR TAHLILI VA METODOLOGIYA
Asosiy hujjatlardan biri hisoblanmish “Elektron tijorat” to‘g‘risidagi O‘zbekiston
Respublikasi qonunida quyidaficha ta’rif beriladi: “elektron tijorat — tovarlarning
(ishlarning, xizmatlarning) tadbirkorlik faoliyati doirasida axborot tizimlaridan
foydalangan holda elektron savdo maydonchasi orqali tuzilgan shartnomaga muvofiq
amalga oshiriladigan oldi-sotdisi” – deb ta’rif berilgan[1]. Shuningdek elektron tijorat
tushunchasi olimlar tomonidan tadqiq etilgan bo‘lib quyidagi olimlarning ilmiy
qarashlari keltirilgan. Y.Nanehkaranning ta’kidlashicha, “elektron tijorat inson
hayotini tubdan o‘zgartirgan kuchli innovatsion jarayon bo‘lib, elektron tijorat ham
iqtisodiy sohada axborot texnologiyalari va kommunikatsiyalari inqilobining asosiy
mezonlaridan biridir”[2; B.41]. J.Ritterning ta’kidlashicha, “Elektron tijorat yoki
elektron savdo – bu Internetda tovarlar va xizmatlarni sotib olish va sotish hamda
Internet platformasida iste’molchilaar tomonidan narxlarni solishtirish va eng so‘nggi
ma’lumotlarni ko‘rish uchun ma’lumot manbai”[3]. Shu bilan bir qatorda Elektron
tijorat qulayliklarga hamda xavfsiz bo‘lishi darkor. Ta’kidlash joizki, xavfsiz onlayn
doʻkon mijozlarga optimal xizmat koʻrsatishni ta’minlaydi, bu esa savdo hajmini
oshirishga olib keladi va mijozlar bilan ijobiy munosabatlar oʻrnatish imkonini beradi
[4]. Endilikda rus olimlarining elektron tijorat atamasiga ta’rif berilganligini tahlil
qilamiz. Ilmiy nutqda "elektron tijorat" atamasining paydo bo‘lishi odatda XX asrning
90-yillari o‘rtalariga to‘g‘ri keladi, bu odatda kompyuter tarmoqlari orqali amalga
oshiriladigan iqtisodiyot sohasidagi faoliyatni tavsiflash uchun ishlatilgan. Shu bilan
birga, ba’zi tadqiqotchilar ushbu kontseptsiyaning ilgari paydo bo‘lishiga moyil bo‘lib,
uni elektron ma’lumot almashish texnologiyalaridan foydalanishning boshlanishi bilan
bog‘lashadi
|
| |
