Educational Research in Universal Sciences
ISSN: 2181-3515 VOLUME 2 | ISSUE 2 |
https://t.me/Erus_uz Multidisciplinary Scientific Journal February, 2023
303
RUDA KONLARINI OCHISH VA TAYYORLASH
Geldiyev Rahmatulla Baxtiyor o‘g‘li
Termiz muhandislik-texnologiya
instituti talabasi
E-mail:
rahmatullogeldiyev@gmail.com
Meyliyev To‘lqin Meyli o‘g‘li
Termiz muhandislik-texnologiya instituti talabasi
E-mail:
tolqinmeyliyev729@gmail.com
Raxmatulloev Bexzod Muxammadiyunosovich
E-mail:
raxmatulloevabbos97 @gmail.com
ANNOTATSIYA
Ushbu maqolada ruda konlarini ochishda ruda tanasining yer qobig‘ida
joylashish lementlari va kon-geologik sharoitlariga ko‘ra
vertikal, qiya stvollar yoki
shtolnyalar o‘tish hamda texnogen oqibatlarni oldini olish bo‘yicha
chora tadbirlar
o‘rganildi.
Kalit so‘zlar: Ochish, tayyorlash, tik stvollar bilan ochish, qiya stvollar bilan
osish, shtolnyalar yordamida ochish, kombinatsiyalashgan ochish usullari, tayyorlash
sxemalari, gorizontli va panelli tayyorlash usullari, tashish gorizonti.
Ruda konlari yotqiziqlarini katta qismi gorizontga nisbatan o‘ta qiya (tik) yoki
qiya holatda yer qobig‘iga joylashgan bo‘ladi. Bu
konlarni yuqoridan pastga
yo‘nalishda qazib olish ishlarini yengillatish maqsadida qavatlarga bo‘linadi. Odatda,
qavatlarning vertikal balandligi 60-80 metrni tashkil qiladi, ayrim hollarda esa, 20-30
m yoki 300 metrgacha bo‘lishi mumkin. Ruda yotqizig‘i cho‘ziqligi bo‘yicha qavatlar
uzunligi 50-60 m bo‘lgan bloklarga ajratiladi. Blok yon chegaralari bo‘ylab tashish va
shamollatish gorizontlarini tutashtiruvchi ko‘tarmalar (vosstayushilar) o‘tiladi. Har bir
blok ruda qazib olinadigan mustaqil qazish birligi hisoblanadi. Gorizontal yotqiziqlar
shtreklar orqali pollarga (panellarga) bo‘linadi.
Ruda konlarini ochishda ruda tanasining yer qobig‘ida joylashish elementlari va
kon-geologik sharoitlariga ko‘ra vertikal, qiya stvollar yoki shtolnyalar o‘tish
orqali
ochish usullaridan foydalaniladi. Ruda konlarini ochishda vertikal stvollar bilan ochish
usuli keng qo‘llaniladi. Bosh stvol, odatda ruda
tanasi yotish yoni tomonida, yer
yuzining surilishi mumkin bo‘lgan zonasidan tashqarida joylashtiriladi. Stvolni bunday
