TOVAR, MAHSULOT, XIZMATLARGA BOʻLGAN TALAB
FUNKSIYASINI QURISH
Men velosiped ishlab chiqarmoqchiman.
Yangi velosiped shaxsiy transport falsafasiga to‘la mos tushadi – ulov elektrda
yuradi va judayam «aqlli». Unga o‘rnatilgan avtopilot nafaqat to‘liq avtonomlik
va xavfsizlikni ta'minlaydi, balki yo‘lovchini manzilga tezroq yetkazadi ham.
Ko‘plab datchiklar atrofni ko‘zdan
kechirib, velosipedchi atrofida «»himoya
qobig‘i» hosil qiladi va o‘z vaqtida muammolardan xabardor qiladi. Model Bning
har bir g‘ildiragi o‘z motoriga ega. Ikki g‘ildirakdagi motorlar bir bo‘lib, ikki
karra tortishni ta'minlaydi. G‘ildiraklarga odatiy simlar o‘rniga amortizator
o‘rnatilgan va bu ravon yurishni ta'minlaydi.Yig‘iluvchi rul va pedallar velosiped
asosiga o‘rnatilgan. Rul ham yangicha sxemada ishlaydi.
Soʻrovnoma oʻtqazilgan isteʼmolchilar maksimal berishlari mumkin boʻlgan
mablagʻ miqdorlari quyidagicha boʻlsin: 160
$, 180
$, 200
$, 220
$, 240
$, 280
$,
300
$, 400
$.
Jami ovoz: 23
Olingan soʻrovnoma maʼlumotlari boʻyicha talabni bahoga nisbatan bogʻliqligi
funksiyasini quramiz.
Talabni bahoga nisbatan bogʻliqligi – bu 4-ustunni 2ustunga bogʻliqligidir.
Jadvalfagi bogʻliqlikni 8 ta nuqtasi boʻyicha talab egri chizigʻini
eng kichik
kvadratlar usulida yasaymiz.
Aytaylik bitta velosipedni ishlab chiqarishdagi sarf-xarajat 140$ tashkil qilsin.
Hozirgina talab funksiyasi topilgan bozorda ushbu ventilyaorni qanday bahoda
sotish lozim? Buning uchun har bir ventilyatordan
olingan daromadni
𝑝
𝑖
−140
t
alab qilingan velosipedni soni
𝐷(𝑝
𝑖
)
ga koʻpaytiramiz. Natijada har bir velosiped
uchun baho 160$ qilib belgilanganda
Chiziqli regressiya tenglamasi
𝑦 = 𝑏
0
+ 𝑏
1
∙ 𝑥 ni qurish uchun, noma’lum
b
0
va
b
1
parametrlar topish formulalari quyidagicha:
Turli xil sarf-xarajatlarda maksimal daromad optimal ishlab chiqarish, potensial
isteʼmolchilar soni quyidagicha jadvalda keltirilgan.
Sarf harajat 140$ 160$ 180$ 200$ 220$ 240$
260$
280$
Optimal
ishlab
chiqarish
13
7
7
4
4
3
3
1
Baho
200$ 240$ 240$ 280$ 280$ 300$
300$
400$
Foyda
780$ 560$ 420$ 320$ 240$ 240$
180$
140$
Xulosa: Xulosa
qilib aytganda
sarf-xarajatlarning oshib borishi bilan optimal
ishlab chiqarish kerak boʻlgan mahsulot soni kamayapti va har bir mahsulotning
bahosi ortib borayapti. Sarf xarajatning $50 ga oʻzgarishi, mahsulot bahosini
oʻzgarishiga olib kelishi ham, olib kelmasligi ham mumkin. Talab funksiyasini
mikrostrukturasi shunda namoyon boʻladiki – bahoni unchalik katta boʻlmagan
miqdorda oʻzgarishi, isteʼmolchilarning juda katta guruhlarini sotib olishdan voz
kechishiga olib kelishi mumkin, bu esa foydaning kamayishiga olib keladi.
Shuning uchun ham ishlab chiqaruvchi uchun soliqlarning oshirilishi natijasida
tovar narxining oshirilishi, ishlab chiqaruvchi hamma yukni isteʼmolchiga
tashlaydi
deyish notoʻgʻri fikr. Ishlab chiqaruvchi ham talabni kamayishi, ishlab chiqarilgan
mahsulot hajmini kamayishi hisobiga zarar koʻradi.
Shunday qilib sarf-xarajatlar inflyatsiyasi iqtisodiyotga taʼsiri aynan mana
shunday. Shuni taʻkidlash lozimki bozor tuzilmalari barcha isteʼmolchilarni
qondirish imkoniyatiga
ega emaslar, chunki bu foydali emas. 20 ta soʻrov
oʻtqazilgan isteʼmolchilardan faqat 1 tasi 5% gina minimal sarf-xarajatlar
boʻlgandagina ushbu mahsulotni sotib olish imkoniyatiga ega boʻlar ekanlar.
Agar jamiyat barcha fuqarolarni biror narsa bilan taʼminlashni xohlasa, u holda uni
arzon narxda yoki imkoniyati cheklanganlar uchun tekinga tarqatish lozim.
