|
Экология” фанидан
|
| bet | 5/6 | | Sana | 17.05.2024 | | Hajmi | 183,93 Kb. | | #240584 |
Bog'liq 2.Ekalogiya mustaqil ishi2 14-variant ekalogik va xalqaro hamkorlikKislotali yomg`irlar
Ingliz ximigi Robert Anges Smit sanoat shahri Manchesterda havoning 3 ta turi:
- karbonat ammoniyli havo (NH4)2CO3;
- sulfat ammoniyli havo (NH2)2SO4 ;
- sulfat kislota H2SO4 ni aniqlaydi va 1872 - yilda «kislotali yomg’ir», degan sо’zni о’zining «Havo va yomg’ir» asarida tasvirlaydi Turli xil qazilma yoqilg’i yondirilganda chiqindi gazlar tarkibida oltingugurt va azot qо’shoksidlari bо’ladi. Atmosfera havosiga tonnalab chiqadigan bu birikmalar yomg’irni kislotaga aylantiradi. Kislotali yomg‘irlar ta’sirida о’simliklarda hosildorlik pasayadi, о’rmonlar quriydi, binolar, tarixiy yodgorliklar yemirilib ketadi, inson sog’lig’iga zarar yetkaziladi.
О’zbekistonda «Atmosferani muhofaza qilish tо’g’risida»gi maxsus Qonun 1996 - yilning 27- dekabrida qabul qilingan. Ushbu Qonunga muvofiq, atmosferaga salbiy ta’siri uchun korxonalar, tashkilotlar va muassasalar uchun jarima tо’lovlari belgilangan va boshqa majburiyatlar yuklangan.Kislotali yomg‘iriga oltingugurt dioksidi va azot oksidi kabi birikmalar havoga chiqarila boshlanganda hosil bo‘ladigan kimyoviy reaksiya sabab bo‘ladi. Ushbu moddalar atmosferaga juda baland ko‘tarilishi mumkin, u erda ular suv, kislorod va boshqa kimyoviy moddalar bilan aralashib, kislotali yomg‘irni hosil qiladi. Oltingugurt dioksidi va azot oksidi suvda juda oson eriydi va shamol tomonidan juda uzoqqa olib ketilishi mumkin. Natijada, bu ikki birikma ma’lum kunlarda biz boshdan kechiradigan yomg‘ir, qor va tumanning bir qismiga aylanadigan uzoq masofalarni bosib o‘tishi mumkin.
Inson faoliyati kislotali yomg‘irning asosiy sababidir. So‘nggi bir necha o‘n yilliklar davomida odamlar havoga juda ko‘p turli xil kimyoviy moddalar chiqardiki, ular atmosferaning tarkibini o‘zgartirdilar. Masalan, Toshkentda havoning is va chang gazlari bilan ifloslanishi bunga misol. Elektr stansiyalari elektr energiyasini ishlab chiqarish uchun ko‘mir kabi qazib olinadigan yoqilg‘ilarni yoqish paytida oltingugurt dioksidining katta qismini va azot oksidlarining katta qismini chiqaradi. Bundan tashqari, avtomobillarning is gazlari havoga azot oksidi va oltingugurt dioksidini chiqarib, ushbu ifloslantiruvchi moddalar kislotali yomg‘irni keltirib chiqaradi.
Tabiatda pH darajasi 5,0 atrofida bo‘ladi. Yomg‘ir ishqoriy kimyoviy moddalar yoki havo, tuproq, toshlar, ko‘llar va daryolarda mavjud bo‘lgan kislotali bo‘lmagan materiallar bilan reaksiyaga kirishadi. Bu reaksiyalar odatda tabiiy kislotalarni zararsizlantiradi. Biroq, agar cho‘kindi moddalar juda kislotali bo‘lib qolsa, bu materiallar barcha kislotalarni zararsizlantira olmaydi. Vaqt o‘tishi bilan kislotali yomg‘ir bu neytrallashtiruvchi moddalarni yuvishi mumkin. Bu ekinlar, daraxtlar, ko‘llar, daryolar va hayvonlarga zarar etkazadi.
|
| |
