Elektr mashina kuchaytirgich Generator Motor

LABORATORIYA ISHI №8 
"Elektr mashina kuchaytirgich - Generator - Motor" tizimida tezlik va 
kuchlanish bo‘yicha yopiq tizimini statik tavsiflarini tadqiq qilish. 
Ishning maqsadi: 
1. "Elektr mashina kuchaytirgich - Generator - Motor" tizimida tezlik bo‘yicha 
yopiq tizimini statik tavsiflarini tadqiq qilish. 
2. "Elektr mashina kuchaytirgich - Generator - Motor" tizimida kuchlanish 
bo‘yicha yopiq tizimini statik tavsiflarini tadqiq qilish. 
 
Invertorni boshqarish, chastota o‘zgartkichning chiqishidagi chastotasi va 
kuchlanishi qiymatlarini aniqlovchi f
b 
va U
b
 signallar orqali amalga oshiriladi. 
Ushbu signallar boshqarish sxemasida shakllantiriladi. Uning tarkibiga tezlik 
rostlagichi TezR, tok rostlagichi TokR, tezlik TT va tok TD datchiklari, yig‘uvchi
kuchaytirgichlar Σ
1 
va
Σ
2
(proporsional rostlagichlar), TezR signalini chegaralash 
bloki CHB, funksional o‘zgartirgich FO‘ va jadallashtirish topshiriqgichi JT
kiradi. 
8.1 – rasm. CHastotaviy boshqariladigan asinxron elektr yuritmaning sxemasi 
(a) va xarakteristikalari (b) 
Tezlik rostlagichi TezR jadallashtirish topshiriqgichiga JT va yig‘uvchi 
kuchaytirgich Σ
1  
bilan birgalikdagi f

signali yordamida elektr yuritmaning 

turg‘un va o‘tish rejimlarida dvigatelning tezligi va tezlanishini talab darajasida
rostlashni ta’minlaydi. 
Dvigatel stator toki va momentni chegaralash, tok rostlagichi TokR 
tomonidan dvigatel stator toki ustama (ustavka) toki I dan kichik, TokR chiqishdagi 
tok esa nulga teng va boshqarish sxemasi berilgan tezlikni ushlab turish rejimini 
ta’minlaydigan bo‘lganda amalga oshiriladi. Stator toki ustama toki I dan ortib 
ketganida, TokR chiqishdagi signal keskin ortadi, shuning xisobiga yig‘uvchi 
kuchaytirgich Σ
1 
chiqishdagi signal xam kamayadi. Bu dvigatel statoridagi 
kuchlanish xamda chastotani pasayishiga olib keladi va shu orqali dvigatelning 
stator toki va momenti chegaralanadi. 
Funksional o‘zgartkich FO‘ (xarakteristkasi, uning 8.1, a-rasmdagi shartli 
ko‘rinishining ustida 0abc siniq chiziqlar ko‘rinishida ko‘rsatil-gan) chastota 
o‘zgartkichning chiqish kuchlanishi va chastotasi o‘rtasidagi talab qilinayotgan 
nisbatni ta’minlaydi. 0a kesimda o‘zgartkich chiqishidagi boshlang‘ich 
kuchlanish xosil qilinadi, u kuchlanishni kichik chastotalarida dvigatel statori 
cho‘lg‘amlaridagi kuchlanishni tushishini oldini olish uchun kerak bo‘ladi. ab 
kesim chastota va kuchlanishni proporsional o‘zgarishini (chastotaviy 
boshqarish qonuni U/f = const) ta’minlaydi, bunda dvigatelni magnit oqimi 
o‘zgarmasdan ushlab turiladi. bc kesimda esa statordagi kuchlanish qiymati 
o‘zgarmay turadi, bunda uning chastotasi ortib ketishi mumkin. 
Stator zanjiridagi kuchlanish tushishini dvigatel magnit oqimining
qiymatiga va shu orqali uning momentiga ta’sirini kamaytirish uchun sxemada tok 
bo‘yicha musbat teskari aloqa (IR- qoplash deb ataluvchi) ko‘zda tutilgan. Uning 
signali yig‘uvchi kuchaytirgich Σ
2
kirishiga beriladi. Dvigatel yuklamasi ortganda, 
uning toki ortadi va U
b
signali ko‘payadi, shu xisobga o‘zgartkichning chiqish 
kuchlanishi xam ortadi, shu sababli esa stator cho‘lg‘amlaridagi kuchlanishning 
tushishi qoplanadi. 
Zamonaviy elektr yuritmalarda 8.1, a-rasmdagi boshqarish bloklarini xosil 
qilish mikroprotsessorli vositalaridan foydalanib amalga oshiri-ladi, uning 
ko‘rsatkichlari va xarakteristkalarini sozlash dasturiy yo‘l orqali sodir etiladi. 
Ushbu sxemada turli tezlik topshiriq U
tez.t
signal-laridagi dvigatelning mexanik 
xarakteristkalari 8.1, b-rasmda ko‘rsatil-gan. Ba’zi xollarda tezlikni talab bo‘yicha
rostlash tezlik bo‘yicha teskari aloqasiz ochiq sxemada xam olinishi mumkin. 
Bu xolatda sxemada TezR va TG bo‘lmaydi, JT chiqishidagi signal esa bevosita 
yig‘uvchi kuchaytirgich
 
Σ
1
kirishiga keladi; qolgan barcha xollarda sxema 
o‘zgarishsiz qoladi. 
Nazorat savollari 
1. Sxemani ishlashini tushuntiring. 
2. Tavsiflarni izoxlang. 
3. Elementlarni vazifasini ayting.