|
Elektron pedagogika asoslari. Reja
|
| Sana | 21.11.2023 | | Hajmi | 40,52 Kb. | | #102885 |
Bog'liq Elektron hedagogika 10- mavzu Ilmiy maqola. Taqriz, uning tuzilishi va xususiyatlari, 9-may Xotira va qadrlash kuni, 1349879971 11077, Bolalar shartnomasi, MUSTAQIL TA\'LIM, Taqriz - Abbosxon, Moliya bozori statistikasi , Boshqaruv usullari, Онлайн-образование Преимущества и недостатки, Fe`llarning zamon, shaxs-son kategoriyas, Pul bozori. Pul bozorida muvozanat, 5b-sinf Giyosiddinov Diyorbek, Rivojlantiruvchi til va nutq markazida pedagogik faoliyatni loyh (1), Mavzu Kiyimga qo‘yiladigan talablar
Elektron pedagogika asoslari.
Reja
Elektron pedagogika – pedagogikaning zamonaviy tarmog‘i sifatida
Dasturiy vositalarning didaktik imkoniyatlari
Ta’lim portallari
O‘quv jarayoni, shubhasiz, zamonaviy bolalar va jamiyatning o‘ziga xos xususiyatlarini hisobga olishi kerak, shuning uchun zamonaviy axborot vositalaridan foydalanish va barcha yoshdagi bolalar bilan ishlashning innovatsion usullaridan foydalanish zarur. Hech qanday shubha yo‘qki, bu har qanday o‘qituvchidan, hatto katta tajribaga ega bo‘lishni talab qiladi, o‘z-o‘zini o‘qitishni muntazam amalga oshiradi va pedagogik mahorat va ko‘nikmalarni yaxshilaydi. Ushbu ishda mavjud pedagogik texnologiyalarni monitoring qilish, yangilar paydo bo‘lishini kuzatish va ularni o‘rganish kerak. Pedagogik texnologiya yordamida nazariy asosda o‘rganish va ta'lim jarayonlarini takomillashtirish vositasi va usullari jamlangan bo‘lib, ular belgilangan ta'lim maqsadlarini muvaffaqiyatli amalga oshirish imkonini beradi. Pedagogik texnologiyalardan ajratilgan holda, o‘quv jarayonining samaradorligini oshirishga qaratilgan texnologiyalar ajratib turiladi, bu axborotkommunikatsiya texnologiyalarini o‘z ichiga olgan guruhdir. Axborot-kommunikatsiya texnologiyalari (AKT) - axborotni tayyorlash va uzatish jarayonlari bo‘lgan ta'limning yangi axborot texnologiyalari bo‘lib, uni o‘tkazishning asosiy vositasi kompyuter. Kompyuterni zamonaviy axborot uzatish vositasi sifatida foydalanish natijasida AKT pedagogik jarayonning ko‘plab qismlarini tezlashtirishi mumkin, bu esa uni yanada samaraliroq olib boradi va ta'lim darajasini yanada yuqori darajaga ko‘taradi. Kompyuter texnologiyalarining didaktik xususiyatlari o‘zlarining axborot boyligi, ko‘rsatilgan hodisalar va hodisalarning haqiqati, ularning namoyishi va ravshanligi, kuzatuvchilarning hissiy sohasiga kuchli ta'sir, vaqtinchalik va mekansal to‘siqlarni bartaraf etish qobiliyatidir. Ularning qo‘llanilishi didaktikaning asosiy tamoyillaridan biri - aniqlik printsipi sifatida to‘liq amalga oshiriladi. Axborot-kommunikatsiya texnologiyalari vositasida taqdim etiladigan ob'ektlar ko‘proq informativ, rang-barang, ob'ekt yoki hodisani bir necha tomondan ko‘rib chiqishga imkon beradi. Bu materialni xabardor qilish jarayonini tezlashtiradi, murakkab kontseptsiyalarni idrok etish samaradorligini oshiradi, guruhning xususiyatlarini va bolalarning shaxsiyatlarini hisobga olgan holda materialni o‘zaro bog‘lash imkonini beradi. Bolalarda axborot-kommunikatsiya texnologiyalarining o‘ziga xos xususiyatlari shaxsiy muloqotning tasavvurini tug‘diradi, yuqori pedagogik ta'sirni ta'minlaydigan taqdim etilgan materialga yo‘naltiriladi. Bolaning bevosita kompyuter yordamida o‘qitadigan vositasidan ishlashi individual yondashuvni ta'minlaydi va har bir bolaning tezligi va o‘qitish usuliga mos keladigan vazifalarni tanlashini ta'minlaydi. Bu AKTdan foydalanib, o‘quv jarayonining moslashuvchanligini ko‘rsatadi. Biz ko‘rib chiqadigan vositalarning yana bir xususiyati shundaki, ularning barchasi bolalar uchun kuchli hissiy ta'sir ko‘rsatadi va hissiy munosabat ongdan ko‘ra kuchliroq bo‘lib, xotirlashning yuqori mahkamligini ta'minlaydi Kompyuter texnologiyasining maktab o‘quvchilarining bilimga bo‘lgan ta'siri shubhasiz: kompyuter o‘yinlari ushbu jarayonga kiritilganda yangi axborot bilan tanishish ko‘ngilochar bo‘lishi mumkin; kompyuterdan foydalanish barqaror hissiy holatni ta'minlaydi (hatto savolga javob berishda bolaning xatosi, xatti-harakatni tanlash va h.k. salbiy javob bermasligi mumkin), bundan tashqari, bolaning harakatlari yuqori darajadagi maxfiylikka ega bo‘ladi. Kompyuter texnologiyalari zamonaviy ta'lim talablariga mos ravishda modernizatsiya qilinayotgan mavjud usullar asosida ta'lim sohasida qo‘llaniladi. O‘qituvchilarni AKTni sinfda va texnik qo‘llabquvvatlashda, shu jumladan, ta'lim muassasalarida axborotni, moddiy va tashkiliy jihozlarni etkazib berish uchun ixtisoslashtirilgan vositalarni takomillashtirish va rivojlantirish uchun o‘qituvchilarning metodik tayyorgarligi bilan bir qatorda (ma'lum texnikaning mavjudligi, texnik vositalarning to‘g‘ri holatini saqlab qolish, ularni o‘z vaqtida ta'mirlash va almashtirish). Ishning yangi usullari va usullarini jalb qilish katta ahamiyatga ega bo‘lishiga qaramasdan, yangi ma'lumotni o‘qitishda o‘qituvchiga tegishli bo‘lishi kerak, kompyuter texnologiyasidan foydalanish faqatgina yordamchi element bo‘lishi mumkin. ular qanday doyguncha o‘zlarini ko‘tarishadi. Pedagogik jarayonda bunday vositalarni joriy etish va uning yaxlitligini ta'minlash katta ahamiyatga ega. Axborot va kommunikatsiya texnologiyalaridan foydalangan o‘qituvchi yaxshi tayyorgarlik ko‘rish va ularning ishlaridan xabardor bo‘lishlari kerak. Buning uchun ulardan foydalanish maqsadga muvofiqligini, pedagogik vazifalarga muvofiqligini, ushbu vositalardan foydalanishning barcha jihatlari va xususiyatlarini bilish uchun kerakli metodik tayyorgarlik talab qilinadi. Bundan tashqari, texnik jihatdan ham o‘qituvchiga turli xil texnik vositalardan foydalanish qobiliyati va ularni qo‘llashda xavfsizlik to‘g‘risida bilishni talab qilishlari kerak. Bugungi kunda ko‘plab o‘qituvchilar kompyuter texnologiyalari bilan ishlash uchun zarur ko‘nikmalarga ega emasligi, zamonaviy ta'lim tizimida ta'limning yangi shakllarini joriy etishga to‘sqinlik qilmasligi kerak. Maktab yoshidagi bolalar bugungi kunda turli axborot texnologiyalari va turli xil texnik vositalar bilan tanishishadi, bu esa kompyuter texnologiyalaridan foydalangan holda axborotni qabul qilishga tayyorligini ko‘rsatadi. Shu bilan birga, bolalar ushbu tayyorgarlikning turli darajalariga ega bo‘lishi mumkin, shuning uchun talabalarning mo‘ljallangan vositalardan (masalan, kompyuterdan) foydalanib, axborot vositalarini o‘zlarining texnik vositalaridan foydalanish qobiliyatini bilish qobiliyatini aniqlash maqsadga muvofiqdir. Bunday diagnostika aqliy jarayonlarning, jismoniy va intellektual qobiliyatlarning rivojlanish darajasini aniqlash, sinflar davomida har bir bolaga alohida yondashuvni aniqlash, har bir bolaga vazifalarni qiyinchilik darajasi va boshqalarni tanlash uchun mo‘ljallangan. bolalar uchun AKT yordamida taqdim etilishi, shuningdek, o‘qituvchi tomonidan bolalar uchun his qilish jarayonini engillashtirish uchun oldindan qayta ishlangan va optimallashtirilgan bo‘lishi kerak. Materialning taqdim etilish tartibi va mantiqiy fikrlash, aks ettirish va eslash jarayonlariga maksimal darajada ta'sir qilishi kerak. Ya'ni, axborot faqatgina yangi bilimlarni etkazibgina qolmasdan, fikrlash jarayonini ushbu bilimlarni qayta ishlash uchun faol qadamlar qo‘yishga yo‘naltiradi. Ta'lim texnologiyasi har bir bolaning shaxsiy qobiliyatini va qobiliyatini, shuningdek, turli vositalar bilan ishlashning mavjud mahoratini hisobga olishni talab qiladi. AKT ham alohida yondashuv muammosini hal qilishi mumkin. shuning uchun o‘quv materialining tezligini va malakani oshirib olish mumkin. Bundan tashqari, innovatsion texnologiyalardan foydalanish va o‘rganish xarakterini individualizatsiya qilish har bir bola uchun muvaffaqiyatli vaziyat yaratishga yordam beradi, bu esa bolalarning zarur materiallarni olish darajasini oshirishga yordam beradi. Shunday qilib, kompyuter texnologiyasidan foydalanish koliktiv faollikni, motivatsiyani, aqliy faoliyatni shakllantirishga yordam beradi, görünürlüğünü oshiradi va axborot uzatishda bir vaqtning o‘zida bir necha retseptorlardan foydalanishga imkon beradi. Bu kompyuter texnologiyasini maktab yoshidagi bolalarni o‘qitish va rivojlantirish samaradorligini oshirishning muhim usuli sifatida ko‘rib chiqish imkonini beradi. Biroq ulardan foydalanishning ko‘plab ijobiy tomonlari ulardan foydalanish shartlariga beparvo qaramasligi va an'anaviy ta'lim usullaridan to‘liq foydalanmasligi kerak, aksincha ularning kombinatsiyasi izchil va mos bo‘lishi kerak. Boshqacha aytganda, o‘quvchilar orasida pedagogik jarayonda kompyuter texnologiyasidan foydalanishning kuchli va zaif tomonlarini bilish o‘qituvchiga ratsional foydalanishga imkon beradi: bolalarga taqdim etiladigan axborotni tanlash va tanlashning muddati, usullari. Shunday qilib, talabalarni o‘qitish jarayonida axborot-kommunikatsiya texnologiyalaridan foydalanish axborot jamiyatining zamonaviy talablariga mos kelishiga, shuningdek, mavzuga bo‘lgan qiziqishni kuchaytirishga va bilimga asoslangan g‘oyalarni yaratishga yordam beradi degan xulosaga kelish mumkin. Maktab ob'ekti sifatida texnologiya axborot va kommunikatsiya texnologiyalaridan foydalanish uchun zarur bo‘lgan shart-sharoitlarga ega bo‘lib, ushbu fanni o‘qitish samaradorligini oshirishi mumkin. Faqatgina muhim narsa - to‘g‘ri boshqaruv va har bir pedagogik sharoitda AKTdan foydalanishning oqlanishi. maktab o‘quvchilarini o‘qitish jarayonida axborot-kommunikatsiya texnologiyalaridan foydalanish axborot jamiyatining zamonaviy talablariga javob beradigan, shuningdek, mavzuga bo‘lgan qiziqishni kuchaytiradigan va bilimga asoslangan g‘ayrati yaratadigan hissa qo‘shadi. Maktab ob'ekti sifatida texnologiya axborot va kommunikatsiya texnologiyalaridan foydalanish uchun zarur bo‘lgan shart-sharoitlarga ega bo‘lib, ushbu fanni o‘qitish samaradorligini oshirishi mumkin. Faqatgina muhim narsa - to‘g‘ri boshqaruv va har bir pedagogik sharoitda AKTdan foydalanishning oqlanishi. maktab o‘quvchilarini o‘qitish jarayonida axborot-kommunikatsiya texnologiyalaridan foydalanish axborot jamiyatining zamonaviy talablariga javob beradigan, shuningdek, mavzuga bo‘lgan qiziqishni kuchaytiradigan va bilimga asoslangan g‘ayrati yaratadigan hissa qo‘shadi.
Ta’lim jarayonida axborot texnologiyalarning o‘rni Mamlakatimizda ta’lim sohasida ro‘y berayotgan tub yangilanishlar har bir ta’lim muassasasida o‘quv jarayoni metodik ta’- minotini rivojlantirishni talab etadi. Zamonaviy axborot texnologiyalari yaqin yillar ichida pedagogik mnovatsiyaiaming asosiy manbai bo‘lib qoladi. Ta’lim oluvchilar uchun mustaqil bilim olish imkoniyatlarini oshirish, ta’limning elektron axborot resurslarini shakllantirish va rivojlantirish uchun tegishli sharoitlami yaratish ta’lim mazmunini takomillashtirishning zaruriy shartlaridan biri sanaladi. Zamonaviy ta’lim tizimining asosini sifatli va yuqori texnologiyali muhit tashkil etadi. Uning yaratilishi va rivojlanishi texnik jihatdan murakkab, ammo bunday muhit ta’lim tizimini takomillashtirishga, ta’lim jarayoniga axborot kommunikatsiya texnoiogiyalarini joriy etishga xizmat qiladi. Bugungi kunda ilm-fan jadal taraqqiy etayotgan, zamonaviy axborot vositalari keng joriy etilgan jamiyatda barcha fan sohalarida bilimlarning tez yangilanib borishi, ta’lim oluvchilar oldiga ularni tez va sifatli egallash bilan bir qatorda, muntazam va mustaqil ravishda bilimlarni egallash vazifasini qo‘ymoqda. Bu vazifani amalga oshirishda o‘qitishning to‘rtta asosiy metodidan foydalanish maqsadga muvofiqdir. Bular: - tushuntirish illyustratsiyalash; - reproduktiv; - muammoli; - tadqiqotchilik. Birinchi metod—tushuntirish illyustratsiyalash o‘quvchi bilan ta’lim tizimi o‘rtasida aks aloqaning mavjudligmi ko‘zda tutmagani bois uni kasbiy kompyuter (axborot kommunikatsiya texnologiyalari) dan foydalaniladigan tizimlarda qo‘llash befoyda. 0 ‘qitishning hisoblash texnikasi vositalaridan foydalaniladigan, reproduktiv metodi o‘quvchiga o‘qituvchi va (yoki) axborot kommimikatsiya texnologiyalari tomonidan xabar qilinadigan bilimlami o‘zlashtirishni hamda taiim oluvchining o‘rganilgan materialni qayta yaratish, uni o‘xshash (analogik) vaziyatlarda qoilashga oid faoliyatini tashkil qilishni ko‘zda tutadi. Mazkur metodni axborot kommimikatsiya texnologiyalaridan foydalanish bilan qoilash ta’lim jarayonini tashkil qilish sifatini jiddiy yaxshilash imkonini bersada, biroq о‘quv jarayonini an’anaviy qoilanadigan sxemadan (axborot kommunikatsiya texnologiyalarisiz) foydalanilganiga nisbatan tubdan o‘zgartirishga imkon bermaydi. Bu jihatdan muammoli hamda tadqiqotchilik metodlaridan foydalanish ko‘proq o‘zini oqlaydi. 0‘qitishning muammoli metodi axborot kommunikatsiya texnologiyalarining о‘quv jarayonini qandaydir muammoni qo‘yish va uni hal qilish yechimlarini izlash sifatida tashkil qilishga oid imkoniyatlaridan foydalanadi. Asosiy maqsad ta’lim oluvchiiaming bilish faolligini oshirishga maksimal darajada ко ‘maklashishdan iborat. Taiim jarayonida olinayotgan bilimlar asosida turli toifadagi masalalarning yechilishi, shuningdek, qo‘yilgan muammoni hal qilish uchun zarur boiadigan qator qo‘shimcha bilimlami olish va tahlil ko‘zda tutiladi. Bunda axborotni to‘plash, tartiblashtirish, tahlil va uzatishga oid ko‘nikmalami egallashga alohida e’tibor qaratiladi. 0‘qitishning axborot kommunikatsiya texnologiyalaridan foydalanilgan tadqiqotchilik metodi taiim oluvchiiaming ma’luro darajada ilmiy texnik tadqiqot olib borish jarayonidagi mustaqil ijodiy faoliyatini ko‘zcla tutadi. Bu metoddan foydalanilganda ta’lim faol tadqiqot, kashfiyot va o‘yin natijasi sanaladi, buning natijasida, odatda, yuqorida sanab o‘tilgan metodlardan foydalanilganidan ko‘ra yoqimliroq va muvaffaqiyatliroq boiadi.
0‘qitishning muammoli metodi - metod, obyekt va vaziyatlami ularga ta’sir o‘tkazish jarayonida o‘rganishm ko‘zda tutadi. Muvaffaqiyat qozonish uchun ta’sirlarga ta’sir qiladigan muhitning boiishi zarur. Bu ma’noda tengsiz vosita modellashtirish, ya’ni real ob’yekt, vaziyat yoki muhitning dinamikada imitatsion tasawuri sanaladi. Eng so‘nggi texnik yutuqlar ko‘pincha taiim jarayonida o‘zining munosib o‘mini egaliagan, bu ma’noda axborot kommunikatsiya texnologiyalari ham istisno emas.
О‘quv jarayonida kompyuterlardan foydalanish bo‘yicha dastlabki tajribalar hisoblash texnikasidan foydalanish ta’lim jarayoni samaradorligini sezilarli darajada oshirishi, bilimlarni hisobga olish va baholashni yaxshilashi, qiyin vazifalarni hal qilishda o‘qituvchining har bir ta’lim oluvchiga yakka tartibda yordam berishini ta’minlashi, yangi kurslami yaratish va qo‘yishni osonlashtirish kabi imkonyatlarni berishini ko‘rsatdi. Axborot kommunikatsiya texnologiyalari so‘z, raqam, tasvir, tovush va boshqa ko‘rinishIarda beriladigan axborotni qayta ishlash uchun keng imkoniyatli vosita sanaladi. Ulaming vosita sifatidagi asosiy xususiyati axborot olish va qayta ishlash bilan bog‘liq turli xil amallami bajarish uchun sozlash (dasturlashtirish) imkoni mavjudligidir. 0‘quv jarayonida axborot kommunikatsiya texnologiyalaridan foydalanish foydalanuvchilaming tafakkur ko‘nikmalarini va murakkab vazifalarni hal qilish malakalarini rivojlantirishning yangi yo‘llarini ochib beradi, ta’limni faollashtirish uchun prinsipial yangi imkoniyatlami taqdim qiladi. Axborot kommunikatsiya texnologiyalari auditoriya va mustaqil mashg‘ulotlami yanada qiziqarli, dinamik va ishonchli, o‘rganiladigan axborotning katta oqimini oson o‘zlashtiriladigan qilish imkonini beradi. Axborot kommunikatsiya texnologiyalari vositalarining ta’ limning boshqa texnik vositalariga qaraganda asosiy ustunliklari nozikligi, ta’limning turli model lari va algoritmlariga sozlash, shuningdek har bir ta’lim oluvchining xatti-harakatlariga yakka tartibda ta’sir qilish imkoniyati sanaladi. Bunday vositalardan foydalanish ta’lim jarayonini yanada faollashtirish, unga tadqiqotchilik va izlanuvchanlik xarakterini bag4 ishlash imkonini yaratadi. Darsliklar, televideniye va kinofilmlardan farqli o‘laroq, axborot kommunikatsiya texnologiyalari ta’lim oluvchining xattiharakatiga zudlik bilan javob berish, turli toifadagi ta’lim oluvchilar uchun materialni takrorlash, tushuntirish, puxtaroq tayyorgarlikka ega bo‘lgan ta’lim oluvchilar uchun yanada murakkab va o‘ta murakkab materialga o‘tish imkoniyatini ta’minlaydi. Bunda individual sur’atlarda o‘qitish oson va tabiiy tarzda amalga oshiriladi. Shubha yocqki, ko‘p hollarda kompyuteming afzalliklari to‘g‘risida gapirib o‘tirishning o‘zi nojoiz. U nafaqat talabalarni mashaqcatli mehnatdan ozod qiladi, balki ularga melmat talab amaliy topshiriqlar bilan chiziqli dasturlashtirish hamda murakkab analitik tadqiqot! ardan foydalanib shug‘ullanish imkonini beradi. Test muharririaridan foydalanish talabalami mashinkada terishdek og‘ir ishdan xalos etib, o‘qiluvchilarga berilgan mavzuni u qoniqarli darajaga yetmagunicha ko‘p marta qayta ishlashni talabadan talab qilish imkonini beradi. Uslubni bu kabi “takrorlash” kompyutersiz mumkin boimasdi. Avvallari mashaqqatli, birin-ketin takrorlanadigan operatsiyalarga sarflanadigan vaqt endilikda, fikr kuchlanishi va ijodiy yondashuvni talab etadigan yanada muhim. Bilimlar hajmining ortib borishi va tahlil metodlarining murakkablashishi bilan ta’limni asosan ma’ruzalami passiv tinglash hamda о‘quv matnlarini o‘qish tamoyili asosida tashkil etish tobora qiyinlashib bormoqda. Tanqidiy fikrlash, murakkab muammolami tushunish va hal qilish malakalari, juda katta hajmdagi dastlabki ma’iumotlami foydali umumlashtirish, qila olish, qobiliyati bulaming hammasi katta ahamiyat kasb etib, talabadan yanada faol boiishni talab etadi. Aynan, shu nuqtayi nazardan kompyuter ta’lim sohasi uchun nihoyatda keng imkoniyatlar taqdim qiladi. Axborot kommunikatsiya texnologiya vositalari o‘quv jarayonida quyidagi eng muhim jihatlari bilan alohida ahamiyatga egadir: - differensial va individual o‘qitish jarayonini tashkil qilishi; - o‘qish jarayonini baholash, teskari aloqa bogiashi; - o‘zini-o‘zi nazorat qilish va tuzatib borishi; - o‘rganilayotgan fanlami namoyish etishi va ulaming dinamik jarayonini ko‘rsatishi; - fan mavzularida animatsiya, grafika, multiplikatsiya, ovoz kabi kompyuter va axborot texnologiyalardan foydalanishi; - o‘quvchi talabalarga fanni o‘zlashtirish uchun strategik ko‘nikmalar hosil qilishi va hokazo. Shuningdek, axborot kommunikatsiya texnologiyalari vositalarining amaliy tomoni ulardan 192 о‘quv jarayonida foydalanish va keigusida ta’lim tizimida o‘quv jarayoni uchun ma’lumotlar bazasini va virtual stendlar yaratishdek muhim vazifani amalga oshirishga zamin hozirlaydi. 0 ‘quv tarbiya jarayonining axborot metodik ta’minotmi amalga oshirishda axborot kommunikatsiya texnologiyaJaming bajaradigan asosiy vazifasi ikki tomonlama muloqotni ta’minlashdir. Teskari aloqasiz, o‘qituvchi va o‘quvchi orasidagi doimiy muloqotsiz o‘qitish mumkin emas. 0 ‘qitish (mustaqil o‘qishdan farqli o‘laroq) ta’rifiga muvofiq muloqotli hisoblanadi. Ta’limning kunduzgi shaklida muloqot imkoniyati o‘quv jarayonini tashkil etish shakli, o‘qituvchi va o‘quvchining bir joyda va bir vaqtda bo‘lishini taqozo qiladi.
Elektron o‘quv adabiyotlari va ularni ishlab chiqishga qo‘yilgan talablar.
Keyingi paytlarda darslik va o‘quv qo‘llanmalar yaratishga yangicha yondashuvlar paydo bo‘lmoqda. Bu borada elektron o‘quv adabiyotlarini yaratish o‘zining ijobiy pedagogik samaralarini bermoqda. Bunda elektron kitoblar (multimedia kitoblar, yarim media kitoblar, gipremedia kitoblar, intellektual kitoblar, telemedia kitoblar, kibernetik kitoblar), elektron nashr, elektron ta’lim resurslari, elektron uslubiy qo‘llanma, elektron forumlar, elektron shakldagi o‘quv – uslubiy materiallar, elektron o‘quv nashri va shu kabilarning ahamiyati beqiyos. Quyida ular tavsiflarini keltiramiz.
Elektron darslik – bu an’anaviy darslikdan farqli o‘laroq, fanga oid tegishli materiallarni dinamik talqinda, ya’ni foydalanuvchi e’tiborini jalb qiluvchi turli ranglardan, multimedia, audio va video animatsiyalar, gipermurojaatlardan o‘rinli foydalangan holda tuzilgan yoxud dasturlarshtirilgan darsliklar. U kompyuter texnologiyasiga asoslangan o‘quv uslubini qo‘llashga, mustaqil ta’lim olishga hamda fanga oid o‘quv materiallari, ilmiy adabiyotlarning har tomonlama samarali o‘zlashtirilishiga mo‘ljallangan adabiyot. Shuningdek, u muayyan fanning o‘quv hajmini to‘liq qamragan va masofaviy o‘qitish hamda mustaqil o‘rganish uchun kompyuter texnologiyalariga asoslangan, bo‘lib, unda materiallar (o‘quv va ilmiy materiallar faqat virtual (matn) shaklida, o‘quv materiallari esa virtual (matn) va ikki o‘lchamli grafik shaklida) multimedia elementlari, ya’ni ma’lumot ikki – uch o‘lchamli grafik ko‘rinishida, video, animatsiya va qisman virtual (matn) shaklida, ob’ektlarga nisbatan harakatlanish tasavvurini ifodalaydigan shaklda yaratiladi.
Elektron kitoblarni yaratish ta’lim tizimiga CD – ROM va multimedia texnologiyalarining keng joriy qilinishi, elektron o‘quv adabiyotlarining ishlab chiqilishiga va ularning ta’lim - tarbiyada samarali qo‘llanishiga katta imkoniyatlar yaratish jarayonidan iborat bo‘ladi.
Elektron kitoblar to‘rtta yo‘nalishdan iborat bo‘ladi. Ular: Qomusiy; ma’lumot beruvchi; o‘qituvchi; imtihon oluvchi.
Elektron kitoblar axborot turlari va ularni foydalanuvchiga etkazib berish bilan shug‘ullanadi. Bunda multimediali kitoblar – bu axborotlarni bitta axborot tashuvchi vositasiga jamlagan bo‘lib, u matnli, ovozli, statik, dinamik va videotasvirli ma’lumotlardan tashkil topgan bo‘ladi.
Yarimmedia kitoblar – bu multimedia kitoblardan farqli ravishda ma’lumotlarni etkazib berishda turli vositalarning kombinatsiyasidan foydalanuvchi kitoblar.
Gipermedia kitoblar – bu multimediali kitoblarning takomillashgan shakli bo‘lib, bunda foydalanuvchi asosiy matndan tashqari turli qo‘shimcha manbalarga ham (sharhlarga, atamalarning izohlariga, tuzatishlariga) murojaat qilishi mumkin.
Intellektual kitoblar – bu imtihon oluvchi kitoblarga o‘xshash bo‘lib, bunda ta’lim oluvchilarning qobiliyatlari, bilim darajalari maxsus testlar yordamida ularning kompyuter bilan muloqot jarayonida aniqlanadi va baholanadi.
Telemedia kitoblar – bu telekommunikatsiya vositalari yordamida masofadan o‘qitishga xizmat qiluvchi kitobdir.
Kibernetik kitoblar – bu matematik modellashtirish vositalari yordamida hodisalarni va ob’ektlarni har tomonlama o‘rganish va tadqiq qilishga yordam beruvchi kitobdir.
Elektron ta’lim resurslari – bu muayyan fan bo‘yicha yaratilgan elektron o‘quv qo‘lanma, elektron ko‘rsatmalar, elektron ma’lumotnomalar, lug‘atlar virtual stendlar, multimediali vositalar va boshqa elektron nashrlar majmuasidir.
Elektron nashr – bu grafikli, matnli, raqamli, nutqli, mustaqil, video – foto va boshqa axborot ob’ektlari majmuasidan iborat bo‘lib, ular elektron axborot tashuv vositalari yoki kompyuter tarmog‘i orqali taqdim etishga mo‘ljallangan.
Elektron o‘quv nashri – bu ta’lim oluvchilar tomonidan egallashi lozim bo‘lgan bilimlar, ko‘nikmalar va malakalarni ijodiy va faol ravishda o‘zlashtirishiga ko‘maklashuvchi nashr bo‘lib, u ilmiy amaliy bilim sohasiga mos ravishdagi tizimlashtirilgan o‘quv materialini o‘z ichiga oladi.
Elektron uslubiy qo‘lanma – bu ta’lim – tarbiya jarayonidagi pedagogik tajribani (amaliyotni) umumlashtirish va uzatish hamda ta’lim – tarbiyaviy faoliyatining yangi modellarini shakllantirish va tarqatishga mo‘ljallangan nashr.
Elektron o‘quv qo‘llanma – bu muayyan fanning o‘quv rejasidagi vaqt va o‘quv dasturidagi ma’lumot hajmini qisman yoki to‘liq qamragan va fanni o‘rganishga tegishli ma’lumotni to‘liq adaptatsiya qila olgan masofaviy o‘qitish va mustaqil o‘rganish uchun mo‘ljallab tayyorlangan nashr.
5. Didaktik funktsiyasi. Talabalarning qobiliyati va ehtiyojiga mos ravishda o‘quv materiallarini mustaqil o‘zlashtirishga hamda asosiy mazmunini ajratish, tahlil qilish, umumlashtirish va xulosalash ko‘nikmalarini Elektron o‘quv qo‘llanmalar
Multimediali elektron o‘quv qo‘llanmalar yaratishda zamonaviy axborot texnologiyalaridan kompleks foydalanishning quyidagi jihatlariga asosiy e’tibor qaratiladi:
1. Ichma – ich joylashgan turli bo‘g‘inlar va rangli bezaklarda gipermurojatlardan foydalanish.
2. Ma’lumotlarni tasvirlashda turli xil rangli bezaklardan foydalanish.
3. Audio va video effektlar va ularni boshqarishning samarali metodlaridan foydalanish.
Multimedia muhitida elektron o‘quv qo‘llanmalar ishlab chiqish uzoq muddatli va katta mablag‘larni talab qiluvchi jarayondir. Shuning uchun ham multimediya muhitida elektron o‘quv qo‘llanmalarni yaratishning barcha bosqichlarini hamda har bir bosqichida qabul qilinishi mumkin bo‘lgan qarorlarni oldindan belgilab olish maqsadga muvofiqdir. Bunda quyidagi bosqichlarni bajarish zarur bo‘ladi:
• tanlash bosqichida multimedia muhitida ko‘rsatilishi kerak bo‘lgan o‘quv fani tanlanadi;
• tayyorgarlik bosqichida kurs matnni yozish, ko‘rgazmali va ma’lumotli materiallarni tayyorlash, interfeys eskizlarini va o‘quv dasturining stsenariylarini yaratish bo‘ljallanadi;
• asosiy bosqichda elektron o‘quv qo‘llanmani bevosita yaratish bo‘yicha ishlar amalga oshiriladi;
• yakunlovchi bosqichda elektron o‘quv qo‘llanmani testdan o‘tkazish va maqomiga etkazish ishlari amalga oshiriladi. Bu bosqichda o‘quv materialining qurilmasi yoki tuzilmasi ishlab chiqiladi, shuningdek foydalanuvchi bilan o‘zaro aloqa mexanizmi loyihalashtiriladi. Asosiy va qo‘shimcha elementlar ajratiladi, axborotli bloklarning ierarxik tuzilmasi yaratiladi. Foydalanuvchi interfeysi, alohida bloklar va ekranlar o‘rtasidagi asosiy aloqalar ishlab chiqiladi.
Multimediali materiallarni tayyorlashda odatda ikki o‘ljamli grafikadan va “Macromedio Flash” dasturiga joylashtirilgan interaktiv tizim Wib – sahifalar yaratish uchun ham qulay vosita hisoblanadi.
Multimediali elektron o‘quv qo‘llanmani yaratishda giperment, giperko‘rsatgich va ularga tasvir, kod nomi elementlarini kiritish hamda ularni o‘zaro bog‘lash maqsadida HTML – giperment tahrirlagichdan foydalaniladi.
Multimediali elektron – o‘quv qo‘llanma quyidagi afzalliklarga ega:
• multimediali elektron – o‘quv qo‘llanmada o‘quv materialining multimedia, giperment, ovoz, elektron doska shakllaridan foydalangan holda taqdim etilishi, o‘quvchilarga berilayotgan o‘quv materialini chuqurroq va mukammalroq o‘zlashtirish, dars mavzusi bo‘yicha to‘liq tasavvurga ega bo‘lish imkonini beradi;
• multimediali elektron – o‘quv qo‘llanmada berilayotgan ma’lumotlarning harakati, rang, tovush va jonli tasvirlar bilan uyg‘unligi mavzuni o‘rganishda monotonlik (bir xillik) ga chek qo‘yadi;
• o‘qituvchi va o‘quvchi o‘rtasida interfaol tizim vujudga kelib, bevosita aloqa o‘rnatilishi natijasida o‘qituvchi dars jarayonida o‘quvchilarning faolligiga qarab ularni baholash imkoniyatiga ega bo‘ladi;
• multimediali elektron – o‘quv qo‘llanmada o‘qish darajasi va sur’atini o‘rganuvchining o‘zi tanlash imkoniyati o‘qitishni individuallashtirish imkonini beradi;
• multimediali elektron – o‘quv qo‘llanmaga kiritilgan test topshiriqlari va o‘z – o‘zini tekshirish uchun savollar o‘quvchini o‘z – o‘zini tez va samarali baholashga va zaruriyatga qarab, tuzatishlar kiritishga imkon beradi;
• olingan bilimlar o‘quvchi xotirasida uzoq muddat saqlanib, kerak bo‘lganda amaliyotda qo‘llash imkoniyatiga erishiladi .
Elektron pochta – bu axborot almashish xizmatini ko‘rsatish vositasidir. Undan foydalanuvchi har qanday o‘quv muassasasi va hattoki o‘z uyida terminal orqali kerakli manzilni ko‘rsatgan holda axborot jo‘natish mumkin yoki qabul qilib olish mumkin. Buning uchun axborot kompyuterda yuboriladi, u erda esa tegishli manzilning elektron qutisiga fayl jo‘natiladi.
Xulosa:
Elektron pochta orqali bosma materiallar, fotografiya, jadval, grafik ish qog‘ozlari va jurnallar kerakli manzilga jo‘natiladi. Bunda asosan axborotlar (xat - xabarlar)ni uzatish va qayta ishlashning elektron usulidan foydalaniladi.
Axborot uzatishning ushbu imkoniyatidan ta’lim oluvchilar, masofaviy ta’lim bilan shug‘ullanuvchilar samarali foydalanishi mumkin.
Elektron forumlar – bu internetning xalqaro tarmog‘i va elektron pochtalardan foydalanib o‘tkaziladigan seminarlardir. Seminarning moderizatori ishtirokchilarga materiallarni beradi. Uning mazmun – mohiyatini tushuntiradi, so‘ng savol beradi yoki mavzu mazmunini muhokama etadi. Seminar ishtirokchilarini material bilan tanishtiradi, savollarga javob beradi, o‘z xulosalarini chiqaradi. Har bir ishtirokchi muhokamada ishtirok etadi. Muhokama natijalari asosida xulosalar chiqariladi. Xulosalar asosida seminar qatnashchisi to‘g‘ri, yakuniy javobni oladi. Bu esa olgan bilimlarni mustahkamlashga ta’sir etadi .
Elektron shaklidagi o‘quv – uslubiy materiallar – bular elektron darslik, elektron o‘quv qo‘llanmalari, elektron kutubxonalar, mos (CD, Flash va h.k.) sig‘imdagi audiovizual materiallar, interfaol o‘quv kurslari, ko‘mpyuterda hisoblash tajribasini o‘tkazish uchun labaratoriya vazifalari, test sinovlarini o‘tkazish bo‘yicha tizimlar.
Adabiyotlar:
Mavlonova R.A., To’rayev O.T., Xoliqberdiyev K.M. - «Pedagogika» T., «O’qituvchi » - 2008 yil.
2. Bo’ri Ziyomuhedov. “Ilm hikmati.” Abu Ali Ibn Sino nomidagi tibbiyot nashriyoti. 1999 y
3. O’zbekiston Respublikasining “Ta’lim to’g’risida” gi Qonuni (Barkamol avlod – O’zbekiston taraqqiyotining poydevori). 1997 yil. T.,“Sharq” nashriyoti.
4.R.Mavlonova, N.Vohidova, N.Raxmonqulova. «Pedagogika nazariyasi va tarixi». Darslik. Fan va texnologiyalar, T., 2010 yil.
5. w.w.w. /pedagog/ uz..
6. w.w.w. /ziyo.net/
|
| |
