|
Academic Research in Educational SciencesBog'liq elektron-zanjirlar-va-mikrosxemotexnika-qurilmalarining-asoslari 5 маъруза, 17-Ameliy jumis , Comparison and calibration of measuring instruments - lecture 2 (3), Elektr o\'lchash asboblarini rostlash va ta\'mirlash (P.Ismatullayev va b.) (1), POSSIBLITIES OF USING SMART TECHNOLOGIES IN TEACHING ROBOTICS 1, SIES 1006, O\'lchash usullari va vositalari. MamajonovA.A. Sattorov M.O., Elektronika (X.Aripov, A.Abdullayev va b.), elktronika asoslari..., O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi p, ELEKTROTEXNIKA VA ELEKTRONIKA Ўқув қўлланма.Mahmudov, 1-mavzu elektr zanjirlari va ularni elementlari, Labaratoriya-2, Labaratoriya-4Academic Research in Educational Sciences
Volume 3 | Issue 10 | 2022
ISSN: 2181-1385
Cite-Factor: 0,89 | SIS: 1,12 | SJIF: 5,7 | UIF: 6,1
16
October, 2022
https://t.me/ares_uz Multidisciplinary Scientific Journal
Metallarda
=10
6
-10
8
Sm/m, dielektriklarda esa
=10
—8
-10
- 13
Sm/m.
Yarim o‗tkazgichlarning asosiy xususiyati shundaki, temperatura ortgan
sari ularning solishtirma elektr o‗tkazuchanligi ham ortib boradi,
metallarda esa kamayadi. Yarim o‗tkazgichlarning elektr o‗tkazuvchanligi
yorug‗lik bilan nurlantirish va hatto juda kichik kiritma miqdoriga bog‗liq.
Yarim o‗tkazgichlarning xossalari qattiq jism zona nazariyasi bilan
tushuntiriladi.
1- rasmda dielektrik, yarim o‗tkazgich va metall o‗tkazgichlarning
(0
0
K temperaturada) energetik diagrammalari farqi keltirilgan.
Taqiqlangan zona kengligi barcha dielektriklarda turlicha bo‗lib, 8
eV gacha yetishi mumkin.
Yarim o‘tkazgichlar - bu tashqi energetik ta‘sirlar natijasida
taqiqlangan zona kengligini yengib o‗tish xususiyatiga ega bo‗lgan,
nisbatan tor ta‘qiqlangan zona kengligiga ega bo‗lgan moddalar.
Zona nazariyasi nuqtai nazaridan materiallarni dielektrik va yarim
o‗tkazgichlarga ajratish faqat shartli ravishda. Chunki bu nazariya hech
qanday fizik xususiyatlar bilan asoslanmaydi, ulardagi farq ta‘qiqlangan
zona kengligida bo‗lib, yarim o‗tkazgich deb hisoblanadigan qattiq
jismlarda 3 eV dan oshmaydi.
O‗tkazgichlar(metallar) - bu elektronlar bilan to‗lgan zonasi erkin
energetik sath zonasiga yopishgan yoki kirgan materiallardir. Buning
natijasida ulardagi erkin bo‗lib o‗tkazgichga berilgan kuchsiz kuchlanish
ta‘sirida ham to‗lgan zona sathidan erkin zonaning to‗lmagan sathlariga
o‗tish mumkin.
Dielektriklar shunday jismlarki, ularda ta‘qiqlangan zona kenglig i
shunchalik kattaki elektron elektr o‗tishi kuzatilmaydi. uzunligida elektr
oladigan energiyasi 10-8 - 104 eV bo‗ladi. Yarim o‗tkazgich va
dielektriklarda energiya qo‗zg‗atilgan bo‗lib, ta‘qiqlangan zonani yengib
o‗tish uchun tashqaridan energiya sarflash talab qilinadi.
Elektronikada
keng
qo‗llaniladigan
yarim
o‗tkazgichlarning
ta‘qiqlangan zona kengliklari
Wt (eV) quyidagiga teng: germaniy uchun -
0,67, kremniy uchun - 1,12 va galliy arsenidi uchun -1,38.
Yuqoridagi ruxsat etilgan zona o‗tkazuvchanlik zonasi deb ataladi,
ya‘ni mos energiyaga ega bo‗lgan elektronlar, tashqi elektr maydoni
ta‘sirida yarim o‗tkazgich hajmida harakatlanishlari
mumkin. Bunda ular elektr o‗tkazuvchanlik yuzaga
keltiradilar. O‗tkazuvchanlik zonasidagi biror energiyaga
|
| |
