145
11.6-rasm. Asixron mashinaning mexanik tavsifi.
Haqiqatan, mexanik tavsif ifodasiga binoan yuklama o‘zgarishi bilin sirpanish ham o‘zgaradi.
Sirpanishning o‘zgarishi bilan esa tok
I
2
k
qiymati va, demak, aylantiruvchi
moment qiymati avtomatik
ravishda o‘zgaradi. Agar yuklama, ya’ni qarshilik momenti
M
c
ning qiymati aylantiruvchi momentning
M
maks
qiymatidan biroz ortib ketguday bo‘lsa, u holda mexanik tavsifga binoan chastota tabiiy ravishda pasayadi.
Bunda motorning aylantiruvchi momenti ko‘payish o‘rniga kamayib qoladi va natijada momentlar
muvozanati tiklana olmay, motor o‘z-o‘zidan to‘xtab qoladi.
Demak, yuklamaning qarshilik momenti tasodifan haddan
tashqari katta qiymatga ega,
bo‘lib qolsa, u holda asinxron motor avtomatik ravishda to‘xtab, shu bilan birga o‘z-o‘zini
himoyalab qoladi. Asinxron motorning bu xususiyati uning afzalliklaridan biri hisoblanadi. Aylantiruvchi
momentning qiymati
bo‘lgani, elektr tarmog‘idagi kuchlanish
ning qiymati esa 5-10% ga
o‘zgarib turishi sababli asinxron motorning katalogda berilgan
qiymatini amaliy hisoblashlarda 0,8
koeffitsientiga ko‘paytirib, uning qisqa vaqt davomida nominalga nisbatan ortiqroq yuklama bilan ishlash
qobiliyati, ya’ni
aniqlanadi.
Asinxron dvigatel
aylantiruvchi momentining
qiymati rotor zanjiridagi aktiv qarshilikka bog‘liq emas, ammo kritik
sirpanishning qiymati
ga to‘g‘ri proportsional. O‘rtacha quvvatli qisqa tutashtirilgan rotorli asinxron
146
motorlari uchun
bo‘lib, katta quvvatlilarda
bo‘ladi. Rotor
chulg‘amiga tashqi qarshilik kiritilmagan faza
rotorli motorlar uchun
bo‘ladi.
