141
11.2-rasm. Asixron mashinaning
qicqa tutashtirilgan rotori.
Rotorning o‘zagi elektrotexnik po‘lat tunikalardan yig‘iladi, sirtqi tomoni pazlar hosil qiluvchi
silindirdan iborat bo‘ladi. Uyurma toklardan hosil bo‘luvchi quvvat isrofini kamaytirish maqsadida rotor
o‘zagini tashkil qiluvchi har bir po‘lat tunikanining ikki tomoni izolyatsiyalovchi lak(lok) bilan qoplanadi.
Qisqa tutashtirilgan rotorli motorning rotor o‘zagi pazlariga alyuminiy
yoki mis sterjenlari
(tayoqchalari) joylashtirilib, ularning bosh va oxirlari alyuminiy yoki mis halqa bilan o‘zaro
qisqa
tutashtiriladi rotor (“Olmaxon qafas”) li asinxron motor deyiladi.
11.3-rasm. Asixron mashinaning
faza (kontakt halqali) rotori.
2) faza (kontakt halqali) rotorli dvigatellarga bo‘linadi (11.3 – rasm).
Faza rotorli dvigatelning rotor o‘zagi pazlariga statorniki singari uch fazali chulg‘am o‘rnatiladi.
Dvigatelning ishga tushurish tokini kamaytirish maqsadida rotor chulg‘ami zanjiriga ketma-ket tashqi
qarshilik kiritiladi .
Rotor chulg‘ami “yulduz” sxemasida ulanib, uning har bir fazasiga tashqi
qarshilikni kiritish uchun
aylanuvchi rotor vali(o’qi)ga uchta o‘zaro va valdan izolyatsiyalangan halqa o‘rnatiladi. Rotordagi faza
142
chulg‘amining uchlari
uchta halqaga ulanib, halqalar esa qo‘zg‘almas cho‘tkalar orqali ishga tushirish
rezistoriga ulanadi (11.4 – rasm).
11.4-rasm. Faza rotorli dvigatelga rostlagich reostatini ulanishi.
Katta quvvatli asinxron elektr dvigatellarda va kichik quvvatli maxsus mashinalarda ularning ishga
tushirish va rostlash xususiyatlarini yaxshilash maqsadida faza rotorlardan foydalaniladi. Bunda uch fazali
rotor chulg’amlari (1) valga(o’qga) (2) o’rnatilgan kontakt halqalar (3) ga ulanadi. O’z
navbatida ushbu
halqalarga tegib sirpanib turuvchi cho’tkalar (4) yordamida rostlagich reostatlar (5) ga ulanadi.
Asixron mashinalarning statoriga joylashtiriladigan uch fazali chulg‘amning tuzilishi sinxron
mashinaning chulg‘amidan farq qilmaydi. Stator chulg‘amlarining uchlari dvigatel shchitidagi qismlarga
ulanadi. Bunda birinchi faza chulg‘ami C
1
– C
4
ikkinchisi C
2
– C
5
uchinchisi esa
C
3
– C
6
bilan
belgilanadi.
Chulg‘amni “yulduz” sxemasi bilan ulash uchun uchlari motor shchitining qismlariga 11.5-rasm,
a
da
ko‘rsatilgandek qilib biriktiriladi. 11.5- rasm
b
da motor shichitidagi chulg‘am uchlarini “uchburchk”
sxemalari bilan ulash ko‘rsatilgan.
11.5 – rasm. Asixron mashinalarning stator chulg’amlarini ulanish usullari
143
Asinxron dvigatelning stator chulg‘amiga uch
fazali tok berilganda
