133
bo‘ladi. Demak, kuchlanish transformatori oddiy kuch transformatorining salt
ishlash sharoitiga yaqin
sharoitda ishlaydi. Kuchlanish transformatorining birlamchi chulg‘amiga turli qiy–matli katta kuchlanish
berilganda uning ikkilamchi chulg‘amining kuchlanishi
Ů
2
100 V bo‘ladi. Demak, kuchlanish
transformatori o‘lchanishi lozim bo‘lgan yuqori kuchlanishni 100 V gacha kamaytirib berar ekan.
10.7 – rasm. Kuchlanish transformatorining ulanish sxemasi.
Kuchlanish transformatorida tok qiymati juda kichkina bo‘lgani uchun uning chulg‘amlari
qarshiligida kuchlanish pasayishini e’tiborga olmasa ham bo‘ladi. Bunda:
Ů
1
-
Ė
1
va
Ů
2
=
Ė
2
bo‘ladi.
Kuchlanish transformatorining transformatsiya koeffitsienti quyidagicha aniqlanadi:
.
2
1
2
1
2
1
U
U
Е
Е
К
к
(10.5)
Transformatsiya koeffitsienti transformatorning pasportida ko‘rsatiladi. Ikkilamchi chulg‘amiga 100
V li voltmetr ulanadi. U holda birlamchi (yuqori) kuchlanish quyidagicha aniqlanishi mumkin:
Ů
1
=
K
k
∙
Ů
2
. (10.6)
Kuchlanish transformatori ishlaganda uning chulg‘amlaridan kichkina tok o‘tib turadi. Bu sharoitda
Ů
1
≠
Ė
1
va
U
2
≠
E
2
bo‘ladi. Bunday o‘lchashda xatolikka yo‘l qo‘yiladi. O‘lchashdagi nisbiy xatolik quyidagicha
aniqlanadi:
%
100
1
1
2
U
U
К
U
f
к
н
(10.7)
Kuchlanish transformatorlari ikkilamchi chulg‘amining nominal quvvati 20 . . . 100 VA gacha boradi.
Kuchlanish transformatorining yuqori va past kuchlanish chulg‘amlari umumiy o‘zakda joylashadi.
Chulg‘amlar izolyatsiyasi buzilsa ikkilamchi chulg‘amda yuqori kuchlanish hosil bo‘lishi mumkin, bu
134
xodimlar uchun juda xavflidir. Shuning uchun ikkilamchi chulg‘am qismalaridan biri va transformatorning
magnit o‘tkazgichi yerga ulab qo‘yilishi kerak. Odatda, 6 kV gacha kuchlanishli transformatorlar quruq
transformatorlar
hisoblanadi, ya’ni ular havo bilan sovitiladi. Undan ortiq kuchlanishda moy bilan
sovitiladigan kuchlanish transformatorlari qo‘llaniladi. Kuchlanish transformatorlari ham bir va uch fazali
bo‘ladi. Uch fazali transformatorning chulg‘amlari yulduz usulida ulanadi. NOM–b, NOM–10, NTM–10 va
hokazo rusumli kuchlanish transformatorlari ko‘p ishlatiladi. Kuchlanish
transformatorlari birlamchi
chulg‘amining kuchlanishi 380 V dan 400 kV gacha bo‘lishi mumkin.
