Fakulteti yo’nalishi

3. 2. Aqliy zaif bolalarning intellektual rivojlanishi uchun tuzatish mashqlari.

3. 3. Aqli zaif bolalar uchun didaktik o’yinlar

Xulosa.

Foydalanilgan adabiyotlar.

1929-yilda O’zbekiston Respublikasi markaziy ijroiya qo’mitasi raisi Yo’ldosh Oxunboboyev tashabbusi bilan nuqsonli bolalar uchun Toshkentda alohida maktab ochildi. “Aqliy va jismoniy rivojlanishda kamchiliklari bo’lgan bolalami o’qitish, tarbiyalash va ishga joylashtirish haqida”gi (1975) Qarordan keyin turli nuqsonli bolalarga bo’lgan munosabat birmuncha kuchaydi. Buning natijasida ancha mukammallashtirilgan darsliklar yaratila boshlandi. Biroq, yordamchi maktab, uning maqsadi, vazifalari, bu maktablardagi ta’lim -tarbiya ishlarini tashkil etish, dars, uning tuzilishi, ta’lim tamoyillarining qo’llanilish xususiyatlari, ta’lim usullari, uning o’ziga xos tomonlari, aqli zaif bolalarni tarbiyalash masalalarini va boshqa qator muammolami ochib beruvchi oligofrenopedagogika fanidan o’zbek tilida birorta qo’llanmaning yo’qligi qilinayotgan ishlarimizning yanada samarali bo’lishiga to’sqinlik qilib kelgan. Mustaqillik sharofati bilan yangi darsliklar, o’quv qo’llanmalar o’zbek tilida yaratilishiga va nashr etilishiga keng imkon yaratildi. Jumladan, «Aqli zaif o’quvchilar psixologiyasi», «Ruhiy rivojlanishi sustlashgan bolalar psixologiyasi», A. Soatov, P. M. Po’latova bilan hammualliflikda «Oligofrenopedagogika asoslari» o’quv-metodik qo’llanmalarini yaratdi.

Aqli zaiflik. Aqli zaif deganda bosh miyaning organik jihatdan jarohatlanishi natijasida psixik, birinchi navbatda intellektual rivojlanishning turg‘un pasayishi tushuniladi. Aqli zaif bolalar umum ta’lim maktablari dasturini о’zlashtirishga qodir bo’lmaydilar. Og’ir darajadagi aqli zaif bolalar maktabda bilim va ko’nikmalarni o’zlashtirib ololmaydilar. Aqliy zaiflik - bu butun ruhiyatning, umuman shaxsning markaziy asab tizimiga barqaror organik shikastlanishi natijasida sifatli o’zgarish. Bu nafaqat rivojlanish, balki hissiyotlar, irodalar, xatti-harakatlar, jismoniy rivojlanishda ham azoblanadigan rivojlanishning atipiyasi. Aqli zaif bolalar bilim qiziqishlarining rivojlanmaganligi bilan ajralib turadi, bu ularning bilimga bo’lgan ehtiyojni his qiladigan oddiy rivojlanayotgan tengdoshlaridan kam ekanligidir. Ular sekinroq sur'atlarga ega va idrokni kam farqlashadi. Aqli zaif bolalarni o’qitishda bu xususiyatlar tan olishning sust sur'atlarida namoyon bo’ladi, shuningdek, o’quvchilar ko’pincha ovozli harflar, so’zlar o’xshash harflar, raqamlar, ob'ektlarni chalkashtirib yuborishadi. Idrok hajmining torayishi ham qayd etilgan. Ushbu toifadagi bolalar umumiy tushunish uchun muhim bo’lgan materialni ko’rmasdan yoki eshitmasdan tomosha qilinayotgan ob'ektning alohida qismlarini eshitishadi. Ta'kidlashning barcha kamchiliklari ushbu jarayonning yetarli emasligi fonida yuzaga keladi. Ularning idrokini boshqarish kerak. Aqli zaif bolalardagi barcha aqliy operatsiyalar yetarli darajada shakllanmagan va o’ziga xos xususiyatlarga ega. Obektlarni sintez qilish va tahlil qilish qiyin. Ularning alohida qismlarini ob'ektlarga (matnda) ajratib, bolalar ular o’rtasida aloqa o’rnatmaydilar. Obekt va hodisalardagi asosiy narsani ajratib bo’lmaydigan qilib, talabalar qiyosiy tahlil qilish va sintez qilish, muhim bo’lmagan xususiyatlarga asoslanib taqqoslash qiyinlashadi. Aqli zaif odamni fikrlashning o’ziga xos xususiyati tanqidiylik, ularning xatolarini sezmaslik, fikr jarayonlarining faolligi pasayishi, fikrlashning tartibga soluvchi rolining sustligi.