Fanning maqsadi, mohiyati va uning o`quv jarayonida tutgan o`rni

Fanni o`qitishdagi yangi texnologiyalar

Fan bo`yicha hisoblash mashqlari talabalarga amaliyotda uchraydigan injenerlik masalalarini hal etish yangiliklari,detal o`lchamlarini,yuza g`adir budirligi,hisoblash va asosiy adabiyotlardan samarali foydalanishga ko`nikma hosil qilishdan iborat.Mashqlar fanning asosiy qismini egallagan mavzular bo`yicha guruhlarga o`tkaziladi.

Amaliy mashg`ulotlarda guruhda bitta umumiy masala ishlanadi,lekin har qaysi talaba o`qituvchi maslahatida o`zi alohida echadi.Har qaysi ikki soatlik mashg`ulotda bir qancha shunday masalalar ishlab ko`rsatiladi.

Amaliy mashg`ulotlar mavzusi

Т/r	Mavzuning nomlanishi	Hajmi soatda	Eslatma
1.	Parchin mixli birikmalarni hisoblash.	2
2.	Payvand birikmalarni hisoblash.	4
3.	Rezbali birikmalarni hisoblash.	4
4.	Tasmali uzatmani hisoblash	4
5.	Zanjirli uzatmani hisoblash.	4
Jami: 18 soat

Tajriba ishlari

“Mashina detallari” fanidan tajriba ishlarini mavjud namunaviy vositalar va asboblarda olib borilishi talablarda mashina detallarining konstruksiyasi va ularga texnik xizmat ko`rsatish, hamda detallarning o`lchash aniqligi va unumdorligiga ta`sir etuvchi faktorlarni, uning muhim harakteristikalarini aniqlashga yordam beradi.

Shunday qilib “Mashina detallari” fanidan tajriba ishlarida talabalar fanning amaliy qismi bilan tanishib qolmasdan, balki ilmiy izlanishlarning bir qancha yangiliklari bilan tanishib qolmasdan, balki ilmiy izlanishlarning bir qancha yangiliklarini ham o`zlashtiradi..

Tajriba ishlari bo`lg`usi baklavrlarida ilmiy gipoteza bilan tajribaning uzviy bog`liqligini to`g`ri tushunish, uning nazariy bilimlarini mustahkamlash va uning amaliy faoliyatiga yahxhi tayyorgarlik ko`rishga imkon yaratadi.

O`quv maqsadlarida mostashtirilgan tajriba jihozlarni oily o`quv yurti bilanishlab-chiqarish orasidagi ko`prik vazifasini o`taydi.

Texnika havfsizligi qoidalariga qat`iy rioya qilgan holda mavjud vositalar va asboblarga ishlash talabalarga zavoddagi uskunalarda ishonchli muomalada bo`lish hislatlarini tarbiyalash imkonini beradi.

Fan mohiyati va mazmunini mavzular bo`yicha tegishli sxema, grafik, chizmalar hamda Internetdan olingan zaruriy ma`lumotlar va yangiliklar zamonaviy axborot texnologiyalari orqali talabalarga etkaziladi. Bunda zamonaviy pedagogik texnologiyalarning “Tarmoq texnologiyasi” usulidan foydalaniladi. Fan bo`yicha olib borilayotgan 2, 3, 4, 5, 6, 9, 10 ma`ruza darslari mobaynida talabalarni faolligini ta`minlab, erkin fikr yuritish va ochiq o`ylash (interfaolligini oshirish) uchun zamonaviy axborot texnologiyalaridan tashqari, zamonaviy pedagogik texnologiyalarning “Aqliy hujum” va “Klastr” usullari qo`llaniladi. Amaliy va laboratoriya mashg’ulotlarida “Interfaol” usullardan foydalaniladi.

2.4. Kurs loyihasi

Kurs loyiha tarkibi ko`chirib olish imkoniyatini tugdiradigan butun konstruksiyalarni emas,balki konstruksiya bo`laklari yoki elementlaridan iborat bo`lishi kerak.

Tipik topshiriqlarga konveyyer yuritmalari (baraban yoki yulduzchani vallar tayanchlari bilan), mexanikaviy chivirlar, dastgoh yuritmalari, tezlik qutisiga yoki variatorlarga ega bo`lgan alohida uzellar, yuk tashish mashinalarining yuritmalari, sinash mashinalari, robotlar va boshqa ob`ektlarni misol qilish mumkin.

Topshiriqning aniq turlari, hajmi va mazmuni kafedra tomonidan belgilanadi.Topshiriq turlari oliygoh va talabalarning mutaxassisliklariga mos bo`loshi lozim. Shu maqsadda kafedralar tegishli ishlab chiqarish tashkilotlari bilan bog`lanishlari tavsiya etiladi.

Loyihalanayotgan ob`ektlarda iloji boricha kursning nazariy qiami materiallarini to`liq tadbiq qilinishi hamda talabaning tajriba va amaliy mashg`ulotlarda olgan bilimlari o`z o`nini topgan bo`lixhi lozim. Topshiriqlarda muhim va keng tarqalgan tipdagi detallar qo`llangan bo`lishi kerak: ilashish prinsipidagi uzatmalar (tishli va chervyakli) ishqalanish prinsipidagi uzatmalar (tasmali va friksionli) dumalash podshipniklari bo`lgan uzellar, muftalar va korpusli detallar va h.k.

Kurs loyihani bajarish borasida talabalar ob`ektini loyihalash,texnologik va iqtisodiy masalalarni hal qilish bir butun muammo ekanini tushunib etishlari lozim.

Kurs loyihani hajmi bakalavrlar uchun 4-5 varaq (24 format), boshqa mutaxassisliklar uchun 3-4 varaq chizmadan hisoblash tushuntirish qismi esa mexanika sohasidagi mutaxassisliklar uchun 25-30 betdan iborat bo`lishi lozim.

1. 
   lentali konveyyer yuritmani loyihalash.
   
2. 
   Zanjirli konveyyer yuritmani loyihalash.
   
3. 
   Vertical valli yuritma mexanizmini loyihalash.
   
4. 
   Osma konveyyer yuritma mexanizmi loyihalash.
   

1. Kirish.

2. Umumiy qism.

2.1.Detalning xizmat vazifasi.

2.2.Detal tuzilishining texnologikligi va uni miqdoriy ko`rsatkichlari.

2.3.Ishlab chiqarish turini aniqlash.

3. Texnologik qism.

3.1.Zagotovka turini tanlash va uni olish usulini aniqlash.

3.2.Detal yuzalariga mexanik ishlov berish rejasini tuzish. Texnologik bazalarni tanlash.

3.3.Uchta turli ko`rinishdagi yuzalarga quyim miqdorini hisoblash (bitta yuzaga analitik va ikkita yuzaga jadvallar yordamida).

3.4. Kesish maromlarini hisoblash (bitta texnologik o`tishga analitik usulda qolgan texnologik o`tishlarga jadvallar yordamida).

3.5.Operatsiyalarni texnik me`yorlash

3.6.Texnologik jarayon marshrut kartalarini va 4 ta operatsiya uchun operatsiyalar hamda eskizlar kartasini to`ldirish.

4. Konstruktorlik qism.

4.1.Dastgoh moslamasini ishlash tamoyilini keltirish. Moslamada detalni qisish kuchini hisoblash.

4.2.Dastgoh moslamasini aniqligini hisoblash.

5. Kurs loyihasining grafik qismi.

5.1.Texnologik sozlashlar eskizi – 1 varaq (A1-format).

5.2.Dastgoh moslamasining yig’ma chizmasi – 1 varaq (A1-format).

Kurs loyihasi bajarilgandan so`ng student, loyiha rahbari tomonidan imzolanib kafedra tomonidan tashkil etilgan komissiya oldida himoya qilinadi.

Himoyadan so`ng loyiha kafedra arxiviga topshiriladi.

O`qitishning texnik vositalari

№	Vosita nomi	Turi	Soni	Mashg’ulot turi	Ishlatish vaqti
	Diaprektor	LETI-60	1	Ma`ruzalar va mustaqil ta`lim	10-15 minut
	Videoprektor		2	Ma`ruzalar va mustaqil ta`lim	10-15 minut
	Komp’yuter	P-IV	1	Ma`ruzalar, amaliy va laboratoriya mashg’ulotlari	Har bir talabaga 0,5 soat

Mustaqil ish

“Mashina detallri” fanidan talabalarning mustaqil ishlari quyidagilarni qamrab olgan:

а) Ma`ruza matnlarini qayta ishlash (o`ganish);

б) Tajriba ishlariga tayyorlanish;

в) U berilgan masalalarni echish;

O`quv jarayonida olingan bilimlarni darsliklar olingan bilimlarni darsliklar,o`quv qullanmalari va qushimcha adabiyotlar yordamida mustahkamlashdan iborat.

1. 
   И.Сулаймонов. «Машина деталлари». Укитувчи,Тошкент:1981-306 б.
   
2. 
   Ш.А.Шообидов «Машина деталлар». Тошкент 2000-87 б.
   
3. 
   Ш.А.Шообидов, С.У.Мусаев. «Юритмалар». Тасмали ва занжирли узатмаларни лойихалаш. Тошкент 2000-82 б.
   
4. 
   Ш.А.Шообидов, С.У. Мусаев. «Тишли ва червякли узатмаларни лойхалаш». Тошкент 2005.-80 б.
   
5. 
   М.Н.Иванова «Детали машины» Москва «Высшая школа» 1984.-334с.
   
6. 
   Г.Б.Иосилевич «Детали машины» М.Машиностроения 1988.-560с.
   
7. 
   А.В. Кузьмин Ф.Л. Марон. Справочник по расчетам механизмов подьемно - транспортных машин. Минск «Вышэйщая школа» 1983.-350с.
   
8. 
   М.Н.Ерохин и др. «Детали машин и основы конструирования», М.Колос 2005г.
   
9. 
   П.Ф.Дунаев, О.П.Леликов «Детали машин» М.Высшая школа 1984г.
   
10. 
    С.А. Чернавский и др. Курсовое проектирования деталей машин Москва «Машиностроение» 1987 – 414 с.
    

1. 
   Ш.А.Шообидов., А.А. Усмонов, Д.Т. Атаметов «Ажраладиган ва ажралмайдиган бирикмаларни хисоблаш» Тошкент 1993 – 67 б.
   
2. 
   С.У. Мусаев, И.Сулаймонов, С.К. Косимхужаев «Машина деталларини лойхалаш» Тошкент 1992 – 75 б.
   
3. 
   Б.Н. Давидбоев «Кутариш-ташиш машиналари» Тошкент «Укитувчи» 1983-306 б.
   
4. 
   С.А. Чернавский и др. «Проектирование механических передач» Москва машиностроение 1984г.
   

6. www. nsmi. uz

7. www. stankoinforim. ru

1 – ОRАLIQ NAZORAT ISHI

VARIANT № 1

1. Detalning konsnruksiyasiga nisbatan quyiladigan asosiy talablar.

2. Uchma –uch birikmalar.

3. Shlisli birikmalar.

VARIANT № 2

1. Mashinasozlikda ishlatiladigan asosiy materiallar va ularni tanlash.

2. Ustma- ust birikmalar.

3. Parchin mix uchun ishlatiladigan materiallar va ruxsat etilgan kuchlanishlar.

VARIANT № 3

1. Birikmalar. Parchin mixli birikmalar.

2. Rezba xaqida umumiy ma`lumot.

3. Kontaklab payvandlash.

VARIANT № 4

1. Detallarning ishlash layoqati va uni taminlash.

2. Shponkali birikmalar.

3. Payvand birikmalar.

2 – ОRАLIQ NAZORAT ISHI

VARIANT № 1

1. Uzatmalar haqida umumiy tushunchalar.

2. Tasmali uzatmalarning kinematikasi.

3. Ponasimon va tishli tasmali uzatmalar.

VARIANT № 2

1. Friksion uzatmalarning kinematikasi va ulardagi kuchlar.

2. Tasmali uzatmalar haqida umumiy ma’lumot.

3. Tishli uzatmaning geometriyasi va kinematikasi.

VARIANT № 3

1. Variatorlar.

2. Tasmali uzatmaning geometriyasi.

3. Tishli uzatmalar haqida umumiy ma’lumot.

VARIANT № 4

1. Friksion uzatmalar.

2. Yassi tasmali uzatmalar.

3. Tishli g`ildiraklar tayyorlashda ishlatiladigan materiallar.

20102011 o`quv yilida “Mashina detallari” fanidan reyting JADVALI

Kuzgi

1. 
   Savollarga javob to`g`ri batafsil yoritilgan, adabiyotlar tahlili va masalaga bog`liqligi hamda darajasi aniq yozilgan va bayon qilingan bo`lsa.
   
2. 
   Javoblarni yozganda fikrni ifodalash mantiqiy izchil bo`lib, xulosalar aniq isbotlangan bo`lsa.
   
3. 
   Javoblar aniq, tushunarli, ilmiy-amaliy yo`nalishda yoritilgan, qo`pol bo`lmagan xato bo`lib, mazmuni ifodalashga halaqit bermasa yoki xatolar talaba tomonidan to`g`ri topilib yozilgan bo`lsa.
   

1. 
   Savollarga javob to`liq o`quv dastur asosida, fikrlar erkin, mustaqil bayon qilinsa, mulohazalarni izchil bayon qilish va isbotlab berish ko`rinib turgan bo`lsa.
   
2. 
   Javoblar izchil tahlil va sintez asosida yozilgan bo`lib qo`pol xatolarga yo`l qo`yilgan bo`lsa-yu va ular o`qituvchi bilan birgalikda to`g`irlangan bo`lsa.
   

1. 
   Savollarga to`liq emas lekin o`quv dastur asosida yozilgan bo`lsa.
   
2. 
   Savolga javob yozishga ba’zi bir noaniqlliklarga yo`l qo`yilgan bo`lib, fikrni bayon qilish buzilgan bo`lsa-yu o`qituvchi yordamida to`g`irlab yozilgan bo`lsa.
   
3. 
   Topshiriqda ko`rsatilgan savollardan biri chala yoki umuman yechimini topmay, mazmun to`la ochilmay qolgan bo`lsa.
   

1. 
   Savollardagi javoblar to`liq sistemaga keltirilmagan bo`lib mantiqiy bog`liqlik joyi bo`lmasa.
   
2. 
   Topshiriqdagi savollarga to`g`ri javob yoza olmaganda va berilgan savollarning ma’nosini to`g`ri tushunmagan bo`lsa.
   
3. 
   Nazariy olgan bilimlarini amaliy faoliyatida qo`llab bilmaganda.
   

JАDVАLI