|
Nəqliyyat adenozin trifosfatazlar (ATPase)
|
| bet | 4/5 | | Sana | 02.12.2023 | | Hajmi | 3,29 Mb. | | #109681 |
Bog'liq Mühazirə 6Nəqliyyat adenozin trifosfatazlar (ATPase)
Hüceyrədə ən mühüm rolu translokasiya prosesi üçün ATP hidrolizinin enerjisindən istifadə edən, adenozin trifosfatazları və ya ion nasosları adı altında birləşən kationların elektrokimyəvi potensialının qradientinə qarşı aktiv (yəni enerjidən asılı) daşınmasının membran sistemləri oynayır. Bütün məlum nəqliyyat ATPazları in vitro həm ATP hidrolizi ilə əlaqəli ionların aktiv daşınmasını, həm də əks reaksiyanı - enerji hesabına ATP sintezini kataliz etməyə qadirdir.
Hazırda məlumdur ki, bir çox fərqli növ ionları və ya molekulları bu membranlar boyunca hərəkət etdirmək məqsədi ilə bioloji membranlarda fəaliyyət göstərən dörd fərqli ATPaz növü var. Bu ionların və ya molekulların bəziləri hüceyrələrə, bəziləri hüceyrələrdən, bəziləri isə hüceyrə daxilindəki orqanellələrə və ya xaricə daşınır. Bu ATPazlar bakteriyadan eukaryot hüceyrələrə qədər bioloji aləmi əhatə edir və ən sadə və ümumi şəkildə "nəqliyyat ATPazları" kimi tanınır. Nəqliyyat ATPazlarının dörd əsas sinfi, P, V, F və ABC növləri hazırda məlumdur. Bu zülallardakı mutasiyalar bir çox müxtəlif növ bioloji/fizioloji proseslərdə iştirak etməklə yanaşı, çoxlu sayda xəstəliklərə də səbəb olur.
Canlı hüceyrələrin funksional fəallığı onların ətraf mühitlə daimi ion mübadiləsi şəraitində baş verir. Bu mübadilə hüceyrə membranları tərəfindən həyata keçirilir. İonların membranda daşınması sərbəst enerjinin azalması ilə müşayiət olunduqda bu cür daşınma passiv, parsial sərbəst enerjinin artması ilə müşayiət olunduqda isə aktiv daşınma adlanır. Aktiv daşınma zamanı membranda əks istiqamətdə daşınan yüklər miqdarca fərqli olduğundan, bu proses membranda əlavə potensiallar fərqinin generasiyasına gətirir. İonların membranda diffuziya potensialından əlavə potensiallar fərqinin generasiyası ilə nəticələnən aktiv daşınması elektrogen daşınma adlanır. İonların elektrogen daşınması bioloji membralarda ion nasoslarınınfəaliyyətinin nəticəsidir. İndiyə qədər aşkarlanmış ion nasosları əsasən Na+ -K+ - nasos, Ca2+ -nasos, H+ -nasoslarıdır. İon nasosu dedikdə biomembranlarda mövcud olan, ATP-in hidrolizi enerjisi hesabına ionların elektrokimyəvi potensial qradiyentinin əksinə daşınmasını təmin edən zülalların kompleksi başa düşülür. Bu zülallar kompleksi yalnız lipid əhatəsi mövcud olduqda funksional fəal halda olurlar.
ATPasa və ATP arasındakı fərq nədir?
ATPaza, ATP-nin ADP və sərbəst fosfat ionuna parçalanmasını kataliz edən fermentlər sinfinə aiddir.
Bunun əksinə olaraq, ATP sintaza enerji saxlama molekulunu, ATP sintez edən fermentə aiddir.
|
| |
