Fərdi bioloji membran sistemlərinin xarakteristikası. Bənövşəyi membran və bakteriorodopsin. Görmə rodopsini. Sitoxrom c oksidaza. Nəqliyyat adenozin trifosfatazlar (atpaza)

Download 3,29 Mb.
bet	3/5
Sana	02.12.2023
Hajmi	3,29 Mb.
	#109681

1 2 3 4 5

Bog'liq
Mühazirə 6

Sitoxrom c oksidaza

Sitoxrom c oksidaza bütün aerob orqanizmlərdə tənəffüs zəncirinin son komponentidir. Bu fermenti 1926-cı ildə alman alimi O.Varburq kəşf etmiş və onun tərəfindən “tənəffüs fermenti” adlandırılmışdır.
(Otto Heinrich Warburg, fizik Emil Warburqun oğlu, alman fizioloqu, tibb həkimi və Nobel mükafatı laureatı idi. O, Birinci Dünya Müharibəsi zamanı elit Uhlanda zabit kimi xidmət edib və şücaətinə görə Dəmir Xaç ordeni ilə təltif edilib. O, 1931-ci ildə Fiziologiya və Tibb üzrə Nobel Mükafatının yeganə laureatı olub)
Sitoxrom oksidaza aerob orqanizmlərin həyatında əsas rol oynayır; Onların istehlak etdikləri oksigenin 90%-i bu ferment üçün substrat kimi istifadə olunur. Eukaryotik orqanizmlərdə mitoxondriyanın daxili membranında yerləşən sitokrom oksidaza elektronları bir elektron donor olan ferrositokrom c-dən dörd elektron qəbuledici, molekulyar oksigenə ötürür.
Beləliklə, oksigen suya çevrilir və sitoxrom c oksidləşir:
О2 + 4cyt c(Fe2+) + 4H+ 2Н2О + 4cyt c(Fe3+)
Bu proses zamanı azalma tam başa çatana qədər heç bir ara məhsulun əmələ gəlməsi aşkar edilməmişdir. Bir ferment molekulu saniyədə 400-ə qədər ferrositoxrom C molekulunun oksidləşməsini kataliz edə bilir.
Sitoxrom oksidaza 2 hem və 2 mis ionundan ibarət çoxaltlı inteqral membran zülalıdır. Sitoxrom oksidaza monomeri ən kiçik funksional vahidi olmasına baxmayaraq, membranda ferment əsasən dimerlər şəklində mövcuddur. Hemlər kimyəvi cəhətdən eynidir, lakin fərqli funksional və spektroskopik xüsusiyyətlərini təyin edən fərqli bir protein mühitindədir.
Sitoxrom C oksidasza hüceyrə membranının lipid ikiqat qatını keçə bilən bir fermentativ zülal kompleksidir. Hemosolubildir və əsasən prokaryotik orqanizmlərdə (bakteriyalarda) və ökaryotlarda (birhüceyrəli və çoxhüceyrəli) olan mitoxondrininın daxili zarı ilə əlaqələndirilir.
Kompleks IV olaraq da adlandırılan bu ferment, orqanizmin aerob metabolik funksiyalarında vacibdir, çünki hüceyrənin şəkər yandırdığı və adenozin trifosfat və ya ATP yığmaq üçün ayrılan enerjinin bir hissəsini tutduğu elektron nəqliyyat zəncirində vacibdir.
Sitoxrom oksidaza, oksigenin bağlanması və reduksiyası; elektronların və protonların daşınması daxil olmaqla, proseslərin daha mürəkkəb birləşməsini həyata keçirmək üçün nəqliyyat və ya redoks funksiyalarını yerinə yetirən bir neçə metalloproteinin xüsusiyyətlərini birləşdirir. Sitoxrom c-nin əsas funksiyası mitoxondrial tənəffüs zəncirinin III (koenzim Q - Cyt C reduktaza və ya Sitoxrom bc1 kompleksi) və IV (Sitoxrom c oksidaz) kompleksləri arasında elektronların ötürülməsidir. Bundan əlavə, sitoxrom c mitoxondridən sitoplazmaya çıxdıqda apoptozu (proqramlaşdırılmış hüceyrə ölümü) induksiya edir, apoptozun siqnal yolunu gücləndirməyə xidmət edir, həmçinin bir sıra qeyri-apoptotik funksiyalara malikdir.

Download 3,29 Mb.

1 2 3 4 5

Download 3,29 Mb.