«Fizika – matematika» fakul’teti «Fizika» kafedrasi

1. 
   Manbani kollimator oldida siljitib tirqishga parallel bo’lib, yoritilishi ta’minlanadi.
   
2. 
   Difraksion panjaraning shtrixlari kollimator tirqishga parallel bo’lib, uning tekisligi kollimator o’qiga perpendikulyar bo’lishi kerak.
   
3. 
   Kollimator va ko’rish trubalarini bir to’g’ri chiziq bo’ylab yo’naltirib, kollimator tirqishining keskin tasviri kuzatiladi.Bu difraksion manzaraning 0-maksimumi hisoblanadi.
   
4. 
   Okulyarning fokal tekisligidagi vertikal qora chiziqni tirqish tasvirning o’rtasiga sozlandi. Nonius yordamida limbning _ ko’rsatishi yozib olinadi.
   
5. 
   Ko’rsatish trubasini o’ngga (yoki chapga) burish yo’li bilan vertikal chiziqning to’lqin uzunligini aniqlanishi kerak bo’lgan tanlangan rangdagi birinchi difraksion maksimum tasvirining o’rtasiga to’g’rilash kerak.
   
6. 
   Nonius yordamida limbning ko’rsatishi _ yozib olinadi va difraksiya burchagi _ topiladi.
   
7. 
   Ko’rish trubasi biron tomonga, masalan chap tomonga simob nurlanishining birinchi spektridagi yashil chizig’i (λ=5461 _) ko’ringuncha buriladi.
   
8. 
   Ko’rish trubasini yana shu tomonga burib, ikkinchi tartibli spektrdagi shu chiziqning difraksiya burchagi topiladi.
   
9. 
   Trubani o’ng tomonga burib, dastlabki maksimumlarning vaziyatlari aniqlanadi va ularga mos bo’lgan burchaklar yozib boriladi.
   
10. 
    Kuzatishlardan m ning mos qiymatlari uchun topilgan _burchakning qiymatini (1) formulaga qo’yib, shu difraksion panjaraning doimiysi aniqlanadi.
    
11. 
    Xuddi shu usul bilan simobning ikkita sariq chizig’i uchun _va_ burchaklar topiladi va jadvaldan bu chiziqlarning to’lqin uzunliklari olinib, (4) ifodadan foydalanib, panjaraning burchak dispersiyasi aniqlanadi.
    

1. 
   Kollimator va ko’rish trubalarini bir to’g’ri chiziq bo’ylab yo’naltirib, kollimator tirqishining keskin tasviri kuzatiladi. Bu difraksion manzaraning 0-maksimumi hisoblanadi.
   
2. 
   Okulyarning fokal tekisligidagi vertikal qora chiziqni tirqish tasvirining o’rtasiga sozlanadi. Nonius yordamida limbning _ ko’rsatgichi yozib olinadi.
   
3. 
   Ko’rish trubasini chapga (yoki o’ngga) burish yo’li bilan vertikal chiziqni to’lqin uzunligi aniqlanishi kerak bo’lgan tanlangan rangdagi birinchi difraksion maksimum tasvirining o’rtasiga to’g’rilash kerak.
   
4. 
   Nonius yordamida limbning ko’rsatishi _ yozib olinadi va difraksiya burchagi _ topiladi.
   
5. 
   Panjaraning kollimator o’qiga perpendikulyarligidan kelib chiquvchi xatolikni bartaraf qilish uchun okulyar chizig’ini chap va o’ng tomondagi maksimumlarga to’g’rilab, vaziyatlar ayirmasining yarmi olinadi:
   

bu yerda: _- chap tomon maksimumining vaziyati, _-o’ng tomon maksimumining vaziyati.

6. 
   O’lchashlar birinchi, ikkinchi va uchinchi tartibdagi spektrning hamma ravshan chiziqlari uchun o’tkaziladi.
   
7. 
   (1) formuladan har bir tartib uchun λ hisoblanib, uning o’rtacha qiymati topiladi.
   
8. 
   Berilgan qurilmada ishlatiladigan difraksion panjaraning doimiysi uning o’zida yozilgan bo’ladi.’
   
9. 
   O’lchangan va aniqlangan kattaliklar quyidagi jadvalga yozilgan bo’ladi[5].