• Eksperimental masalalar
  • -masala: Nega tovuq to‘g‘ri yuradi-yu o‘rdak lapanglab yuradi?  Javobi




    Download 246,24 Kb.
    Pdf ko'rish
    bet3/6
    Sana22.02.2024
    Hajmi246,24 Kb.
    #160819
    1   2   3   4   5   6
    Bog'liq
    fizika darslarini tashkil etishning dolzarb masalalari

    2-masala: Nega tovuq to‘g‘ri yuradi-yu o‘rdak lapanglab yuradi? 
    Javobi: Gap shundaki, tovuqning oyoqlari uning massa markaziga juda 
    yaqin joylashgan, shuning uchun tovuq muvozanatni yo‘qotmay to‘g‘ri yuradi. 
    O‘rdakning oyoqlari esa uning massa markazidan sal orqaroqda joylashgan, 
    shuning uchun o‘rdak yurganda muvozanatni yo‘qotmaslik uchun chapga o‘nga 
    lapanglab yuradi. 
    Eksperimental masalalar 
    Nazariyani amaliyot bilan bog‘lashning eng samarali usullaridan biri 
    eksperimental masalalar yechishdir. Eksperimental masalalarning xarakterli 
    xususiyati shundaki, ularni yechishda laboratoriya yoki demonstratsion 
    eksperimentlardan foydalaniladi. Eksperimental masalalarni yechish jarayonida 
    o‘quvchilarning faolligi va mustaqilligi oshadi. Chunki ular masala yechish uchun 
    kerakli ma’lumotlarni darslikdan, masalalar to‘plamidan tayyor holda olmasdan, 
    balki o‘zlari bajaradigan fizik o‘lchashlardan oladilar. Eksperimental 
    masalalarning yana bir afzalligi shundaki, bu masalalarni yetarlicha fikrlamasdan 
    turib yechib bo‘lmaydi. Ya’ni tajribada sodir bo‘ladigan hodisalarni o‘quvchilar 
    keng muhokama qilib olishlari kerak. Chunki eksperimental masalalarda, 
    laboratoriya 
    ishlaridagidek 
    nazariya 
    berilmaydi, 
    ishni 
    bajarish 
    tartibi 
    ko‘rsatilmaydi. Kerakli asbob-uskunalar, materiallar berilib, topilishi kerak bo‘lgan 
    ma’lumot so‘ralishi bilan kifoyalanadi. Yuqorida aytganimizdek o‘quvchilar qator 
    fikr va mulohazalardan, eksperimentda qanday fizik hodisa yotganini, qanday fizik 
    qonun ifodalanayotganligini bilib oladilar. Va nihoyat, eksperimental masalada 
    topilishi kerak bo‘lgan fizik kattalik uchun oxirgi ifodani keltirib chiqaradilar. 
    Oxirgi ifodani tahlil qilib, masalani yechish uchun kerakli kattaliklarni bevosita 
    o‘lchash yo‘li bilan oladilar. 
    Aytilganlarni quyidagi sodda eksperimental masalada ko‘raylik: 
    Masala: Yelkalari teng bo‘lgan richagning ikki uchiga massalari teng, lekin 
    hajmlari turlicha bo‘lgan jismlar osilgan. Agar jismlarni suvga tushirilsa, 
    muvozanat saqlanadimi? 
    Javobi: Suxbat vaqtida jismlarni suvga botirilganda ularga itarib 
    chiqaruvchi kuch ta’sir qilishi aniqlab olinadi. Bu kuchning kattaligi jismning 


    hajmiga va suyuqlikning zichligiga proporsional bo‘ladi. Hajmi kichikroq jismga 
    kamroq itarib chiqaruvchi kuch ta’sir qiladi. 
    Shuning uchun suvda kichikroq hajmdagi 
    jism richag uchini ko‘proq tortadi. Javobni 
    tajribada tekshirib ko‘riladi. 
    Umuman 
    olganda, 
    eksperimental 
    masalalarni 
    yechishga 
    o‘quvchilarning 
    qiziqishlari katta bo‘ladi. O‘qituvchi fizika 
    kabineti 
    sharoitidan 
    kelib 
    chiqib, 
    o‘quvchilar bilan birgalikda eksperimental 
    masalalarni yechishi maqsadga muvofiqdir. Yechish metodlari batafsil yoritilgan 
    eksperimental masalalarni adabiyotdan olish mumkin. O‘qituvchilar ba’zi 
    laboratoriya ishlarini va masalalar to‘plamlaridagi masalalarni eksperimental 
    masala qilib berishlari, yoki ijodkor o‘qituvchilar o‘zlari eksperimental masalalar 
    tuzib, o‘quvchilarga yechish uchun tavsiya qilishlari mumkin. 

    Download 246,24 Kb.
    1   2   3   4   5   6




    Download 246,24 Kb.
    Pdf ko'rish

    Bosh sahifa
    Aloqalar

        Bosh sahifa



    -masala: Nega tovuq to‘g‘ri yuradi-yu o‘rdak lapanglab yuradi?  Javobi

    Download 246,24 Kb.
    Pdf ko'rish