|
IQTISODIY SIYOSAT ASOSLARI VA TARKIBI
|
| bet | 2/3 | | Sana | 10.02.2024 | | Hajmi | 28,37 Kb. | | #154124 |
Bog'liq Formal va nofarmal institutlar hamda iqtisodiy siyosat sohasidagi yechimlarIQTISODIY SIYOSAT ASOSLARI VA TARKIBI
Iqtisodiy siyosat deganda iqtisodga ta'sir o'tkazish yoki nazorat qilish uchun mo'ljallangan harakatlar yo'nalishi tushuniladi. Qoida tariqasida, u davlat hukumati tomonidan amalga oshiriladi. Uning amalga oshirilishini Iqtisodiy siyosat boshqarmasi nazorat qilishi mumkin
U davlat xarajatlari va soliqqa tortish, daromadlarni qayta taqsimlash va pul taklifiga oid qarorlarni o'z ichiga oladi. Uning samaradorligini ijobiy va me'yoriy iqtisod deb ataladigan ikki usuldan biri bilan o'lchash mumkin.
Iqtisodiy o'sish barcha iste'molchilar va ishlab chiqaruvchilarning daromadlari darajasi (inflyatsiya hisobga olingandan keyin) vaqt o'tishi bilan oshishi kerakligini anglatadi.
To'liq kunlik bandlik, uning maqsadi - ishlashni xohlovchi jamiyatning har bir a'zosi ish topishi mumkin.
Narxlarning barqarorligi: bir tomondan inflyatsiya deb ataladigan narxlarning umumiy darajasining oshishini, ikkinchi tomondan deflyatsiya deb ataladigan uning pasayishini oldini olishga qaratilgan.
Moliyaviy rivojlanish
Bunda iqtisodiy siyosatning ikki turi mavjud. Ekspansioner: yalpi talabni rag'batlantirish uchun mo'ljallangan. Kengaytirilgan soliq imtiyozlarini o'z ichiga oladi; iste'mol va investitsiyalarni qisqartirish orqali davlat xarajatlarini oshirish. Mamlakatning ekspansion iqtisodiy siyosati iste’mol, investisiya va sof eksportni rag‘batlantirishga qaratilgan.
Cheklash: yalpi talabni kamaytirish orqali sekinlashtirish uchun mo'ljallangan. Shu bilan birga, xarajatlarni qisqartirish yoki pul massasini kamaytirish mumkin emas. Ta'minot tomonidagi harakatlar tabiiy ishlab chiqarish darajasini oshirishga qaratilgan, masalan, bozorlarni yaxshilash, investitsiyalar darajasini oshirish yoki texnologik taraqqiyot tezligini oshirish. Bu firmalarga tadqiqot va ishlanmalarga sarmoya kiritish yoki ishtirok etish uchun imtiyozlar berish orqali mehnat bozorini yanada moslashuvchan qiladi.
Turlarning tasnifi
Fiskal: Bu turdagi iqtisodiy siyosat iqtisodiyotni inflyatsiya va deflyatsion tendentsiyalardan barqarorlashtirish uchun davlat xarajatlari va soliqqa tortishni manipulyatsiya qilishga qaratilgan.
Masalan, agar mamlakat inflyatsiyani boshdan kechirayotgan bo'lsa, soliq organi xarajatlarni qisqartiradi va soliqqa tortishni oshiradi, bu esa muomaladagi pul ortiqcha miqdorini kamaytiradi va yuqori iqtisodiy o'sishga erishish uchun umumiy narx darajasini tiklaydi.
Davlat iqtisodiy sohasining ushbu qismining shakllanishi soliqlar hisobiga sodir bo'ladi. Soliq - jismoniy yoki yuridik shaxsdan davlat tomonidan undiriladigan moliyaviy yig'im. Soliq tizimi odatda quyidagilardan iborat:
Iqtisodiy rivojlanish bo'lishi uchun siyosiy islohotlar o'tkazilishi kerak, inson huquqlari va demokratiya iqtisodiy rivojlanishning ajralmas qismi. O'zbekiston hukumati shunday xulosaga kelgani haqida Senat raisi o'rinbosari Sodiq Safoyev YTTB prezidenti Suma Chakrabarti safari yakuniga doir o'tkazilgan matbuot anjumanida gapirgan.
"Regnum" agentligiga ko'ra, Safoyev jurnalistlarga bank rahbari va O'zbekiston prezidenti o'rtasida kechgan uchrashuvda siyosiy islohotlar masalasi muhokama qilingani, Mirziyoyev siyosiy transformatsiyani mamlakat rivojlanishining asosiy tamoyili sifatida ko'rayotganini aytgan.
Oliy Majlisning xalqaro aloqalar qo'mitasini boshqarib kelayotgan Sodiq Safoyev rasmiylar orasida nisbatan demokratik bayonotlari bilan ajralib turadi, avvalroq u inson huquqlari haqida gapirib, matbuotda tanqidiy chiqishlar yetishmayotganini aytgan edi. Ammo uning bayonotlari mamlakatdagi vaziyatga biror ta'sir ko'rsatgani sezilmaydi.
Chakrabarti O'zbekiston bilan munosabatlarda yangi bosqich boshlanayotgani, rahbariyat bilan muzokara ochiq va samarali o'tganini ta'kidlagan. Muzokaralar natijasida ikki o'rtada hamkorlik to'g'rsida memorandum imzolangan. Tashkilot O'zbekistonda e'lon qilingan rivojlanish strategiyasini qo'llab-quvvatlashini bildirgan.
Mirziyoyevning O'zbekistonni rivojlantirish strategiyasi bir qator islohotlarni nazarda tutadi, asosiy diqqatni iqtisodga qaratgan bu dastur yirik mablag' talab etadi. YTTB bilan muzokaralar hukumat sarmoyalarga jiddiy muhtoj bir paytda o'tmoqda. Yevropa bankining sarmoyaviy imkoniyati yuqori baholanadi, faqat bu imkoniyatning to'liq ishlashi siyosiy islohotlarni taqozo etadi.
O'zbekiston moliya vazirligining sobiq xodimi, Ostonadagi moliya universiteti o'qituvchisi Saparboy Jubayevning aytishicha, Mirziyoyev rejalagan loyihalar yirik sarmoya talab etmoqda:
“Bu bank Toshkentdagi yig'lishida demokratiya yo'q, siyosiy mahbuslar ko'p deb gapiraganida Islom Karimovning g'azabiga uchragan edi, shundan keyin ular bilan aloqamiz uzildi. Hozir Mirziyoyev katta iqtisodiy loyihalar boshlagan, sarmoya kerak. Bunda esa yirik moliyaviy tashkilotlarning o'rni katta, ular mamlakatdagi vaziyatni tekshiradi, qonunlarni, imtiyozlarni o'rganadi va shunga ko'ra investorlar kirib ishlashi mumkin degan xulosa beradi. YTTB ham sarmoyadorlarga ta'sir ko'rsatishi mumkin bo'lgan shu kabi jiddiy banklarda biri”, - deydi u.
Saparboy Jubayev Qozog'iston Osiyo Taraqqiyot Bankiga nisbatan Yevropa bankidan ko'proq kredit olganiga, bankning O'zbekistonda faoliyat boshlashi boshqa xorijiy investorlar uchun muhim ishora bo'lishiga diqqat qaratadi:
“Masalan, Qozog'istonda Yevropa Tiklanish va Taraqqiyot Banki faol ishlaydi, yaqinda Qarag'anda shahridagi issiqlik tizimini ta'mirlash uchun yirik mablag' ajratdi. Ajratganda ham, bir qismi davlat, bir qismini o'zlari, yana boshqa bir xorijlik investorni jalb etgan holda. Bankning aholining turmush darajasini yaxshilashga qaratilgan bunday loyihalari juda ko'p. Bundan tashqari, moliyaviy tizimga, xususiy banklarga ko'mak ko'rsatadi”, - deydi Jubayev.
YTTB O'zbekistonda siyosiy islohotlarni, inson huquqlarini muhokama qilishi ortidan yana bir xalqaro tashkilot - Yevropada Xavsizlik va Hamkorlik Tashkilotining demokartik institutlar va inson huquqlari Byurosi direktori Mixael Georg Link ham Toshkentda kelgan.
U Tashqi ishlar vaziri Abdulaziz Komilov, Inson huquqlari bo'yicha milliy Markaz rahbari Akmal Saidov bilan uchrashgan. Uchrashuvda O'zbekistondagi saylov tizimini takomillashtrish, inson huquqlari masalasida hamkorlikni davom ettirish gaplashilgan.
O'zbekistonda hokimiyat almashishi ortidan yangi prezident Shavkat Mirziyoyev siyosiy boshqaruvda, iqtisodiy tizim, biznes sohasida islohotlar o'tkazishga va'da berdi. Sharhlovchilar Mirziyoyevning siyosiy boshqaruv islohotlari asosan kadrlarni almashtirish bilan cheklanib qolayotgani, mamlakatda Karimov davrida amalda bo'lgan siyosiy tuzum o'zgarishsiz qolayotganini ta'kidlab kelishadi.
Xulosa
Demak, shartnoma muayyan bitimlarni amalga oshirishning institutsional doiralarini o`zida namoyon etadi. Har qanday institut singari, shartnoma nafaqat o`zaro hamkorlikni chegaralaydi, balki uning uchun zamin yaratadi, bu hol ayniqsa bitimlarni tuzish va amalga oshirish lahzalarining vaqt bo`yicha mos kelmasligida yaqqol namoyon bo`ladi. Bunday turdagi bitimlar ular ishtirokchilarining maqsadlariga bog`liq bo`lmagan holatlarning paydo bo`lishi xatari bilan bog`liq. Insonlar xatarni qabul qilish darajasi bo`yicha farq qiladi, bu esa ikki turdagi shartnomalarning – xatarga betaraf bo`lgan sheriklar o`rtasidagi munosabatlarni tartibga soluvchi sotish to`g`risidagi shartnoma hamda xatarga betaraf bo`lgan va xatarga qarshi insonlarga o`zaro hamkorlik qilish imkonini beruvchi yollash to`g`risidagi shartnomaning mavjud bo`lishini izohlaydi. Tashkilot miniatyuradagi buyruqbozlik iqtisodiyotini o`zida namoyon etadi. Tashkilot ichki o`sishining cheklanishlari aynan shu bilan bog`liq: tashkilot ko`lamlarining kengayishi monitoring va opportunizmni oldini olish xarajatlarining oshishiga olib keladi. Institut (bozor) bilan tashkilot (firma) o`rtasidagi eng aniq chegara quyidagi ko`rsatkichlar darajasini baholash yordamida aniqlanadi: aktivlarning o`ziga xosligi, noaniqlik, bitim tomonlarining xatarga
|
| |
