Issiqlik hodisalari va rejimlarini hisoblash texnik adabi—
yotlarda yoritilgan. Elektr apparatlari
elementlari harorat-
larini amaliy-tajriba yo‘li bilan aniqlashda bayon etilgan.
S
ftmksiyasining qiymatlari
,_________________ _______ 2.6-jadval
0 ‘tkazgicb
S
fiinksiyasi
qiymati A*S1/2
mm2
Shinalar: aluminiy,
91 167
mis
К a b e 1:
Kuchlanishning
nominal qiymati,
kV
6
10
aluminli to'liq jilali va qog‘oz izolatsiyali
92
94
aluminli ko‘p sim jilali va qog‘oz izolatsiyali
98
100
misli to‘liq jilali va qog'oz izolatsiyali
140
143
misli ko‘p sim jilali va qog'oz izolatsiyali
147
150
alumin jilali va polivinil xlorid izolatsiyali
75
78
mis jilali va polivinil-xlorid izolatsiyali
114
118
alumin jilali va polietilen izolatsiyali
62
65
mis jilali va polietilen izolatsiyali
94
98
2.6. Qisqa tutashish toidarini cheidash usullari
va texnm vositalari
Hozirgi zamon energiya tizimlaridagi elektr manbalari
quwatlarining uzluksiz oshishi va ular asnosida kuchli ener
giya birlashmalarini tashkil etilishi QT toklarining ko‘pay-
ishiga qlib keladi. Bu esa katta quwatli tez o‘chirish qobi-
liyatiga ega bo‘lgan kommutatsiya apparatlarini va yuqori
termik va elektrodinamik bardoshlikka ega bo'lgan o'tkazgich
va ap|aratlami qo‘llashni taqozo etdi.
Bu hoi tabiiy, elektr
ta’minot tizimini qimmatlashuviga olib keladi. Bunday
82
sharoitlarda QT tokini cheklovchi maxsus choralar ko‘rish
kerak boiib qoladi. Bu choralar kapital xarajatlami ko‘payi-
shiga va energiya isroflari balansining (kommutatsiyali
xarajatlarning) o‘zgarishiga sababchi bo‘ladi. QT tokini chek-
lashga sarflanadigan qo‘shimcha
xarajatlar faqat arzon va
yengil apparatlar hamda kichik ko‘ndalang kesim yuzali
kabellaming ishlatilishi natijasida qoplanishi yoki kamayishi
mumkin.
Elektr ta’minoti tizimi qiymatini oshishini oldini olish
maqsadida QT tokining yoki
quwatining maksimal ruxsat
etiladigan qiymati beriladi. Masalan, past kuchlanish tarafida
tokining davriy tashkil etuvchisi qiymati 50 A deb 10 kV
gacha bo‘lgan tarmoqlarda maksimal ruxsat etilgan QT quv-
vati qabul qilinadi. Bu esa QT toki davriy tashkil etuv-
chisining dastlabki qiymati orqali aniqlanadi (masalan,
400 kVA).
Kuchlanish 35 kV va undan yuqori bo‘lgan
tarmoqlarda
Q T
tokini cheklash uchun ulab-uzgichlar, transformatorlar va
boshqa
elektr jihozlari
parametrlaridan
foydalaniladi.
Energiya tizimi turg‘unligini oshirish va ta’minlash, generator
kuchlanishi, xususiy ehtiyoj tarmoqlari va taqsimlovchi 3—10
kV li tarmoqlarda esa
bu maqsadda elektr apparatlari, tok
o‘tkazgichlar, kabellar termik bardoshligi, motor yuklamalari
turg'unligini oshirish orqali amalga oshiriladi.
QT toklarini cheklash maqsadida bir qancha tadbirlar
ishlab chiqilgan. Ular
yordamida QT tokini rostlash, elektr
qurilmalar rivojida cheklash imkoniyati paydo bo‘ladi. Biroq
bu tadbirlami qo'llash maxsus texnik iqtisodiy qiyoslar orqali
amalga oshirilishi zarur.
Hozirgi vaqtda qo‘llaniladigan Q
T
tokini
cheklash usul-
larini shartli ravishda, texnik vositalami qo‘llashlikka qarab,
passiv (rejimli) va aktiv usullarga bo‘lish mumkin. Quyida
keng qo‘llaniladigan
Q T
tokini cheklagichlari rejim usullarini
ko‘rib o‘tamiz.
Eng samarali tadbirlardan bin elektr qurilmani. sek-
siyalarga ajratish usulidir.
Bunda Q
T
tok darajasi real elektr
tarmoqlarida 1,5-2 marotaba kamayadi. Usulning asosiy
83
