|
Academic Research in Educational SciencesBog'liq galogenlar-birikmalarining-ijtimoiy-hayotdagi-ahamiyatiAcademic Research in Educational Sciences
Volume 3 | Issue 6 | 2022
ISSN: 2181-1385
Cite-Factor: 0,89 | SIS: 1,12 | SJIF: 5,7 | UIF: 6,1
581
June, 2022
https://t.me/ares_uz Multidisciplinary Scientific Journal
kimyo fani va kimyoviy texnologiyani zamon talablari darajasida egallagan
bo‗lishlari kerak. Bu borada davlat darajasida e‘tiborni Oliy ta‘lim tizimida
ko‗rishimiz mumkin: Kimyo texnologiyalari instituti, Farmasevtika instituti yoki
O‗zbekiston Milliy universitetining ―Tabiiy-fiziologik faol birikmlar kimyosi‖
yo‗nalishlari faoliyatini keltirish mumkin.
Hozirgi paytda kimyo fani biologiya, biokimyo, tibbiyot bilan chambarchas
bog‗langan. Ana shu fanlar chegarasida yangi fan —bioanorganik kimyo ham paydo
bo‗ldiki, bu fanda tirik organizmda ketayotgan jarayonlarning kimyosi o‗rganiladi.
Tibbiyotda va dorishunoslikda ko‗p ishlatiladigan ba‘zi kimyoviy birikmalarning
asosiy fizik-kimyoviy ko‗rsatkichlari va xossalarini ham yoritishni zarur.
ASOSIY QISM
Galogen termini yunon tilidan olingan bo‗lib, halos - tuz hosil qiluvchi
ma‘nosini bildiradi. 1811-yilda olmon kimyogari I.Shveyger tomonidan, ishqoriy
metallar bilan birikib, tuz hosil qiladigan xlor elementini atash taklif qilingan.[1]
Galogenlar Mendeleyev kimyoviy elementlar davriy jadvalining VII a guruhchasini
tashkil etuvchi elementlar uchun qo‗llanadigan umumiy nomdir. Galogenlar
turkumiga xlor, ftor, brom, yod va astat elementlari kiradi. Shveygerning taklifi
umume'tirof etilmadi va taklifligicha qolib ketdi. Keyinroq esa bu atama yana kun
tartibiga chiqdi va xlor va unga yondosh elementlarga qo‗yilgan umumiy guruh nomi
sifatida fanga kirib keldi.
Galogenlarning barchasi - metallmaslardir. Lekin yodda va sun‘iy olingan
astatda kuchsiz metall xossalari borligi aniqlangan. Galogenlarni o‗rganish nazariy va
amaliy kimyoning taraqqiyotida muhim ahamiyat kasb etadi.[2] Elementlarning
tabiiy guruhlari haqidagi tushuncha davriy qonunni kashf etishda katta ahamiyatga
ega bo‗ldi.
Uglevodorodlarning galogenli hosilalari ko‗pchilik organik moddalarni olishda
juda muhim oraliq mahsulot bo‗lib xizmat qiladi. Xuddi ana shulardan foydalanish
XIX asrda organik kimyoning taraqqiy etishiga katta turtki bergan edi. Xlorlash usuli
mineral va rudalardan turli metallarni ajratib olishda keng qo‗llaniladi. Yodidlarni
termik parchalash yo‗li bilan tozalik darajasi nihoyatda yuqori bo‗lgan metallar
olinadi. Hozirgi vaqtda ftor kimyosi mustaqil ilmiy fan sifatida ajralib chiqqan.
Galogenlar ma‘lum biokimyoviy ahamiyatga ega. Ftor suyak va tish emalining
tarkibiga kiradi. Odam organizmida 2,6 g gacha ftor bo‗ladi Organizmga ftor asosan
ichimlik suvi bilan kiradi. Ichimlik suvida ftorning miqdori 1 —
1,5 mg/ml ni tashkil etishi kerak.[3] Organizmda ftorning
|
| |
