|
Galvanik elementlarning xalq xo'jaligidagi o'rni reja
|
| bet | 5/7 | | Sana | 17.09.2024 | | Hajmi | 25,62 Kb. | | #271474 |
Bog'liq Galvanik elementlarning xalq xo\'jaligidagi o\'rniCO2 + H2O = H2CO3 = H+ + HCO3-
Demak, oksidlovchilar - kislorod molekulasi, NQ ioni katodli qutblanishni qutbsizlantiruvchilari hisoblanadi.
Anodli qutblanishni qutbsizlantiruvchilari anion (masalan, Cl-, OH- va xokazo) lardir.
Vodorod elektrodga nisbatan faqat metall juftlari potensialidan tashqari oksidlangan xoldagi istalgan qaytaruvchining va qaytarilgan holdagi istalgan oksidlovchining potensialini aniqlash mumkin. Oksidlovchi va qaytaruvchining standart potensial qiymati ularni qanday muhitda ishlatilayotganligiga bog‘liq.
Eritmada aktiv ionlar konsentratsiyasi 1mol/l ga teng bo‘lgan standart oksidlanish-qaytarilish potensiallari qiymati (E0 ) jadvalda keltirilgan. Bu jadvalga asoslanib, ba’zi bir kimyoviy masalalarni yechish mumkin. Masalan, ammiakli eritmada Cu ning havo kislorodi ta’sirida oksidlanib, [Cu(NH3)4 ]2+ ga o‘tishni qarab chiqamiz:
Cu + 8NH3 + O2 + 2H2O = 2Cu2+ + NH3 + 2O2- + 2H+ + 2OH- = 2[Cu(NH3)4]2+ + 4OH-
Sodir bo‘lgan oksidlanish-qaytarilish reaksiyasiga asoslangan galvanik element sxemasini tuzamiz: A(-) Cu+ [Cu(NH3)4] 2+ // O2 /2OH- (+) K
Hosil bo‘lgan juftning standart elektrod potensiallarini jadvaldan olib- E.Yu.K. ni xisoblaymiz:
E.Yu.K.= e002 /2OH- -E0Cu2+/Cu = +0,40-(-0.05)= +0.45 V
Demak, ammiakli eritmada Si havo kislorodi bilan oksidlanadi, chunki reaksiyaning e. Yu. K. musbat qiymatga ega.
Elektroliz - bu elektr toki ta’sirida elektrolit eritmalarda yoki suyuqlanmalarda boradigan oksidlanish-qaytarilish protsessidir.
Elektrolizni amalga oshirish uchun o‘zgarmas tok manbaidan foydalaniladi. Elektrodlar ikki xil bo‘ladi:
1) erimaydigan - ularga grafit, platina, oltin kiradi (erimaydigan elektrodlar kimyoviy protsessda ishtirok etmaydi, ular faqat elektron o‘tkazgich vazifasini o‘taydi.);
2) eriydigan elektrodlar jumlasiga yuqorida ko‘rsatilgan metallardan boshqa hamma metall elektrodlar kiradi. Bu elektrodlar elektrolizda anod sifatida qo’llanilganida eritmaga o‘z ionlarini berib, erib ketadi.
Eruvchan anod elektroddan foydalanib, toza metallar olinadi. Bunda elektroliz protsesi tozalanayotgan metall tuzining eritmasida olib borilishi kerak. Sanoatda tuzlarning eritmalarini elektroliz qilib, Cu, Zn, Cd, Ni, So, Mn va boshqa metallar olinadi. Bu metod yordamida bir metall boshqa metall bilan qoplanadi. Bu metod galvanostegiya deyiladi.
Katod elektrodda elektrolitning musbat zaryadlangan ionlari elektron qabul qilib zaryadsizlanadi. Qaysi ion oldin zaryadsizlanishi metallning kuchlanishlar qatorida vodorodga nisbatan joylanishiga, uning konsentratsiyasiga va ayrim xollarda elektrod potensialiga bog‘liq bo‘ladi.
Bir xil sharoitda noaktiv metallar ionlari, ya’ni kuchlanishlar qatorida vodoroddan keyin (o‘ngda) joylashgan metall oson zaryadsizlanadi, ba’zan chapdagi metall ionlari oson zaryadsizlanadi.
Suvdagi eritmalarda kuchlanishlar qatorida Al gacha bo‘lgan aktiv metallar ionlari qaytarilmaydi. Anodda elektrolit anionlaridan faqat kislorodsiz kislota qoldiqlari: Cl-, Br-, J-, F , S2-, Sn- va xokazolar zaryadsizlanadi. Kislorodli kislota qoldiqlari (NO-3, SO2-4, PO3-4, CO32-, CH3COO- va xokazo) o‘rniga suvning OH- ionlari zaryadsizlanadi. Masalan, osh tuzi eritmasi elektroliz qilinganida katodda vodorod, anodda xlor ajralib chiqadi. Uning dissotsilanish sxemasi quyidagicha yoziladi; NaCl Na+ + Cl- : H2O H+ + ON-
Elektroliz sxemasi: katodda 2H+ + 2e- H2 qaytarilish protsesi muhit ishqoriy anodda 2Cl- -2e Cl2oksidlanish protsesi muhit neytral.
Kaliy sulfat eritmasi elektroliz qilinganda esa katodda vodorod, anodda kislorod ajralib chiqadi. Dissotsilanish sxemasi quyidagicha:
|
| |
