oltingugurtsiz gaz zaxiralarining asta-sekin kamayib borishi va kam oltingugurtli
va nordon gaz qazib olishni tezkor tashkil etish zarurati tabiiy gazni oltingugurtdan
tozalash uchun tabiiy gazni qayta ishlash zavodini qurish zaruriyatini keltirib
chiqardi.
1972 yilda Muborak gazni qayta ishlash zavodining
birinchi navbati ishga
tushirildi, bu O'zbekistonda gazni qayta ishlash uchun asos yaratdi.
Bundan tashqari, respublikada jadal ravishda o'rganilayotgan neft va gaz
konlarida (Gazli, Sho'rtan, Ko'kdumalak, Zevardi, Qandim, Dengizko'l, Xauzak,
Garbi, Alan, Urga va boshqalar) neft va tabiiy gaz qazib olishni ko'paytirish,
yoqilg'i moyi, dizel ishlab chiqarishni yaqin va uzoq xorijiy mamlakatlarga eksport
qilinadigan yoqilg'i, texnik moylar sezilarli darajada kengaytirish imkonini berdi.
Gaz sanoatining rivojlanishi bir vaqtning o'zida foydali komponent - gazni
qayta ishlash zavodlari uchun eng muhim xom ashyo bo'lgan gaz kondensatidan
qazib olish hajmining o'shishi bilan birga kechdi.
1992 yilda davlatga qarashli "O'zbekneftegaz" konserni tashkil etildi va o'sha
yili milliy korporatsiyaga aylantirildi. 1998 yil dekabr
oyida uning bazasida uch
darajali
vertikal
integratsiyalashgan
boshqaruv
tizimiga
ega
bo'lgan
"O'zbekneftegaz" Milliy xolding kompaniyasi tashkil etildi.
1999 yilda ular Xojaobod yer osti gaz omboridan BSI Industries (AQSh) bilan
birgalikda Dresser-Rand (AQSh) kompressorlaridan foydalanishni boshladilar.
Respublika hududida neft va gaz sohasida keng ko'lamli qidiruv ishlari olib
borilmoqda.
2000-yillarning
boshlarida
"O'zbekneftegaz"
OAJ
xorijiy
investitsiyalarni jalb qildi va mineral zaxiralarni qidirish, neft va gaz qazib olish,
ularni
qayta ishlash, transportirovka qilish, shuningdek tabiiy gazni saqlash va
suyultirilgan gaz ishlab chiqarish uchun yangi ishlab chiqarishlarni yaratdi.
Sho'rtan gaz-kimyo majmuasining qurilishi 2001 yilda ABB Lummus Global
(AQSh), Nisho Ivai (Yaponiya), ABB Soimi yordamida Beitman (Isroil)
muhandislik
kompaniyasi
bilan
birgalikda
kuchaytiruvchi
kompressor
stantsiyasining qurilishi amalga oshirildi. Sho'rtan konida 2003 yilda qurib
bitkazilgan.
Ustyurtning yangi ochilgan konlari zaxiralari asosida yangi Ustyurt gaz-
kimyo majmuasi kashf qilindi. Ustyurt gaz-kimyo
majmuasida uglevodorodni
qayta ishlash ob'ektlarini qurish va foydalanishga topshirish ishlari olib borildi.
Ushbu ulkan neft-kimyo sanoati yaqin kelajakda neft va gaz sanoatini yangi, ancha
yuqori texnologik darajada tubdan diversifikatsiya qilishga imkon beradi. 2016 yil
21 may kuni Qoraqalpog'istonning Qo'ng'irot tumanida ushbu loyihani yakunlash
va Ustyurt gaz-kimyo majmuasining (MCM) ochilish marosimi bo'lib o'tdi.
GKM qurilishida Koreyaning KOGAS, Lotte Chemical, GSE & R
kompaniyalaridan iborat konsorsium ishtirok etdi. Ustyurt SYMning xom ashyo
bazasi Surg'il, G'arbiy va Sharqiy Berdax konlaridir/
GKMning umumiy ishlab chiqarish quvvati yiliga 387 ming tonna polietilen,
yiliga 83 ming tonna polipropilen, yiliga 102 ming tonna piroliz distillati va yiliga
8 ming tonna piroliz moyi.
Ustyurt SYM tarkibiga 5 ta asosiy zavod kiradi:
-gazni ajratish;
-etilen ishlab chiqarish;
-polietilen ishlab chiqarish;
-polipropilen ishlab chiqarish;
- energiya manbalari bilan ta'minlash.
Kelgusi besh yilda gaz kimyosi ishlab chiqarish hajmi to'qqiz baravardan
ko'proq oshishi kutilmoqda. 2017 yilda sanoat kimyo
mahsulotlarining umumiy
hajmida gaz kimyosi mahsulotlarining ulushi 37% gacha ko'tarildi. Quyidagi 1-
rasmda neft va gaz zaxiralari regionlari keltirilgan.
