Geofizik maydonlar geografik qobiq

Geofizik maydonlar va geografik qobiq

Reja:

• Kirish
• Geofizik maydonlar va geografik qobiq
• Geofizik maydonlarning shakllanishi
• Xulosa
• Foydalanilgan adabiyotlar

Geofizik maydonlar va geografik qobiq

Geografik qobiq singari geofizik maydon ham materiya mavjudligining muayyan shaklidir. Geofizik maydonni tavsiflash uchun birorta manbaga (elektr zaryadi, massasi va energiyasi) ta’sir etuvchi kuch asos qilib olinadi. Odatda bu kuchni kuchlanish maydoni E deb yuritiladi.

Kuchlanish tashqi kuchlar bajargan ish bilan o‘lchanadi. Geofizik maydonning ilmiy-amaliy ahamiyati g‘oyat katta. Jumladan, zaryadlangan elektr zarrachalarining migratsiyasini, tog‘ jinslarining siljishi, erishi, oksidlanish jarayonlarini belgilab beradi.

Geofizik maydonlar ko‘p. Ulardan gidrometeorologlar uchun qiziqarli va zarur bo‘lgani Yerning gravitatsion (zarrachalar massasining o‘zaro ta’sir kuzatiladi), elektromagnit (zarrachalarning elektr zaryadlari ta’siri kuzatiladi) va issiqlik-termik (harorat maydonida zarrachalar energiyasi ta’sir etadi) maydonlari bo‘lib, bunda modda va energiyaning almashinuvi kuzatiladi. Oxirgi jumlalardan ma’lumki, geografik qobiq tabiiy geografiya fanining tekshirish ob’ekti bo‘lib, bunda ham modda va energiya almashinuvi kuzatiladi.

Geofizik maydonlar ko‘p. Ulardan gidrometeorologlar uchun qiziqarli va zarur bo‘lgani Yerning gravitatsion (zarrachalar massasining o‘zaro ta’sir kuzatiladi), elektromagnit (zarrachalarning elektr zaryadlari ta’siri kuzatiladi) va issiqlik-termik (harorat maydonida zarrachalar energiyasi ta’sir etadi) maydonlari bo‘lib, bunda modda va energiyaning almashinuvi kuzatiladi. Oxirgi jumlalardan ma’lumki, geografik qobiq tabiiy geografiya fanining tekshirish ob’ekti bo‘lib, bunda ham modda va energiya almashinuvi kuzatiladi.

Geofizik maydonga nisbatan geografik qobiq kichik. Geofizik maydon tarkibidagi elektromagnit maydoni bilan birgalikda yagona juda katta qobiqni hosil qiladi.

Geografik qobiqning chegarasi: pastda nurash po‘stlog‘i bilan yuqori ozon ekrani orolig‘idagi qalinligi 25-30 km. bo‘lgan qatlamni egallaydi. Geofizik maydonning pastki chegarasi ichki yadro, yuqoridagi chegarasi magnitosfera, qalinligi 40000 km dan oshadi. Yerning gravitatsion maydon ham geofizik maydonga ham geografik qobiqqa taalluqli xususiyatga ega. Tabiatdagi ikkita jism (zarracha) o‘rtasida o‘zaro aks ta’sir kuchi, mavjudki, natijada o‘zaro tortilish kuzatiladi. Ana shu o‘zaro munosabatni gravitatsion maydon (latincha gravitus-og‘irlik) deb ataladi.

Geografik qobiqning chegarasi: pastda nurash po‘stlog‘i bilan yuqori ozon ekrani orolig‘idagi qalinligi 25-30 km. bo‘lgan qatlamni egallaydi. Geofizik maydonning pastki chegarasi ichki yadro, yuqoridagi chegarasi magnitosfera, qalinligi 40000 km dan oshadi. Yerning gravitatsion maydon ham geofizik maydonga ham geografik qobiqqa taalluqli xususiyatga ega. Tabiatdagi ikkita jism (zarracha) o‘rtasida o‘zaro aks ta’sir kuchi, mavjudki, natijada o‘zaro tortilish kuzatiladi. Ana shu o‘zaro munosabatni gravitatsion maydon (latincha gravitus-og‘irlik) deb ataladi.

Birinchi bo‘lib olam tortilish qonunini I.Nyuton 1687 yilda kashf etgan edi. Bu qonun barcha jismlar uchun xos bo‘lib, u osmon jismlari ichki qismi orqali erkin o‘tib ketadi va bu jism bo‘lmasa ham o‘sha yo‘nalishda mavjud bo‘ladi. Yer gravitatsion maydonnining asosiy o‘lchanadigan elementi bo‘lib: birinchidan, erkin tushish tezlanishi va ikkinchidan

Birinchi bo‘lib olam tortilish qonunini I.Nyuton 1687 yilda kashf etgan edi. Bu qonun barcha jismlar uchun xos bo‘lib, u osmon jismlari ichki qismi orqali erkin o‘tib ketadi va bu jism bo‘lmasa ham o‘sha yo‘nalishda mavjud bo‘ladi. Yer gravitatsion maydonnining asosiy o‘lchanadigan elementi bo‘lib: birinchidan, erkin tushish tezlanishi va ikkinchidan

Og‘irlik kuchi potensialining miqdori hisoblanadi. Ana shu ko‘rsatkichlar orqali yerning shaklini, joyning balandligini astronomik-geodezik o‘lchash orqali aniqlashda, geologiyada gravimetrik tadqiqotlarda, navigatsiya, meteorologiya va boshqa ko‘plab sohada ma’lumotlar olishga imkon beradi.

Yer bilan mustahkam bog‘langan nuqta massasi birligiga bir vaqtda uchta kuch ta’sir etadiki, ularning geometrik yig‘indisi og‘irlik kuchi deb ataladi. U quyidagi formula bilan ifodalanadi:

Yer bilan mustahkam bog‘langan nuqta massasi birligiga bir vaqtda uchta kuch ta’sir etadiki, ularning geometrik yig‘indisi og‘irlik kuchi deb ataladi. U quyidagi formula bilan ifodalanadi: