b
o`
lg
a
n
o
b
y
e
kt
la
r
ha
jm
li
m
ay
do
nli
ch
izi
qli
nu
qt
ali
KARTOGRAFIK BELGILAR
nuqtali
chiziqli
maydonli
Daraht
Chiziqlar
Hayvonlar
areal
aeroport
temir yo`llar
daryo
havzasi
yer
maydonlari
karyer
daryo vodiysi
Irrigatsiya tizimi
37
Aholi
pumktlari
AHOLI PUNKTLARI, YO`LLAR, SANOAT
OBYEKTLARI, ALOQA TARMOQLARI
Asosiy va
mahalliy
yo`llar
Elekrt
stansiyalar
Karyerlar
Temir yo`llar.
Stansiyalar
Dala va o`rmon
yo`llari
Mo`rili zavod va
korxonalar
To`k o`tkazgich
tarmoqlari
RELEF
a) gorizontallar
b) yo`nalish ko`rsatkichlari
v) gorizontallar raqamlari
Jarliklar
O`pirmalar
el.st
st.
a
b
v
38
GIDROGRAFIYA
Daryo va
soylar
Ko`llar
Buloqlar
Quduqlar
Botqoqliklar
Suvning
tezligi
Suvning yo`nalishini ko`rsatuvchi
strelka
Taxta ko`pirik
Temir ko`pirik
To`g`onlar
Dambalar
Butazorlar
Aralash o`rmonlar
Kesilgan
darahtlar
Ekin
maydonlari
Siyrak o`rmonlar
Mevali darahtlar
Igna bargli
o`rmonlar
Yakka darahtlar
bul.
Q.
O`tzorlar
O`SIMLIKLAR
qarag`ay
oq qayin
qarag`ay
39
2.3. Photoshop dasturi – matn, grafik, shakllar yaratish
uslublari
Adobe PhotoShop dasturni ishga tushirish uchun Windows ning
asosiy
menyu tugmasini bosamiz, uning ichidan Programmы bo‘limini tanlaymiz va
Adobe nomli guruhdan Adobe PhotoShop nomli buyruqni tanlaymiz. Natijada
quyidagi oyna hosil qilinadi:
Ushbu oynaning yuqorisida menyu
satri
joylashgan.
U
quyidagi
qismlardan iborat:
Fayl (File),
To`grilash (Edit), Rasm (Image),
Qatlam
(Layer),
Belgilash
(Select), Filtr (Filter), Ko`rinish
(View),
Oyna
(Window)
va
Yordam (Help)
.
Uning tagida ish qurollarning xususiyatlari sohasi
(Maslalar Paneli - Options
bar)
joylashgan. Agar ushbu soha ekranda yuk bo‘lsa uni
Oyna (Window)
menyusidagi
Svoystva (Options)
buyrug‘i yordamida ekranga chiqarishimiz
mumkin.
Xususiyatlar sohasi pastida ish sohasi joylashgan bulib, uning chap tomonida ish
qurollar sohasini
(Uskunalar paneli - Toolbox)
kurishimiz mumkin. Ish
sohasining ung tomonida har xil yordamchi sohalar joylanishi mumkin: Ushbu
sohalarni xam Oyna
(Window)
menyusidagi buyruqlari yordamida ekranga
chiqarishimiz va ekrandan olib tashlashimiz mumkin.
Dasturda ishlash uchun yordamchi ish qurollar sohasidagi tugmalar bilan
tanishalik. U ekranning chap tomonida joylashadi. Agar u ekranda yuk bo‘lsa u
holda
Windows (Oyna)
menyusidagi
Uskunalar paneli - Toolbox
buyruqni ishga
tushirishimiz kerak.
40
To‘rtburchak soha tanlash
- Rectangular marquee (
To`rtburchak shakl
) -
[M] - ish sohasidagi aktiv qatlamda to‘rtburchak sohani tanlash.
Aylana soha tanlash
- Elliptical marquee
(Ellipis shakl)
- [M] - ish
sohasidagi aktiv qatlamda ellips sohani tanlash.
Alohida satr soha tanlash
- Single row marquee
(Piksellar qator)
- [M] -
ish sohasidagi aktiv qatlamda bitta satrga teng sohani tanlash.
Aloxida ustun soha tanlash - Single column marquee
(Piksellar ustuni)
- [M]
- ish sohasidagi aktiv qatlamda bitta ustunga teng sohani tanlash.
Tanlangan sohaga qo‘shimcha soha qo‘shish uchun SHIFT tugmasini bosib
turib ushbu tugmadan qayta foydalanamiz. Agar esa ALT tugmasidan foydalanib
soha tanlasak, u holda tanlangan sohadan olib tashlash ma’nosini bildiradi.
Lasso - Lasso (Lasso) - [L] - ixtiyoriy sohani tanlash. Agar tanlaganimizda
ALT tugmasini bosib tursak, u holda bizning lasso ko‘pburchak lassoga uxshab
soha tanlaydi va ALT tumasini bosganimizda tanlangan soha berqiladi.
Ko‘pburchak lasso - Polygonal lasso
(Ko`bburchakli lasso)
- [L] -
ko‘pburchak sohani tanlash. Tanlangan sohani berkitish uchun yoki sichqoncha
bilan ikkitali bosish kerak, yoki CTRL tugmasini bosi qo‘yvorishimiz kerak
bo‘ladi.
Magnit lasso - Magnetic lasso
(Magnitli lasso)
- [L] - uxshash ranglar
bo‘yicha soha tanlash. Kompyuter tanlagan nuxtani bekor qilish uchun Backspace
tugmasini bosish kerak.
Tanlangan sohaga qo‘shimcha soha qo‘shish uchun SHIFT tugmasini bosib
turib ushbu tugmadan qayta foydalanamiz. Agar esa ALT tugmasidan foydalanib
soha tanlasak, u holdatanlangan sohadan olib tashlash ma’nosini bildiradi.
Sehrli tayoqcha - Magic wand (Volshebnaya palochka) - [W] - bir xil rangli
sohani tanlash.
Tanlangan sohaga qo‘shimcha soha qo‘shish uchun SHIFT tugmasini bosib
turib ushbu tugmadan qayta foydalanamiz. Agar esa ALT tugmasidan foydalanib
soha tanlasak, u holdatanlangan sohadan olib tashlash ma’nosini bildiradi.
41
Tanlangan soha ustidan biz har xil harkatlarni bajarishimiz mumkin. Masalan
xotiraga kirkib olib yoki nusxa olib yangi qatlamga uni kuyishimiz mumkin. Yoki
uni hajmini o‘zgartirish va aylantirishimiz mumkin. Va nixoyat uni ish soha buylab
siljitishimiz mumkin.
Harakatlanuvchi - Move (peremeщyeniye) - [V] - tanlangan sohani ish soha
buylab harakatlantirish.
Agar ALT tugmani bosib harakatlanishni boshlasak, u holda tanlangan
sohaning nusxasi olinib u harakatlanadi. Agar esa SHIFT tugmasidan foydalansak,
u holda tanlangan soha faqat vertikal va gorizontal harakatlanadi. Tanlangan
sohani klaviaturadagi yunalish strelkalari yordamida xam harakatlantirish mumkin,
shunda har bita strelka bosilganida, tanlangan soha 1 pikselga siljiydi.
Kadrlovchi - Crop - [C] - faylning kerak emas qismlarni kirkib olib rasmni
kichkinalashtirish. Buning uchun kerakli sohani tanlab ENTER tugmasini bosamiz,
agar tanlanishni bekor kilmokchi bo‘lsak ESC tugmasini bosshimiz kerak.
Orka rang berish - Paint Bucket (kovsh) - [G] - belgilangan sohani bitta
rang yoki naqsh (tayyor va biz yaratgan) bilan tuldirish.
Kontrast kamaytirish - Blur (razmыtiye) - [R] - kontrastni kamatirish yoki
ranglarni yoyish.
Kontrast kupaytirish - Sharpen (rezkost) - [R] - kontrastni kupaytirish yoki
ranglarni aniqlashtirish.
Rang tortish - Smudge (razmazыvatel) - [R] - rang yoyish yoki tortish.
Ochrok qilish - Dodge (osvetlitel) - [O] - tasvir ranglarini ochrok qilish.
Tukrok qilish - Burn (zatemnitel) - [O] - tasvir ranglarini tukrok qilish.
Rang xullash - Sponge (gubka) - [O] - tasvir ranglarini kuchaytirish .
Geografiya bo`yicha kartografik materiallarni tayyorlashda quyidagi
menyulari yordamida tayyorlash mumkin.
Matn - Type (tekst) - [T] - tasvirga matn qo‘shish. Ushbu ish qurol
ishlatilgandan keyin yangi qatlam paydo bo‘ladi (Text Layer).
42
To‘rtburchak - Rectangle - [U] - to‘rtburchak chizish.
Aylanasimon to‘rtburchak - Rounded Rectangle - [U] - aylanasimon
to‘rtburchak chizish. Xususiyatlar satrida burchaklar radiusini o‘zgartirish sohasi -
Radius paydo bo‘ladi.
Aylana - Ellipse (ellips) - [U] - aylana chizish.
Ko‘pburchak - Polygon - [U] - ko‘pburchak chizish. Ko‘pburchak
tomonlarning sonini Sides soha yordamida ko‘rsatish mumkin.
Chiziq - Line (liniya) - [U] - tugri chiziq chizish. Chiziq qalinligini Weight
soha rdamida o‘zgartirish mumkin.
Qisqa qilib shuni aytish mumkinki fotoshop dashturida biz rasmlarga,
chizmalarga, grafiklarga qayta ishlov berib turli xildagi kartografik tasvirlarni
tayyorlashimiz mumkin.
Fotoshop dasturi yordamida tayyorlangan xaritalardan namunalar:
| 