|
Giroskop haqida Giroskop
|
| bet | 20/21 | | Sana | 12.12.2023 | | Hajmi | 131,11 Kb. | | #117429 |
Bog'liq MavzularÒta òtkazuvchanlik vauning kvantmexanik talqini. Rejasi:
1 O`ta o’tkazuvchalik holatidagi modda xossalari
2. O’ta o’tkazuvchanlikning kvantomexanik talqini 3Magnit maydonida o`ta o`tkazuvchanlik hodisasi
4.Zamonaviy dunyoda o’ta o’tkazuvchanlikning qiymati
Absolyut nolga yaqin temperaturalarda bir qator metall va qotishmalarning elektr qarshiliklari birdaniga sakrab nolga aylanadi, ya'ni modda o’ta o’tkazuvchanlik holatiga o'tadi. Bunday temperatura kritik temperatura deyiladi va Tk bilan belgilanadi. O'tkazgich solishtirma qarshiligining temperaturaga bog’likligi quyidagi formula bilan ifodalanadi : Turli metallaruchun Tk turlicha. Masalan, simobuchun Tk = 4,1 K, qo'rg’oshinuchun Tk = 7,3 K. Umuman Tk o’ta o’tkazuvchanlik kuzatiladigan o'tkazgichlarda 20 K Yuqoriemas. Lekin, o'ta o'tkazuvchan moddalarni yuqori temperaturalarda ham hosil qilish bo'yicha ilmiy izlanishlarda vometib kelmoqda.
1986 yilda Shvetsariyalik olimlar Dj.Bednortsva K. Myullerlar T=30 K dan Yuqori temperaturada keramika-lantan-bariy-mis-kislorod aralashmasidan iborat moddada o’tao’tkazuvchanlik hodisasini ochdilar.
O'shayilning o'zida Yapo-niya, AQShva Xitoyda ham keramika-lantan- strontsiy-mis-kislorod danibora tqotishmada (T=40 50K) o'ta o'tkazuvchan moddani hosil qildilar. Xuddishuningdek, Rossiya fanlara kademiyasining fizika institutida A.Golovashkin rahbarligidagi laboratoriyada Yuqoritemperaturali o'tao'tkazuvchan modda hosil qilindi.
Uning temperaturasi T=90 100 K gateng. Hozirgi paytda AQSh va Rossiya fanlar akademiyasida keramik material-lardan tayyorlangan yangi o'tao'tkazuvchan moddalar hosil qilingan bo'lib, ularda o’tao’tkazuvchanlik hodisasi T=250K dan boshlab (-230) kuzatiladi. Lekin bu holat turg’un bo'lmay, ba'zan o'zining xossasini yo’qotadi.
Hozirgi paytda bunday moddalarning o’tao’tkazuvchanlik holatiga o'tishlarining tabiatini o'rganish va yangi o'tao'tkazuvchan moddalarni aniqlash sohasida katta ilmiy tadqiqot ishlari davom etmoqda.
Tajribada o'ta o'tkazuvchanlik holatini ikki usulda kuzatish mumkin:
Tok o'tayotgan umumiy elektr zanjirga o'tao'tkazgichdan iborat qismni qo’shish (ulash) yo'libilan, bunda o'tao'tkazuvchanlik holatga o'tayotganda qismning uchlaridagi potentsiallar ayrimasi (U= 2- 1=0) nolga aylanadi.
2. O'ta o'tkazuvchan moddadan yasalgan halqani unga perpendikulyar bo'lgan magnit maydoniga joylashtirgandan so'ng, halqa Tk dan past temperaturaga sovuganda magnit maydonini uzish
Xuddi shunday tajribani 1911 yilda golland fizigi G.Kamerling – Onnes amalga oshirib o’tao’tkazuvchanlik hodisasini kashf etdi. 1959 yilda Kollinz 2,5 yil davomida ham halqadagi tokning kamaymaganligini aniqladi. O'tao'tkazuvchi moddalar daelektr qarshilikning yo'hol ishdan tashhari, ularga magnit maydoni ham kira olmasligi aniqlandi, ya'ni ular magnit maydonini to'lasicha siqib chiqaradi. Bu hodisa Mayssner effekt ideyiladi. Demak, o'ta o'takazuvchan moddada K =0, ma'lumki. Metallar o'tao'tkazuvchan holatga o'tganda ularni boshqa xossalari o'zgaradi (elektronlarning o'tkazuvchanlik zonasida harakati natijasida). Bu xossalarga ularning issiqlik sig’imi, issiqlik o'tkazuvchanligi, termo EDS lar kiradi.
|
| |
