|
Giroskop haqida Giroskop
|
| bet | 14/21 | | Sana | 12.12.2023 | | Hajmi | 131,11 Kb. | | #117429 |
Bog'liq MavzularVakumda elektr toki Reja:
Elektr toki
Vakumda elektr toki
Elektr tokini vakumda qo’llash
Elektr toki elektr zaryadlarining tartibli harakati. Elektr toki paydo boʻlishi va doimo paydo boʻlib turishi uchun: moddada erkin elektr zaryadlari; ularni tartibli harakatga keltiruvchi elektr maydon; zanjir berk boʻlishi kerak. Zaryadli zarralar tok tashuvchilar deb ataladi. Metallar va yarim oʻtkazgichlarda tok tashuvchilar elektronlardan, elektrolitlarda musbat vamanfiy ionlardan, ionlashgan gazlarda musbat va manfiy ionlar hamda elektronlardan iborat.
Zaryadli zarralarning elektr maydon taʼsirida jismga nisbatan koʻchishi natijasida vujudga keladigan Elektr toki oʻtkazuvchanlik, zaryadlangan makroskopik jism (masalan, suyuqlikyoki gaz)larning koʻchishida yuzaga keladigan elektr toki konveksion tok deb ataladi. Siljish toki deb ataladigan tok ham mavjud. Bu tok zaryadlar harakatiga bogʻliq boʻlmay, balki elektr maydon kuchlanganligining vaqt boʻyicha oʻzgarishiga mutanosib (proporsional) boʻladi. Siljish toki magnit maydon hosil qilish xususiyati jihatidangina oʻtkazuvchanlik ekvivalentdir. Elektr tokining mavjudligini tok tufayli yuz beradigan quyidagi taʼsir yoki hodisalarga qarab bilish mumkin:
issiqlik taʼsiri — tok oʻtayotganda oʻtkazgich (oʻta oʻtkazgich bundan istisno) qiziydi; kimyoviy taʼsiri — Elektr toki oʻtkazgichning kimyoviy tarkibini oʻzgartiradi (masalan, elektroliz hodisasi); magnit taʼsiri (masalan, tokli oʻtkazgich yonida magnit milining ogʻishi, elektromagnitlar); kuch taʼsiri (masalan, magnit maydonida tokli oʻtkazgichning ogʻishi, elektr dvigatellar); yorugʻlik taʼsiri (masalan, siyraklangan gazlarda razryad, elektr yoyi). Tok kuchi ampermetr, milliampermetr, mikroampermetr va galʼvanometr bilan oʻlchanadi. Zaryadlarning tartibli harakatiga oʻzgarmas tok dеb ataladi. Tokning yo’nalishi sifatida musbat zaryadlarning harakat yo’nalishi qabul qilinga. Vakuumdagi oqim o'z-o'zidan
mavjud bo'lolmaydi, chunki vakuum dielektrikdir. Bunday holda, siz termion emissiya yordamida oqim yaratishingiz mumkin.
Termionik emissiya -bu qizdirilganda elektronlar metallardan ajralib chiqadigan hodisa. Bunday elektronlar termoelektronlar deb ataladi va butun tana emitentdir.
Bu hodisani birinchi marta 1879 yilda amerikalik olim Tomas Edison payqagan.
Vakumda elektr toki
Zaryadli zarrachalarning ma’lum bir tomonga tartibli harakatiga “elektr toki” deyiladi . zaryadlar ikki turga bo’linib ,”+” va ”-” moduli jihatidan tengdir. Boshqacha aytganda neytral jismdagi musbat va manfiy zarralarning miqdori hamma vaqt o’zaro teng bo’ladi. Nechta musbat zarra bo’lsa , manfiy zarralar soni ham shuncha bo’ladi. Yakkalangan sistemadagi zaryadlar miqdori vaqt o’tishi bilan o’zgarmaydi. Bu hol zaryadlanish saqlaish qonuni deb yuritiladi. Biz elektr tokining turli muhitlarda namoyon bo’lishini ko’rib chiqmoqchimiz. Gazning zichligi biror yo’l bilan kamaytirilganda molekulalarning o’rtacha erkin yugirish yo’li uzunligi u joylashgan idishning o’lchamlariga yaqin bo’lsa bu siyraklashgan gaz vakuum deyiladi.
Elektr tokini vakumda qollash Vakuumda tokni qo'llash
O'tgan asrda elektron lampalar elektronikada etakchi rol o'ynadi. Va ular uzoq vaqt yarimo'tkazgichli qurilmalar bilan almashtirilgan bo'lsa ham, ushbu qurilmalarning ishlash printsipi katod nurlari trubalarida qo'llaniladi. Ushbu tamoyil vakuum va boshqa sohalarda payvandlash va eritishda qo'llaniladi.
Shunday qilib, tokning turlaridan biri vakuumda oqadigan elektron oqimdir. Katod qizdirilganda, u va anot o'rtasida elektr maydoni paydo bo'ladi. Aynan shu narsa elektronga ma'lum bir yo'nalish va tezlikni beradi. Ushbu printsipga ko'ra, radiotexnika va elektronikada keng qo'llaniladigan ikkita elektrod (diyot) bo'lgan elektron chiroq ishlaydi.
|
| |
