Green Butterflies

Taʼlimning sinf-dars tizimini nazariy jihatdan toʻla asoslab, oʻqitish amaliyotiga tatbiq etgan kishi buyuk chex pedagogi Ya. A. Komenskiy boʻlgan. U oʻzining «Buyuk didaktika» (1632), «Yaxshi tashkil etilgan maktab qonunlari» (1653) asarlarida oʻqitishning sinf dars tizimini har jihatdan asoslab berdi. Bunga koʻra, oʻquvchilarni maktabga qabul qilish vaqti, bola yoshi, oʻqishning boshlanish va tugallanish payti, oʻquvchilarning oʻqish vaqti qatiy chegaralanadigan, mashgʻulotlar rejaga muvofiq muayyan tartibda tashkil etiladigan boʻldi. Tanaffus, taʼtil singari tushunchalar Ya. Komenskiy tavsiyalariga muvofiq joriy etilgan. Taʼlimning sinf-dars tizimi XIX asrga kelib Yevropaning koʻplab mamlakatlarida maktab taʼlimining yetakchi tizimiga aylandi.

• Taʼlimning sinf-dars tizimini nazariy jihatdan toʻla asoslab, oʻqitish amaliyotiga tatbiq etgan kishi buyuk chex pedagogi Ya. A. Komenskiy boʻlgan. U oʻzining «Buyuk didaktika» (1632), «Yaxshi tashkil etilgan maktab qonunlari» (1653) asarlarida oʻqitishning sinf dars tizimini har jihatdan asoslab berdi. Bunga koʻra, oʻquvchilarni maktabga qabul qilish vaqti, bola yoshi, oʻqishning boshlanish va tugallanish payti, oʻquvchilarning oʻqish vaqti qatiy chegaralanadigan, mashgʻulotlar rejaga muvofiq muayyan tartibda tashkil etiladigan boʻldi. Tanaffus, taʼtil singari tushunchalar Ya. Komenskiy tavsiyalariga muvofiq joriy etilgan. Taʼlimning sinf-dars tizimi XIX asrga kelib Yevropaning koʻplab mamlakatlarida maktab taʼlimining yetakchi tizimiga aylandi.

Taʼlimning sinf-dars tizimi Oʻzbekistonda XIX asr oxiri XXasr boshlarida jadidlar tashkil etgan yangi usul maktablarida joriy etildi. Ungacha yil davomida maktabga yangi oʻquvchilar qabul qilinavergan, turli yoshdagi bolalar guruhlarga ajratilmay, birga oʻqitilavergan. XX asr boshlarida dunyoning koʻpgina davlatlarida majburiy taʼlim joriy qilinishi Taʼlimning sinf-dars tizimining keng yoyilishiga sabab boʻldi. Sinflarni tashkil etishda asosiy koʻrsatkich bolalarning yosh va rivojlanish darajasidagi umumiy jihatlardir. Ayni vaqtda, bir xil yoshdagi bolalar oʻrtasida taraqqiyotning turli darajasida bulganlar borligi uchun ham sinflarni jamlashda turli tajribalar qilib koʻrildi. AQSH va Buyuk Britaniya singari mamlakatlarda oʻquvchilar qobiliyatiga qarab parallel sinflarga taqsimlandi. Bu hol «kuchli», «oʻrta» va «bo’sh» sinflarni vujudga keltirib, oʻquv materiallarini oʻzlashtirishni har xillashtirdi.

• Taʼlimning sinf-dars tizimi Oʻzbekistonda XIX asr oxiri XXasr boshlarida jadidlar tashkil etgan yangi usul maktablarida joriy etildi. Ungacha yil davomida maktabga yangi oʻquvchilar qabul qilinavergan, turli yoshdagi bolalar guruhlarga ajratilmay, birga oʻqitilavergan. XX asr boshlarida dunyoning koʻpgina davlatlarida majburiy taʼlim joriy qilinishi Taʼlimning sinf-dars tizimining keng yoyilishiga sabab boʻldi. Sinflarni tashkil etishda asosiy koʻrsatkich bolalarning yosh va rivojlanish darajasidagi umumiy jihatlardir. Ayni vaqtda, bir xil yoshdagi bolalar oʻrtasida taraqqiyotning turli darajasida bulganlar borligi uchun ham sinflarni jamlashda turli tajribalar qilib koʻrildi. AQSH va Buyuk Britaniya singari mamlakatlarda oʻquvchilar qobiliyatiga qarab parallel sinflarga taqsimlandi. Bu hol «kuchli», «oʻrta» va «bo’sh» sinflarni vujudga keltirib, oʻquv materiallarini oʻzlashtirishni har xillashtirdi.