|
Iqtisodiy tahlilda qoyiladigan talablar
|
| bet | 2/2 | | Sana | 14.02.2024 | | Hajmi | 16,68 Kb. | | #156758 |
Bog'liq O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta ta’lim vazirligi uganch D-fayllar.org1.2. Iqtisodiy tahlilda qoyiladigan talablar
Bozor iqtisodiyoti sharoitida ishlab chiqarish korxonalari, firmalar va ularning bollaniladigan eng takomillashgan yolib, matematik usullardan keng foydalanish hisoblanadi. Iqtisodiy tahlilda matematik usullardan foydalanish tahlil qilish muddatini qisqartirish, tijorat faoliyati natijalariga tala qamrab olish, taxminiy va sodda hisob-kitoblarni aniq hisoblashlar bilan almashtirish, tahlilning yangi, kolchamli masalalarini qol mehnati va anlmaydigan masalalarni echish imkonini beradi. Shuning bilan menejerda ooyalari va istaklarini matematik modellar yordamida tekshirib korish, ularning orasidan eng yaxshisini tanlash imkoniyatini yaratadi.
Korxonalar faoliyatini iqtisodiy tahlil qilishda matematik usullarni qorganishga tizimli yondashish, uning turli faoliyati bilan boglgan ozi kibernetik mazida jamlaydi, namoyon etadi;
- iqtisodiy tahlil yordamida echiladigan iqtisodiy jarayon va masalalarni miqdoriy xarakteristikalarini ifodalovchi iqtisodiy-matematik modellar kompleksini tuzish;
- korxona faoliyati bilan bogplash, saqlash, qayta ishlash va uzatishni amalga oshiruvchi hisoblash texnikasi vositalarining mavjud boliq iqtisodchi, matematik modellashtirish, matematik hisobchilar, dasturchi-operatorlardan tashkil topgan maxsus analitiklar jamoasini tashkil etish.
Turmushimizda uchraydigan kopgina optimizatsiya masalalari maqsad funksiyasi yoki sifat kriteriysi (mezoni) deb ataluvchi qandaydir funksiyaning eng katta yoki eng kichik qiymatini topish masalasiga keltiriladi. Masalani qolumotlarga bogrinishida berilgan differensiallanuvchi funksiya bosishi bilan optimizatsiya masalalari doirasi kengayib ketdi. Bunday masalalarning korinishi murakkab yoki tajriba natijalariga koladi. Bunday masalalarni yechish kompyuterlar yordamida murakkab murakkab matematik usullarni qoliq. Shunga kolchovli optimizatsiya masalalari yechiladi.
Shunday masalalardan biri eng yaxshi konserva bankasi haqidagi masaladir.
Masalaning lgan konserva bankasining eng yaxshi varianti koz-oiladi: ra solishtirish kerak?rsatish kerak.
Masalaning ikki hil variantini kolsin. Uni yasash uchun eng kam tunika sarflanadi.
Eng yaxshi bankaning choklari uzunligi l minimal bola sirti va choklarining uzunligini hisoblash uchun formulalarni yozib olamiz:
V= , (1.2.1)
Bankaning hajmi marinib turibdiki, optimizatsiyaning turli kriteriylari uchun turlicha javoblar olindi. Birinchi holda (1.2.6) bankaning balandligi diametriga teng bop.
Korxonaning mahsulot ishlab chiqarish va uni sotish bilan boglgan iqtisodiy tahlilning masalalarini ishlab chiqilgan turli matematik usullar bilan echish mumkin. Quyidagi 1.2.1-chizmada korxona va birlashmalarning xollashning taxminiy sxemasi keltirilgan.
Iqtisodiy-matematik modellarning tasnifiy belgilari bir muncha shartlidir. Masalan, zaxiralarni boshqarish masalalari matematik dasturlash usullari yordamida va ommaviy xizmat kollash orqali ham echilishi mumkin. Tozida shunchalik keng talqin qilinadiki, natijada ular barcha iqtisodiy-matematik usullarni qamrab oladi.
Elementar matematika usullari odatdagi anlib, ishlab chiqarish ehtiyojlariga asoslangan holda turli resurslarga boliq xarajatlar va daromadlarni hisoblash, turli maqsadlarga erishish rejalarini tuzishda, balans hisob-kitoblarini qiyoslashda va boshqa kolimlarida, doimiy hisob-kitoblarda orsatish shuni bildiradiki, ular faqat boshqa usullar doirasidagina qozlari alohida ham qopgina iqtisodiy kozgarishini omilli tahlili differenstiallash va integrallash yordamida ham amalga oshirilishi mumkin.
Matematik statistika usullaridan iqtisodiy tahlilda foydalanish keng tarqalgan. Bu usullar tahlil qilinayotgan kozgarishi tasodifiy jarayon sifatida deb tasavvur qilinadigan holatlarda qorganishda asosiy vosita borsatkichlarni orin egallaydi. Agar tahlil qilinayotgan xarakteristikalar olanish determinallashmagan, balki stoxastik bolib hisoblanadi.
Iqtisodiy tahlilda eng kollaniladigan matematik statistika usullaridan juft korrelyastiya tahlili va koliq oliq yoritilgan.
Matematik statistika usullaridan iqtisodiy tahlilda foydalanish keng tarqalgan. Bu usullar tahlil qilinayotgan kozgarishi tasodifiy jarayon sifatida deb tasavvur qilinadigan holatlarda qorganishda asosiy vosita borsatkichlarni orin egallaydi. Agar tahlil qilinayotgan xarakteristikalar olanish determinallashmagan, balki stoxastik bolib hisoblanadi.
http://fayllar.org
|
| |
