|
Haydash cho’kma hosil qilish, ekstraksiya xromotografiya ajratish usulari texnalogiyada qo’lanilishi
|
| bet | 1/2 | | Sana | 13.11.2023 | | Hajmi | 8.13 Kb. | | #98126 |
Bog'liq Haydash cho’kma hosil qilish, ekstraksiya xromotografiya ajratis-fayllar.org (1) download, Dasturlash asoslari, 6 5A21101-Adabiyotshunoslik(o\'zbek adabiyoti) Dastur, Web, Amaliyot hisoboti, Ahmadjonov Sherbek , 1, 10, 9 jadid, 2 4м elektron тижорат raqamli imzo, obektivka-namuna-uzb, 2. Bеnzin sifatiga qo`yiladigan ekspluatatsion talablar Bеnzinla-fayllar.org, avto, 8-mashg`ulot
Haydash cho’kma hosil qilish, ekstraksiya xromotografiya ajratish usulari texnalogiyada qo’lanilishi
Haydash cho’kma hosil qilish , ekstraksiya xromotografiya ajratish usulari texnalogiyada qo’lanilishi
Haydash cho’kma hosil qilish
Ekstraksiya usulli
Xromotagrafiya usulli
Analizning xromatografiya usuli
A nalizning xrom atografiya usuli asosida 1903-yilda rus olimi
M .S .S vet taklif qilgan sorbsiya va desorbsiya jarayonlari yotadi.
S uyuq yoki qattiq m o d d a sirtida boshqa m odda m olekulalari,
ato m lari yoki ionlarining yutilishi sorbsiya (adsorbsiya) deyiladi.
0 ‘z sirtiga yutuvchi m odda sorbent (adsorbent), yutilgan m odda
esa sorbat (adsorbtiv) deyiladi. Sorbsiyaga teskari jarayon s o rbent sirtida yutilgan m odda m olekulalari (atom lari yoki io n larining) boshlang‘ich xossasini saqlagan holda ajralib chiqish h o d isasi desorbsiya deyiladi.
D em ak, analizning xrom atograflya usuli sorbent o rq ali
o ‘tayotganda aralashm adagi kom ponentlarning sorbentga tu rlicha sorbsiyalanishi va desorbsiyalanishi tufayli ularni b ir-b irid an
ajratish va aniqlash usulidir.
11.2. Xromatografik analiz usulining sinflari
A nalizning xrom atografik usuli quyidagi belgilariga k o ‘ra
sinflanadi.
1. Analiz qilinadigan moddaning ajralish mexanizmiga k o ‘ra.
U, o ‘z navbatida, quyidagilarga b o ‘linadi:
• a d s o r b s i y a l a n i s h x r o m a t o g r a f i y a s i — a n a liz
qilinadigan aralashmadagi kom ponentlarning turlicha adsorbsiyalanish xususiyatiga asoslangan;
• t a q s i m l a n i s h x r o m a t o g r a f i y a s i — analiz q ilin a
digan m oddaning o ‘zaro aralashm aydigan ikkita erituvchi orasida
taqsim lanishiga asoslangan (qog'oz xrom atografiyasi, y u p q a
qog‘oz xromatografiyasi);
• i o n a l m a s h i n i s h x r o m a t o g r a f i y a s i — a n a liz
qilinadigan eritm adagi ionlarning ionit (sorbent)dagi h a ra k a tchanligi tufayli ionlarning alm ashinish jarayoniga asoslangan;
• c h o ‘ k t i r i s h x r o m a t o g r a f i y a s i — xrom atografik
kolonkadan o ‘tkazilayotgan analiz qilinadigan m oddasi b o 'lg a n
tashuvchi (harakatchan) fazaning cho'ktiruvchi bilan c h o ‘k m a
hosil bo‘lish reaksiyasiga asoslangan (EK ).
K om pleks hosil qilish va oksidlanish-qaytarilish x ro m a
tografiyasi ham kompleks hosil qilish va oksidlanish-qaytarilish
reaksiyalariga asoslangan.
2. Analiz qilinadigan moddani o ‘zida saqlagan harakatlanuvchi
va harakatsiz fazalarning agregat holatlariga k o ‘ra. A nalizning bu
xrom atografik usuli, o ‘z navbatida, quyidagilarga bo‘linadi:
• g a z a d s o r b s i y a l a n i s h x r o m a t o g r a f i y a s i .
Bunda analiz qilinadigan m odda — gaz, bug4, tashuvchi faza —
gaz, harakatsiz faza — qattiq sorbent (A120 3, C a C 0 3) boMadi;
• g a z s u y u q l i k x r o m a t o g r a f i y a s i . Bunda harakatsiz suyuq faza qattiq inert sorbent sirti yoki kolonka ichki devoriga yupqa qatlam tarzida qoplangan bo iad i;
• s u y u q l i k a d s o r b s i y a l a n i s h x r o m a t o g r a f i y a s i .
Bunda analiz qilinadigan m odda va harakatchan faza — suyuqlik,
harakatsiz faza — qattiq sorbentdan iborat bo‘ladi;
• s u y u q l i k x r o m a t o g r a f i y a s i . Bunda harakatchan
faza ham , harakatsiz faza ham suyuqlikdan iborat bo‘ladi.
3. Bajarish texnikasiga ko'ra quyidagilarga boiinadi:
• kolonkali;
• yupqa qatlamli .
4. Bajarish mexanizmiga k o ‘ra:
• butun hajm i bo'ylab (ф ронтальны й);
• siqib chiqarish orqali (вытеснительный);
• eluyentli.
B u t u n h a j m i b o ‘ y l a b a n a l i z q i l i s h d a m odda
aralashm asi kolonkaning yuqori qism idan uzluksiz qo'yiladi.
Bunda kolonkadan toza erituvchi, keyin esa kam sorbsiyalanadigan kom ponent, un d an keyin birinchi va ikkinchi kom ponent
aralashm asi tom adi va hokazo. Bu usul yordam ida faqat bitta
kom ponent toza holda ajratib olinadi
M urakkab aralashm alarni analiz qilishda liar bir m odda
(io n )la r uchun o ‘ziga xos an alitik reaksiyalar o ‘tkazish kam lik
qiladi. M oddaning sifati va m iqdori tarkibini aniqlash m aqsadida
ara lash m a dastlab alo h id a kom ponentlarga ajratiladi. Ba’zan
aniqlanayotgan m odda (k om ponent) miqdori analiz qilinadigan
eritm ad a aniqlanish oralig‘iga nisbatan ancha kam b o ia d i. Bunday vaqtlarda analizni boshlashdan oldin eritm a konsentrlanadi
(boyitiladi).
A jratish va konsentrlash am alda ko‘pincha birgalikda olib boriladi. A jratish va konsentrlash usullari m oddalarning ikki faza
orasida taqsim lanishiga asoslangan.
Ikki fazaning fizik tabiatiga, taqsimlanish bosqichiga qarab ajratish usuli turkum lanishi m um kin.
Bir bosqichli taqsim lanish — statik, ko‘p bosqichli taqsim lanish — dinamik yoki xromatografik taqsimlanish usuli deyiladi.
F azalar gaz (g), suyuq (s) yoki qattiq (q) agregat holatlarida
b o ‘lishi m um kin. M odda ikki faza orasida taqsim lansa, fazalar
qisqacha shunday belgilanadi: g-s, g-q, s-s, s-q.
A jralish m exanizm iga k o ‘ra: kimyoviy (qayta c h o ‘ktirish),
fizik-kim yoviy (ekstraksiya, xrom atografiya, elektrokim yoviy va
h .k .) va fizikaviy (bug‘lan ish , suyuqlanish oralig'i (зон н ая
п л авка), kristallash va boshqalar) kabi ajralishlar farqlanadi
|
| |
