Hsm milliy dinlar 02 mavzu sanaqulov abror nazarovich gumanitar fanlar kafedrasi dotsenti, falafa doktori reja

BRAXMANIZM Eramizdan avvalgi birinchi ming yilliklarga kelib oriylar Hindistonda o‘zlarining knyazliklariga ega bo‘ldilar. Vedalarning marosimlar haqidagi ko‘rsatmalari ancha murakkablashdi. Shu davrga kelib aholi o‘rtasida braxmanlarning nufuzi oshib kegdi. Ular oldingi ta’.limotlarni isloh qilib, yangicha diniy qonun-qoidalarpi ishlab chiqsilar va braxmatik diniga asos soldilar. Braxshnlik ta’limoti kastalar (ijg.tabaqalar)ga asoslangan, ya’ni jamiyatdagi insonlar o‘zlarining kelib chiqishlari, mansablari va hunarlariga ko‘ra gurli tabaqalarga bo‘linadilar. Braxmanlikda eng yuqori kasta braxmashar. Ular xudoning tilidan yaratilgan bo‘lib, xudolar nomidan gapirish huquqiga ega edilar. Ikkinchi kasta kshatrishar. Ular xudoning qo‘lidan yaratilgan insonlar hisoblanib, podsholar, knyazlar, jashchilar shular jumlasiga kiradi. Kastalarning yana biri vayshlar. Ular xudoning sonidan yaratilgan insonlar hisoblanib, savdogarlar va hunarmandlar shu kastaga mansubdirlar. kastalarning eng quyi tabaqasi m/ufalardir. Ular xudoning oyog‘idan yaratilgan hisoblanib, oddiy xalq, dehqonlar shular jumlasiga mansub.

Hinduiylik Eramizdan avvalgi VI asrda Hindistonda keyinchalik jahon dinlaridan biriga aylangan Buddaviylik vujudga keldi. U braxmanlikdagi bir necha elementlarni qabul qilgan bo‘lsa-da, kasta ta’limotini inkor etdi. O‘sha davrda Hindistondagi kasta tuzumini saqlab qolishga, braxmanlik dinini isloh qilib, qayta tiklashga harakat boshlandi, Bu harakat braxmanlik bilan buddaviylik o‘rtasidagi kurashni ifodalovchi hinduiylik edi. Hinduiylik ko‘pxudolik dini bo‘lib, unda braxmanlikning asosan uchga xudosi tan olinadi; I) koinotning yaratuvchisi bo‘lgan Braxma; 2) dunyo nizomini ushlab turuvchi Vishnu; 3) koinotni halok qilish qudratiga ega Shivag Hinduiylik ta’limotiga ko‘ra olam, hayotning barcha shaklini Braxma yaratgan. Biroq Braxma bu dinda uch xudoning nomigagina boshlig‘i. Hozir Braxmaga sig‘inish deyarli yo‘q. Hinduiylar asosan Vishnu va Shiva ga siginadilar, ularga atab qurbonliklar keltiradilar. Hinduiyliqsa jannat va do‘zax haqidagi tushunchalar ham mavjud. Ular marhumlarni Gang daryosi sohillarida kuydirib, kulini suv ga oqizadilar. Bu din asosan Hindistonda tarqalgan bo‘lib, mamlakat aholisining 83% shu dinga e’tiqod qiladi. Hinduiylikning uni qabul qilmoqchi bo‘lganlarga qo‘yadigan birinchi va asosiy sharti Hindistondagi kasta tuzumini qabul qilishidir.