79
ammo uning natijalari hali ham etarli emas. Sun'iy intellekt sohasidagi shakllangan
axloqiy tamoyillar nafaqat inson huquqlari va sun'iy intellektdan foydalanish
mas'uliyatiga, balki harbiy sohaga ham tatbiq etilishi kerak. Raketa uchirish, dron
hujumlari va keng ko’lamli harbiy harakatlar bo’yicha yakuniy qarorlarni odamlar
qabul qilishi muhim.
154
. Shu munosabat bilan Xalqaro Qizil Xoch Qo’mitasining
(XQXQ) avgust oyida bo’lib o’tgan halokatli avtonom qurol tizimlarini yaratish
sohasidagi yangi texnologiyalar bilan boliq masalalar bo’yicha hukumat ekspertlari
guruhining yiilishida taqdim etilgan tashabbusi alohida e'tiborga loyiqdir. 2021 yil 3-
13 Jenevada. XQXK davlatlarga yetarli darajada inson nazorati va kuch ishlatish
bo’yicha qaror qabul qilish qobiliyatini kafolatlash uchun avtonom qurol tizimlarini
yaratish va ulardan foydalanishni tartibga soluvchi huquqiy qoidalarni qabul qilish
bo’yicha tavsiyalar ishlab chiqishni taklif qildi. XQXQ bayonotida aytilishicha,
tashabbusni amalga oshirish avtonom qurol tizimlarining ayrim turlarini taqiqlashni va
boshqalarni qat'iy tartibga solishni talab qiladi, chunki "avtonom qurol tizimidan
foydalanuvchi aniq nishonni tanlamaydi, kuch ishlatishning aniq vaqti yoki joyi haqida
ham ma'lumot yo’q. Bunday jarayon davomida shaxs kuch ishlatish ustidan nazoratni
yo’qotish xavfini tudiradi, bu esa gumanitar, huquqiy va axloqiy xavotirlarni keltirib
chiqaradi”.
155
.
2021-yil dekabr oyida Jenevada boʻlib oʻtgan Birlashgan Millatlar
Tashkilotining 6-konferentsiyasida ayrim oddiy qurollardan foydalanishni taqiqlash
yoki cheklash toʻgʻrisidagi konventsiyaning amal qilishini koʻrib chiqish boʻyicha
kelishuvga erishilmadi.
156
sun'iy intellekt ustidan inson nazoratini birinchi o’ringa
qo’yadigan halokatli avtonom qurol tizimlari ("qotil robotlar") haqida. Garchi bu
vaqtga kelib odamlarni avtonom o’ldiradigan qurollardan himoya qilish bo’yicha
huquqiy ahamiyatga ega xalqaro qoidalarni joriy etish zarurati masalasi bir necha yil
davomida muhokama qilingan va birinchi marta 125 davlatning aksariyati qotilning
imkoniyatlarini cheklashni xohlashlarini aytishgan. robotlar, ba'zi davlatlar (AQSh,
Rossiya, Buyuk Britaniya va Hindiston) bunday qarorga to’sqinlik qildi. Natijada
konferentsiya muhokamani keyingi yilga qoldirish bilan yakunlandi. 2022-yil boshida
dunyoda geosiyosiy vaziyat keskinlashgani sababli yaqin kelajakda bu masalalar
bo’yicha kelishuvga erishish ehtimoli kamdek ko’rinadi.